1. Özel eğitim; fiziksel, zihinsel, iletişimsel, sosyal ve duygusal gelişimlerindeki özellikler nedeniyle normal gelişimden farklılık gösteren ve normal eğitim/öğretimden yararlanamayan, kısmen yararlanan veya yararlandığı hâlde destek programları ile eğitimlerini devam ettirebilen bireyler için özel yetiştirilmiş elemanlar tarafından ekip anlayışıyla sunulan, özel yöntem ve araçlarla gerekirse özel mekânlarda her özel gereksinimli grup için farklı olarak geliştirilmiş özel programlarla verilen eğitimdir. (Baykoç Dönmez, 2009)
2. Özel eğitim gerektiren bireyler; doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrasında, gelişim sürecinde oluşan çeşitli nedenlere bağlı olarak; bilişsel, dil, hareket, fizik, sosyal ve duygusal gelişimlerinde ölçme araçlarıyla ölçülebilen düzeyde yetersizlik, yavaşlama, gerileme veya ileride olma sonucunda yaşıtlarına göre farklı özellikler gösteren ve normal eğitim programlarından yararlanamayan, kısmen yararlanan veya yararlandığı hâlde destek programları ile eğitimlerini devam ettirebilen bireylerdir. (Baykoç Dönmez, 2009)
3. ÖZEL EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ
3.1. • Her çocuğun eğitim hakkı vardır. • Özel Eğitimde ERKEN TANI şarttır. • ERKEN TEDAVİ /REHABİLİTASYON EĞİTİM çok önemlidir. • Özel eğitimde KAYNAŞTIRMA temel ilke olmalıdır. • Her çocuk için en uygun YERLEŞTİRME yapılmalı, en uygun ÇEVRE sağlanmalıdır. • Özel eğitimde EKİP ÇALIŞMASI esastır. • Özel Eğitimde BİREYSEL YAKLAŞIM esastır. • DEĞERLENDİRME daha önem taşır. • Özel gereksinimli bireylerin BÜTÜNSEL GELİŞİMLERİ önemlidir ve esastır. • Eğitime AİLE mutlaka katılmalıdır. • Özel eğitimde SÜREKLİLİK önemlidir.
4. ÖZEL EĞİTİMDE TANI VE DEĞERLENDİRME
4.1. Özel eğitime gereksinimi olan bireylerin uygun eğitim sürecine başlayabilmeleri tanılama süreci ile başlamaktadır. Bu nedenle özel eğitimin ilk basamağı “tanılama”dır. Tanılama, “eğitsel tanılama” ve “tıbbi tanılama” olmak üzere ikiye ayrılır.
5. ÖZEL EĞİTİMİN AMAÇLARI
5.1. • Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini, • Toplum içinde bağımsız yaşamaları ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine yönelik temel yaşam becerilerini geliştirmelerini, • Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak; eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenme, iş ve meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar.
6. Zihinsel Öğrenme Yetersizliği
6.1. 18 yaşından önce ortaya çıkan zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde anlamlı sınırlılıklar görülen yetersizlik durumudur.
6.2. Zihinsel Engellilik Nedenleri
6.2.1. •Kalıtım, çevre, •Bulaşıcı hastalıklar ve zehirlenmeler , •Yaralanma ve fiziksel etkiler, •Metabolizma ve beslenme bozuklukları, •Kaba beyin hastalıkları, •Doğum öncesinde bilinmeyen nedenler,
6.2.1.1. •Kromozom anormallikleri, •Gebelik bozuklukları, •Ruhsal bozukluklar •Çevresel etkiler olarak sıralanabilir.
6.3. Zihinsel Engelli Bireylerin Özellikleri
6.3.1. Sağlık problemleri vardır Bedensel gelişim yavaştır Genelleme yapmada, öğrendiklerini transfer etmede zorluk çeker. Bellek zayıftır. Kendilerine güvenleri azdır Sosyal ilişkilerde bencildirler.
7. İşitme Yetersizliği Olan Bireyler
7.1. İşitme duyarlılığının kısmen veya tamamen yetersizliğinden dolayı konuşmayı edinmede, dili kullanmada ve iletişimde güçlük nedeniyle bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumudur.
7.2. Özellikleri
7.2.1. Hiçbir engeli bulunmayan akranları ile aynı motor gelişim özelliklerini gösterir. Dil becerilerindeki, kavram gelişimindeki yetersizlik ve işitsel girdinin az olması nedeniyle bilişsel gelişim olumsuz etkilenir. İletişim kuramadıkları için sosyal uyumları düşüktür. Dil gelişimi zayıftır.
8. Görme Yetersizliği Olan Bireyler
8.1. Görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanır.
8.2. Özellikleri
8.2.1. Körlük düşük zekanın belirleyicisi değildir. Kavramsal gelişimleri geridir. Dil gelişimleri normaldir. Alan kavramının öğrenilmesinde sıkıntı vardır. Yer ve yön işitsel olarak algılanır. Yankılanmalardan yararlanır. Bu yolla engel duyusu gelişir.
9. Ortopedik Yetersizliği Olan Bireyler
9.1. İskelet, kas ve eklemlerdeki hastalık, bozukluk ve yetersizlikten dolayı, bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesidir.
9.2. Özellikleri
9.2.1. Bağımsız hareket edebilme becerileri ve motor koordinasyonları sınırlıdır. Hareketten çekinir, pasif kalmayı tercih ederler. Uyum, konuşma ve öğrenme güçlükleri de görülebilir. Benlik algıları düşüktür.
10. Dil ve Konuşma Yetersizliği Olan Bireyler
10.1. Sözel iletişimde farklı seviye ve biçimlerde ortaya çıkan aksaklıklar ve düzensizlikler nedeniyle dili kullanma, konuşmayı edinme ve iletişimdeki güçlüklerin bireyin eğitim performansı ve sosyal uyumunu olumsuz yönde etkilemesi durumudur.
11. OTİZM
11.1. Erken çocukluk döneminde görülmeye başlayan, sosyal etkileşim ve iletişim bozukluğu ile ilgi ve etkinliklerin belirgin sınırlılığı gibi özelliklerle kendini gösteren yaygın gelişimsel bozukluk durumu
11.2. Özellikleri
11.2.1. Çevresindeki bireylerin farkında olmama Taklit davranışının yetersizliği ya da hiç olmaması Sosyal oyun davranışının yetersizliği ya da hiç olmaması Karşılıklı iletişimin olmaması Konuşmanın içeriği ve şeklinde normalden farklılık Stereotip hareketler sergileme Nesnelerin ayrıntılarıyla ilgilenme Çevredeki değişikliklere aşırı tepki gösterme İlginin son derece sınırlı olması
11.2.1.1. Bazı seslere hiç tepki vermemeleri işitme problemi olduğunu düşündürtür. Hareket eden, dönen ya da parlak nesnelere çok uzun zaman bakabilirler Fiziksel temas kurmaktan hoşlanmazlar Motor beceriler geç gelişir. Temel duyguları (mutluluk,üzüntü vb.) ifade etmede güçlük Dil gelişimlerinde hiç konuşmama,1-2 kelime söyleme, ekolali konuşma, zamirleri karıştırma, konuşulanları anlamada güçlük çekme görülebilir.
12. Üstün Yetenekli Çocuklar
12.1. Zeka, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya akademik alanlarda akranlarına göre üst seviyede performans gösterme durumudur. Üstün zeka:110-130 IQ Dahi:130 IQ ve yukarısı Özel Yetenekli: zeka bölümü 120 ve yukarısı olup özel bir alanda belirgin ölçüde üstün olanlar
12.2. Özellikleri
12.2.1. Gelişimin tüm alanlarında yaşıtlarından ilerdedir Sürekli soru sorar, meraklıdır ( şeffaf bantın bir tarafını yapışkan diğer tarafını düz yapan nedir?nasıl bir makineyle bandın yapışkan yeri makineye bulaşmadan çıkmaktadır?) Zihinsel ve fiziksel olarak enerjiktirler Ayrıntılara olağanüstü dikkat ederler Zengin kelime hazineleri ve akıcı bir konuşma vardır
12.2.1.1. Çabuk öğrenme, kavrama ve akılda tutma özellikleri vardır. Sorumluluk duyguları kuvvetlidir. İlgi alanları geniştir Karmaşık problemler çözmekten hoşlanırlar. Soyut düşünme, karmaşık ilişkileri anlama.
13. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu
13.1. 7 yaşından önce başlayan, en az iki ortamda (ev,okul) 6 ay süreyle yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği,aşırı hareketlilik,hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileriyle görülen bozukluk.
13.2. Dikkatsizlik
13.2.1. Dikkatini ayrıntılara veremez, hatalar yapar Yönergeleri izleyemez, işleri sonlandıramaz Günlük etkinliklerde unutkandır Görevlerini düzenlemekte zorluk çeker Çoğu zaman eşyalarını kaybeder Kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünür. Üzerine aldığı görevlerde, oyun oynarken dikkati dağılır.
13.3. Hiperaktivite
13.3.1. Elleri ayakları kıpır kıpırdır Uzun süreli oturamaz Uygunsuz durumlarda koşturur Oyunlara katılamaz Çoğu zaman hareket halindedir
13.4. Özellikleri
13.4.1. Zekaları normal ya da normalin üstünde olmasına rağmen dikkatleri çok kısa olduğu için genellikle öğrenme problemleri yaşamaktadırlar. Sosyal kuralları öğrenmekte, arkadaş bulmakta güçlük çekmektedirler. İnce motor becerileri zayıftır. Belleğin işleyişinde sorun vardır.
14. Disleksi
14.1. Aynı zamanda öğrenme güçlüğü olarak bilinen disleksi, bir bireyin normal zeka düzeyinde olmasına rağmen dil, okuma, ve yazma becerilerinde sorunlar yaşamasına neden olan bir özel öğrenme bozukluğudur.
14.2. Özellikleri
14.2.1. Belirli bir sıra içinde yapılması gereken işlerin sırasını karıştırabilir. Harf-ses uyumu gelişmemiştir, bazı harflerin seslerini öğrenemez. Okuduğunu anlamakta zorlanır, başkasının okuduğunu daha iyi anlar. Yazarken, bazı harf ve sayıları ters yazar (b-d,m-n, ı-i, 2-5, ve-ev gibi) Yazarken kelimeler arasında hiç boşluk bırakmaz ya da iki-üç parçaya böler (yapa bilmekte, ka lem gibi).
14.2.1.1. Aritmetikte zorlanır Aritmetik sembollerini öğrenmekte zorlanır (+,x) Sayı kavramını anlamakta zorlanır (1 mi büyük 5 mi?) Kendi başına çalışamaz Öğrendiklerini organize edemez. Sağ-sol karıştırır İşaret sözcüklerini karıştırır (burada, şurada gibi Saati öğrenmekte zorlanır Zamana ilişkin kavramları karıştırır (dün-bugün-önce-sonra) Duygu ve düşüncelerini sözel olarak ifade etmekte zorlanır