1. Tác giả
1.1. NGUYỄN KHOA ĐIỀM
1.1.1. Sinh năm 1943, tại thôn Ưu Điềm, huyện Phòng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
1.1.2. Xuất thân trong một gia đình tri thức có truyền thống yêu nước và cách mạng
1.1.3. Thuộc thế hệ các nhà thơ trẻ thời chống Mĩ cứu nước
1.1.4. Năm 2000, ông được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật
1.1.5. Các tác phẩm chính : Đất ngoại ô, Mặt đường khát vọng, Ngôi nhà có ngọn lửa ấm,...
2. Nghệ thuật
2.1. Hình thức thơ là lời tâm tình của đôi trai gái
2.1.1. Tạo sự truyền cảm
2.2. Từ " Đất Nước " được in hoa
2.2.1. Thể hiện sự tôn trọng, sự thiêng liêng
2.3. Lời thơ tự do, linh hoạt
2.3.1. Mỗi câu thơ là lời nhắn nhủ
2.4. Mang đậm chất " Trữ tình chính luận "
2.4.1. Cảm xúc và triết lí
2.5. Hình ảnh vừa khái quát, cụ thể
2.5.1. Tạo sự gần gũi, dễ liên tưởng
2.6. Sử dụng các chất liệu của văn học dân gian ( Cổ tích, ca dao, ... )
2.6.1. Ý thơ quen thuộc, mới mẻ
2.7. Đoạn trích thể hiện cảm nghĩ mới mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều bình diện : Lịch sử, địa lí, văn học, ...
3. Nội dung bài thơ
3.1. A. Cảm nhận về Đất Nước ( Câu 1 - câu 42 )
3.1.1. 1. Cảm nhận về cội nguồn Đất Nước ( Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi )
3.1.2. 2. Cảm nhận về đất nước trên phương diện lịch sử - văn hóa ( Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa ”mẹ thường hay kể ... Đất Nước có từ ngày đó... )
3.1.3. 3. Cảm nhận đất nước ở phương diện không gian ( Đất là nơi anh đến trường ... Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi” )
3.1.4. 4. Cảm nhận Đất Nước ở phương diện thời gian ( Thời gian đằng đẵng ... Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ )
3.1.5. 5. Suy ngẫm về trách nhiệm mỗi người với Đất Nước ( Trong anh và em hôm nay ... Làm nên Đất Nước muôn đời )
3.2. B. Tư tường Đất Nước là của nhân dân
3.2.1. 1. Nhìn vào danh lam thắng cảnh, thấy Đất Nước là của nhân dân ( Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu ... Những cuộc đời đã hoá núi sông ta )
3.2.2. 2. Nhìn vào lịch sử, thấy Đất Nước là của nhân dân ( Em ơi em ... Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại )
3.2.3. 3. Nhìn vào văn hóa, thấy Đất Nước là của nhân dân ( Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi” ... Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi )
4. Hoàn cảnh sáng tác
4.1. Trích phần đầu chương V của trường ca " Mặt trời khát vọng
4.1.1. Tác phẩm được hoàn thành ở chiến khu Trị - Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974
4.1.2. Bản trường ca viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ các thành thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình nhận rõ bộ mặt của đế quốc Mĩ, hướng về nhân dân đất nước, đứng dậy xuống đường đấu tranh hòa nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược