Амазон өзені

1. Флора

1.1. 30% ғана ғалымдармен зерттелген

1.2. медицинада қолданылатын өсімдіктердің 25%

1.2.1. Әлемдегі ең үлкен тропикалық орман - 10км2

1.3. Оңтүстік Америка ормандарын кесу, сол аймақтарда экосистема қалпына келмейді

1.3.1. Топырақ азғындайды да, өзенге ағыздандырылады. Бұл акваторияның батпақтануы мен саяздануына әкеледі.

1.3.2. ХХ ғасырдың 70 жылдары көптеген ормандар жайылымдарға айналып кетті

1.3.2.1. жер эрозиясы

1.3.3. ормандарды эксплуатациялау

1.3.3.1. көптеген өсімдіктер мен жануарлар түрлері жойылып жатыр

1.3.3.1.1. қызыл ағаш Rio Palenque

1.3.3.1.2. бразильялық палисандр

2. Шектесетін мемлекеттер

2.1. Перу, Венесуэла, Эквадор, Боливия, Колумбия и Бразилия

2.2. Басым бөлігі Бразилияда

2.3. Перудағы Анд тауларындағы Каруасантудан басталып, Атлантикалық мұхитпен аяқталады

2.4. Мараньон мен Укаяли өзендерінің қосылуынан пайда болды

2.5. кеме жүзетін өзен - орташа көлемді кемелер үшін жарамды

2.5.1. Бразилияның солтүстік аймақтары бойынша батыстан шығысқа қарай 3700 км-ге созылады

3. Фауна

3.1. Құстардың 1800 түрі

3.2. Әртүрлі сүтқоректілердің 250 түрі

3.3. Балықтардың сан алуан 2000 түрі

3.4. Омыртқасыздар мен жәндіктердің шексіз саны (көптеген түрлер ғылымға әлі белгісіз)

3.5. адамзаттың қарқынды әрекетшілдігі

3.5.1. экожүйенің биоалуантүрлігінің өзгеруі

3.5.1.1. Тарихқа дейінгі Арапаима балығы жойылу үстінде болатын, оны сақтау үшін фермаларда өсіріп жатыр

3.5.1.1.1. бұл балықты "тірі кен" деп те атайды. Оның ұзындығы 2м, ал салмағы 100кг-ға жетеді

3.5.1.1.2. Амазонкада 400млн жыл бұрын тұрған, бірақ қазір олардың тіршілік ортасы өзгерілді және қысқартылды

3.5.1.1.3. 16 ғасырда Батыс бұл балық туралы білгенде, европалықтар олжамен мақтану үшін оны аулауды бастады

3.5.1.1.4. бұл қымбат балық, килограмы 10 доллар тұрады. Ересек балық 700 долларға дейін тұруы мүмкін. Мейрамханаларда оның еті деликатес ретінде беріледі

3.6. браконьерлік

3.6.1. Көптеген жануарлар түрлері жоғалу үстінде

3.6.1.1. пираньялар, акула-бұқа, каймандалық қолтырауын, анаконда жыланы, қызғылт дельфин, электрикалық жыланбалық, Амазонкалық кәмшат, т.б.

3.6.1.1.1. Қызғылт дельфиндер мұхит пен Оңтүстік Америка өзендерінде 15млн жыл бұрын өмір сүрген. Бірақ кейін мұхитқа жолды Анд бөгеп тастады. Өзендерде көбейіп, қызғылт түске айналды. Олардың етін зубатканы ұстау үшін жем ретінде қолданған, себебі сол қымбат тұрған

4. Жалпы ақпарат

4.1. Әлемдегі ең ұзын өзен - 7,2млн км2

4.2. Сулылығы бойынша ең үлкен

4.3. Жердегі тұщы судың 20%

4.4. ең ұзын 20 өзендердің 10-ы Амазонка өзенінде орналасқан

4.5. ені кейбір кездерде 30 км-ге дейін барады

4.6. тереңдігі - 30м

5. Адам әрекеттері

5.1. жергілікті тайпалардың өмір сүруі толықтай өзенге байланысты

5.1.1. мыңжылдықтар бойы жүрген дәстүрлі өмір салты

5.2. Бөгеттерді құру

5.2.1. балыққа уылдырықтау мекендеріне жетуге бөгет жасайды

5.2.1.1. балықтың азаюы

5.3. өнеркәсіптің дамуы

5.3.1. өндіріс орындарында пайдаланған суды акваторияға ағызу

5.3.1.1. судың химиялық құрамының өзгеруі

5.3.1.1.1. су ресурстарының ластануы

5.4. атмосфераның ластануы - ауаның әртүрлі химиялық қосындылармен толығуы

5.5. экономиканың дамуы

5.6. адамдар Амазонканың байлықтарына өз "көзін салды"

5.6.1. алтынды табу үшін адамдар джунглиді қазып шықты

5.7. жасанды құрылыстар

5.7.1. өзеннің бағытын өзгерді

5.7.2. экожүйені бұзды

5.8. Каучук өндірісі

5.8.1. 19 ғасырда каучук өндірісін дамыту үшін Манаус қаласы негізделді. Европалықтар жергілікті халықтың ағаштан каучукті жинайтынын көргенде қатты қуанды.

5.8.2. Өсіп жатқан автомобильдік өнеркәсіп үшін қақпақтарды дайындауға жарамды болған

5.9. шетелдіктердің істерінің жергілікті халықты ығыстыруы

5.9.1. Резеңке жасаған өнеркәсіп иелері байырғы халықты қорқытып қойған. Оларға жұмыс істеуден бас тартқандарды өлтірген

5.9.2. Европаға каучукка толы кемелер келген, ал байырғы халық құлдарға айналып кетті

5.9.3. Каучуктың әрбір тоннасы үшін 10 мың өмір төленген болатын. Жергілікті өнеркәсір иелері құл иеленушілерге айналды

5.10. Европалықтардың басып кіруі

5.10.1. 19 ғасырда Марубу тайпасы өнеркәсіп айналысушыларға құлға түсіп, жойыла жаздады. Тайпа өз дәстүрлерінен айырылды. Адамдар бірге жерді өңдеп, олжамен бөлісуді тоқтатты

5.10.2. көптеген ауруларды алып келді