PROTOKTISTI

1. HETEROTROFNI

1.1. PRAŽIVOTINJE (Protoza)

1.1.1. jednostanični organiymi, stanica obavalja sve funkcije života

1.1.2. Građa

1.1.2.1. organeli

1.1.2.2. pelikula - stanična membrana+mikrofilamenti i mikrotubuli

1.1.2.3. stanični skelet - pelikula+proteini u citoplazmi

1.1.2.4. stegljivi mjehurići - za proces osmoregulacije (slatkovodni zbog konstantne difuzije)

1.1.2.5. način prehrane - pinocitoza (stvaranje mjehurića oko hrane)

1.1.2.6. ako su čestice hrane veće, uvuče ih u citoplazmu i oko njih stvara hranidbeni mjehurić

1.1.2.7. onda se hranidbeni mjehurić spaja s lizosomima i taj proces nazivamo fagocitozom

1.1.2.8. stanična usta/citosom - za uzimanje hrane

1.1.2.9. zmetni otvor/citopig - izbacivanje štetnih tvari

1.1.2.10. dišni putevi odvijaju se preko pelikule; tako se uklanjaju i dušični ostatci nastali razgradnjom bjelančevina

1.1.3. Podražljivost

1.1.3.1. taksija-kretanje prema izvoru podražaja

1.1.3.2. ako je podražaj svjetlost riječ je o pozitivnoj ili negativnoj fototaksiji

1.1.3.3. ako je riječ o kemijskom podražaju kretanje nazivamo kemotaksijom

1.1.3.4. termotaksija-reagiranje na termičke podražaje

1.1.4. Razmnožavanje

1.1.4.1. spolno ili nespolno

1.1.4.2. binarno dijeljenje-nespolno razmnožavanje; najjednostavniji način (dijeljenje roditeljske stanice na 2 dijela)

1.1.4.3. pupanje-oblik nespolnog razmnožavanja

1.1.4.4. nespolnim razmnožavanjem nastaju klonovi roditeljskih jedinki

1.1.4.5. spolno-u nepovoljnim uvjetima

1.1.4.6. najjednostavniji način spolnog razmnožavanja-spajanje dvije roditeljske jedinke u jedinku potomka

1.1.4.7. 2. način spolnog razmnožavanja-stvaranje gameta

1.1.4.8. 3. način spolnog razmnožavanja-konjugacija

1.1.5. Uloga u okolišu

1.1.5.1. hrane se bakterijama, jednostaničnim gljivama i algama

1.1.5.2. sastavni dio planktona

1.1.5.3. utječu na populaciju bakterija, kontroliraju njihovu biomasu

1.1.5.4. izvor hrane za manje beskralježnjake

1.1.5.5. neki su paraziti

1.1.6. Podjela

1.1.6.1. flagelatni/bičasti (bič za pokretanje)

1.1.6.2. alveolatni (mjehurasta struktura pelikule)

1.1.6.3. ameboidni

1.1.7. Bičaši (Mastigophora)

1.1.7.1. neki rodovi slobodnoživući

1.1.7.2. hrane se bakterijama

1.1.7.3. naseljavanje slatkih i organski opterećenih voda

1.1.7.4. nametnici životinja i ljudi

1.1.7.5. stanica obavijena jednostavnom pelikulom i učvršćena staničnim skeletom

1.1.7.6. 1 ili 2 biča iz udubljenja stanice

1.1.7.7. razmnožavaju se binarnim dijeljenjem ili spolno

1.1.7.8. Trypanosoma i Leishmania-nametnički rodovi

1.1.7.8.1. Trihomonas uzrokuje mokraćno-spolne bolesti

1.1.8. Truskovci-Sporoza (Apicomplexa)

1.1.8.1. žive jedino unutar domaćina

1.1.8.2. obligatni paraziti

1.1.8.3. bolest se prenosi uz pomoć jedinski sporozita koje mogu same ući u domadara ili se nalaze unutar otporne ciste (spora/truska)

1.1.8.4. kreću se puzanjem

1.1.8.5. mjehurasta pelikula

1.1.8.6. razmnožavanje složenom izmjenom spolne i nespolne generacije

1.1.8.7. plazmodij

1.1.8.7.1. krvni nametnik

1.1.8.7.2. izmjena domaćina (kralježnjak(međudomadar)&člankonožac(obavezni domadar))

1.1.8.7.3. izaziva bolest malariju, prenosi je komarac malaričar

1.1.8.7.4. ženka ubode ćovjeka-->unos sporozita kojinapadaju isprva jetrene stanice, a potom eritrocite,; tamo se nespolno razmnožavaju, ali nakon 10ak dana se razvijaju muške i ženske spolne stanice koje zajedno s krvlju posisa komarac te se u njegovom probavilu one oplode pri čemu stvaraju nove sporozite koji ulaze žlijezde slinovnice unutar ženke komarca bolest karakteriziraju napadaji uzrokovani groznicom svaka 2-3 dana

1.1.9. Trepljetikaši (Ciliophora)

1.1.9.1. kopnene vode, more, vlažno tlo

1.1.9.2. većina heterotrofna, postoje i nametnički oblici

1.1.9.3. trepetljike

1.1.9.4. pelikula

1.1.9.5. postojanje više jezgara (mikronukleus i makronukleus)

1.1.9.6. razmnožavanje konjugacijom

1.1.9.7. ispod trepetljike-trihocist koji se izbacije na podražaj

1.1.9.8. trepetljikavo područje oko citosoma-gutanje hrane

1.1.9.9. filtriranje organskih čestica; često su i sami nametnic

1.1.9.10. najpoznatiji predstavnik: Paramecium caudatum (papučica)

1.1.9.11. nespolno razmnožavanje binarnim dijeljenjem ili pupanjem(ajedilački oblici; trubice i zvončići)

1.1.10. Sluzavci (Sarcodina)

1.1.10.1. Amebe (Amoebozoa)

1.1.10.1.1. slobodnoživući/parazitski oblici

1.1.10.1.2. izmjenično ispruženje i povlačenje pseudopodija-kretanje

1.1.10.1.3. nespolno i spolno razmnožavanje

1.1.10.1.4. Amoeba proteus - kopnene vode; najpoznatiji predstavnik

1.1.10.1.5. okućeni-stanice dijelom prekrivene kućicom napravljenog od tvari koja je ponekad ojačana silicijevim dioksidom

1.1.10.1.6. srdoboljna ameba (Entamoeba hystolitica ) - poznati parazitski oblik; uzrokuje dizenteriju/grižu; živi u crijevima čovjeka, kad uđe u krv izaziva bolest

1.1.10.2. Krednjaci (Foraminifera)

1.1.10.2.1. stvaraju tanke razgranate i međusobno povezane pseudopodijeretikulopodije

1.1.10.2.2. kućice najčešće izgrađene od kalcijevog karbonata izbušene za prolaz retikulopodija

1.1.10.2.3. dno mora

1.1.10.2.4. neki planktonski oblici

1.1.10.2.5. kućice-sedimenti

1.1.10.3. Zrakastonozi (Actinopoda)

1.1.10.3.1. planktonski kuglasti oblici; stvaraju dugačke igličaste pseudopodije; aktinopodije

1.1.10.3.2. većinom izbušena ljuštura organskog sastava; nekad silicijev dioksid

1.1.10.3.3. uglavnom stanovcnici mora (dubine i do 5000 m)

1.1.10.3.4. zrakaši (Radiolaria) i sunašca (Heliozoa)

1.2. GLJIVE SLUZAČE (gymnomicota)

1.2.1. prije svrstavane u carstvo gljiva

1.2.2. u dijelu životnog ciklusa pojavljuju se u obliku sluzi na tlu gdje razgrađuju biljnu organsku tvar

1.2.3. dvije skupine; plazmodiju slične sluznjače obavijene staničnom membranom sadržavaju citoplazmu s mnogo jezgara (sincicij); cijeli život jednostanične; stvaraju kolonije

1.2.4. različito obojene

1.2.5. nalazimo ih i u gradovima na vlažnim područjima

1.2.6. vrlo je raširena žuto obojena vrsta Physarun polycephalum

1.2.7. jednostanična vrsta Dictyostelium discoideum

2. AUTOTROFNI

2.1. ZELENE ALGE

2.1.1. slatke vode, mora

2.1.2. dio u pionirskim staništima

2.1.3. dvije sestrinske evolucijske linije; zajednički im je kloroplast nastao primarnom endobiocitozom; imaju kloroplaste s klorofilom a i b; dodatni pigmenti: alfa i beta-karotenoidi i ksantofili(lutein)

2.1.4. ZELENE ALGE I.:vršno smješteni bičevi na pokretnim stanicama(ako ih imaju); potpuno odgovaraju organizacijskom stupnju alga

2.1.5. ZELENE ALGE II.:vrlo različiti oblici; postrano smješteni bičevi na pokretnim stanicama ako ih imaju kloroplasti u gametanma kod nekih potpuno reducirani, zaštitne tvari-sporopolenin i ligninu slični spojevi

2.1.6. najvažnija pričuvna tvar obje skupine-škrob; česte su i masti; škrob se stvara na pirenoidima

2.1.7. stanične stijenke uglavnom građene od pektina i celuloze

2.2. ZELENI BIČAŠI (Euglenophyta)

2.2.1. očna pjega crvenonarančaste boje za orijentaciju

2.2.2. pelikula obavija tijelo

2.2.3. dva biča (dugi za hvatanje hrane, kraći)

2.2.4. stegljivi mjehurić-osmoregulacija-prikupljanje i izbacivanje viška vode iz organizma

2.2.5. kloroplasti s klorofilom a i b

2.2.6. sinteza paramiluma (pričuvne tvari) u kloroplastima

2.2.7. nakon dužeg boravka na svjetlosti prelaze na heterotrofan način života

2.2.8. binarno dijeljenje; uzdužna diobena ravnina

2.2.9. uglavnom u slatkim vodama

2.2.10. bioindikatori

2.3. SVJETLEĆI BIČAŠI (Dinoflagellata)

2.3.1. glavna komponenta morskog fitoplanktona

2.3.2. binarno dijeljenje ili spolno razmnožavanje

2.3.3. bioluminiscencija-stvaranje kratkih bljeskova svjetlosti (razgradnja spoja luciferina uz pomoć enzima luciferaze)

2.3.4. neki u simbiozi sa žarnjacima, spužvama, mekušcima

2.3.5. dva biča (jedan za kretanje naprijed, drugi oko osi)

2.3.6. pelikula-daje oblik tijelu (stanična membrana+mikrotubuli i mikrofilamenti

2.3.7. organeli: trihociste i mukociste za obranu organizma i lov hrane

2.3.8. plastidi s klorofilom a i c, ksantofil, karoten (pigmenti)

2.3.9. zooksantela-simbiotski svjetleći bičaši

2.3.10. cvjetanje mora (crvena plima; velike nakupine crvenosmeđe boje; nanosi na obalama)

2.4. HETEROKONTI (Heterokontophyta)

2.4.1. klorofil a i c su asimilacijski pigment

2.4.2. zlatnožute alge, alge kremenjašice, žutosmeđe alge, smeđe alge

2.4.3. dva biča različite duljine (značenje riječi heterokonofita)

2.4.4. pričuvne tvari laminarin i hrizolaminarin, šećerni alkohol manitol i ulja; stvaraju se na pirenoidu; malo područje na vanjskoj strani plastida; ulja su važna jer olakšavaju kretanje

2.4.5. ZLATNOŽUTE ALGE (Chyrsophyceae)

2.4.5.1. kuglaste kolonije: Synura

2.4.5.2. razgranjene kolonije: Dinobryon

2.4.5.3. jednostanične pokretne vrste: Mallomonas,Ochromonas

2.4.5.4. slatke, hladne i bistre vode

2.4.5.5. 1-2 feoplasta

2.4.5.6. većinom jednostanične

2.4.5.7. zlatnožute zbog ksantofila luteina i fukoksantina

2.4.5.8. mogu biti sekundarno heterotrofne

2.4.6. ŽUTOSMEĐE ALGE (Xanthophyceae)

2.4.6.1. stvaranje trajnih stanica sa stijenkama inkrustrirane silicijevim dioksidom-preživljavanje nepovoljnih uvjeta

2.4.6.2. većinom jednostanične i nepokretne

2.4.6.3. slatke vode i mora, vlažna tla

2.4.6.4. Botrydium-vlažna tla; nalik kruškastim mjehurićima koji je rizoidima (tvorevina nalik korijenu) pričvršćen za tlo

2.4.6.5. Tribonema-valjkaste nerazgranjene; nizovi valjkastih stanica

2.4.6.6. Ophyiocytium-valjkaste povijene stanice

2.4.6.7. Vaucheria-duge niti koje nisu podijeljene na pojedinačne stanice

2.4.7. SMEĐE ALGE (Phaeophyceae)

2.4.7.1. U JADRANU: jadranski bračić (endem), cistozira, obična bobičarka,...

2.4.7.2. u staničnim stijenkama mnogih-alginat (polimer od ulančanih parova šećernih kiselina)-vezivo u proizvodnji papira, zubnih pasta, margarina

2.4.7.3. nespolno razmnožavanje zoosporama (nastaju mitozom, plivaju uz pomoć 2 biča; spuste se pa iz njih izraste nova alga

2.4.7.4. vegetativno razmnožavanje fragmentacijom talusa

2.4.7.5. plastidi-feoplasti-glavni dodatni pigment-fukoksantin (smeđa boja)

2.4.7.6. pričuvna tvar u vakuolama-hrizolaminarin, ulja, manitol

2.4.7.7. raznoliki oblici

2.4.7.8. mogu biti i epifiti

2.4.7.9. uglavnom u morima

2.4.7.10. bentoski organizmi (pričvršćeni za tlo)

2.4.7.11. one velike; rizoid (nalik korijenu), kauloid (nalik stabljici), filoidi (nalik listovima)

2.4.7.12. razlikovanje asimilacijskog, spremišnog i provodnog tkiva sa sitastim stanicama nema jednostaničnih oblika

2.4.7.13. spolno razmnožavanje; izmjena haploidne i diploidne generacije najjednostavnija; izogamija; nastajanje m i ž spolne stanice koje su izgledom jednake

2.4.7.14. najodvedenija; oogamija-nepokretne jajne stanice i pokretni spermatozoidi

2.4.7.15. najčešća izomorfna izmjena generacija kod koje su gametofit i sporofit izgledom jednaki

2.4.7.16. odvedeniji oblik; heteromorfna izmjena generacija s dominantnim sporofitom

2.4.7.17. životni ciklus; iz zigote (2n) razvija se mladi sporofit (2n). u konceptakulu mejozom nastaju jajne stanice u oogonijima i spermatozoidi u skupini spermatogonija te se događa oplodnja

2.4.8. ALGE KREMENJAŠICE (Bacillariophyceae ili Diamtomeae)

2.4.8.1. dijatomejska zemlja

2.4.8.2. s obzirom na simetriju ljušturice: a)centrice-radijalno simetrične, b)penate-bilateralno simetrične

2.4.8.3. spolno i nespolno razmnožavanje

2.4.8.4. nespolno razmnožavanje; roditeljska stanica-2 stanice kćerisvaka nasljeđuje jedan dio ljušture; obje se ponašaju kao da je to epiteka; jedna stanica je uvijek manja i tako se nespolnim razmnožavanjem smanjuju; to ne može u beskonačnost pa kad dođu do određene vrijednosti onda kreće spolno razmnožavanje diplonti-cijeli život diploidna generacija; haploidne su im samo gamete

2.4.8.5. dvodijelne ljušturice građene od silicijeva dioksida(kremena); gornji dio-epiteka, gornji dio-hipoteka(na njima; pore kroz koje izlučuju sluz koja olakšava kretanje)

2.4.8.6. pričuvne tvari:ulja i polisaharid hrizolaminarin

2.4.8.7. smeđe zbog dodatnih pigmenata iz skupine ksantofila; fukoksantina i diadinoksantina koji prekrivaju klorofil a i c

2.4.8.8. kolonije

2.4.8.9. jednostanične i nepokretne

2.5. ALGE

2.5.1. nema pravih organa

2.5.2. nemaju zajedničko evolucijsko podrijetlo

2.5.3. stvaranje gameta u jednostaničnim gametangijim

2.5.4. rijetko jednostanične (ameboidni oblici koji se kreću pseudopodijima, oblici s bičevima, nepokretni oblici)

2.5.5. sifonalni oblik-cjevaste niti s mnogo jezgara

2.5.6. plektenhimski oblici-isprepletanje niti; složeniji oblici

2.5.7. samo najodvedenije alge tvore jednostavna tkiva

2.5.8. endobiocitoza-domaćinska stanica fagocitozom progutala neku stanicu; simbioza; dio gena se iz domaćinske preselio u pridošlu stanicu; cijanobakterija endosimbiotski organizam-primarna endobiocitoza; primarni plastidi obavijeni dvostrukom ovojnicom; tako nastaju crvene i zelene alge. sekundarnom endobiocitozom s crvenim algama nastale su alge roda Heterokonophya; kompleksnija građa; obavijenost s 3-4 membrane. tercijarnom endobiocitozom nastaju svjetleći bičaši

2.6. CRVENE ALGE (Rhodophyta)

2.6.1. ekonomska vrijednost-agar (za učvršćivanje hranjivih podloga za uzgoj bakterija), povrće, taloženje vapnenca

2.6.2. izmjenjivanje haploidne i diploidne generacije

2.6.3. pričuvna tvar-floridejski škrob

2.6.4. malobrojne jednostanične vrste

2.6.5. litotamnijski vapnenac-nastao taloženjem vapnenca crvenih algi; građevinarstvo; Zagrebačka katedrala

2.6.6. Corallinales - taloženje vapnenca; učvršćivanje koraljnih grebena

2.6.7. uglavnom morski organizmi, dubine do 180m

2.6.8. nikakvi pokretni oblici; čak ni spermatozoidi (spermaciji)

2.6.9. njihovi plastidi (rodoplasti)-nastali primarnom endobiocitozom uglavnom morski organizmi, dubine do 180m fikobilini-pigmenti koji omogućuju život na velikim dubinama; hvataju kratkovalne dijelove sunčevog spektra; propuštaju dugovalne pa alge vidimo kao crvene

2.6.10. višestanični talusni organizmi (talus-mnogostanično tijelo alge)

2.6.11. rodoplasti-plastidi s pigmentima-klorofil a i njegovi prateći karotenoidi prekriveni fikoeritrinom i fikocijaninom (fikobilini) koji tvore tjelešca fikobilisome-tjelešca na tilakoidima plastida koji poput antena hvataju zrake Sunčeve svjetlosti-optimalno iskorištavanje svjetlosti za fotosintezu-vidimo ih u različitim nijansama- KROMATSKA ADAPTACIJA