1. ÇEVRESEL ETMENLER
1.1. Çevre; bireyin gelişimini döllenmeden başlayarak tüm gelişim dönemlerinde etkileyen dış uyarıcıların tümüdür.
1.2. DOĞUM ÖNCESİ ETMENLER
1.2.1. Annenin Yaşı: Hamilelikte annenin yaşının 20’nin altında ve 35’in üstünde olması doğum öncesi gelişimde önemli bir etkendir. Annenin yaşının büyük olması çocukların down sendromlu olmasına neden olabilmektedir Alkol ve Sigara: Çok fazla alkol tüketimi bebeğe zarar verir. r. Bu dönemde sigara içen annelerin bebeklerinde kalp-damar bozuklukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu görülebilmektedir Kan Uyuşmazlığı: : Anne ve babanın kan gruplarının farklı olması bazen ciddi sorunlara yol açar. Sonuçta bu durum düşüklere, kalp hasarlarına, anemiye, düşük doğum ağırlığına beyin hasarlarına ve bebek ölümlerine neden olabilmektedir.
1.2.1.1. Beslenme: Beslenme yetersizliği merkezi sinir sisteminde ciddi sorunlara, karaciğer, böbrekler ve pankreas gibi diğer organların yapısında bozukluklara yol açabilir. Annenin Hastalıkları: Şeker hastalığı, yüksek tansiyon, şişmanlık gibi metabolizma hastalıkları ölü doğumlara, düşüklere yol açabilir. Ayrıca enfeksiyon hastalıkları düşük doğum ağırlığı, işitme kaybı, zihinsel gerilik, kalp rahatsızlıkları ve kemik kusurlarının ortaya çıkmasına yol açabilir
1.2.1.1.1. Şeker hastalığı, yüksek tansiyon, şişmanlık gibi metabolizma hastalıkları ölü doğumlara, düşüklere yol açabilir
1.3. DOĞUM ANI ETMENLER
1.3.1. Doğumun yapıldığı mekanın sağlıksız olması, oğum sırasında bebeğin boynuna göbek kordonunun dolanması gibi nedenlerle oksijen alamaması, forseps ve vakum gibi araçların uygun biçimde kullanılmaması ve bebeğin başının çok fazla basınçla karşılaşması gibi çevre etmenleri bebeğin gelişimini olumsuz etkileyen etmenlerdir.
1.4. DOĞUM SONRASI ETMENLER
1.4.1. BESLENME: Çocukluk çağında beslenme yetersizliği ve dengesizliği B12 eksikliği gibi çeşitli sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur. Çocukların yaşına göre günlük besin gereksinimi belirlenmeli ve bir günlük mönüde her besin grubundan besine yer verilmelidir. GEÇİRİLEN HASTALIKLAR VE KAZALAR: Çocukluk yıllarında geçirilen hastalıklar ve kazalar gelişimi yavaşlatabilir veya engelleyebilir. Çocuğu uzun süre yatağa bağlı tutan hastalıklar fiziksel büyümeyi engelleyebilir. Çocukları hastalıklardan korumak için aşılar zamanında yapılmalı, çocuğun düzenli doktor kontrolleri yapılmalı, büyüme ve gelişimi takip edilmeli, yeterli ve dengeli beslenmeleri sağlanmalı, yiyecek ve içeceklerin sağlığa uygun olmasına ve beden temizliğine dikkat edilmeli, mevsim koşullarına uygun giyinmeleri sağlanmalıdır
1.4.1.1. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM: Okul öncesi eğitim, çocuğun sonraki yaşamındaki öğrenmelerinin temelini oluşturur. Çocuğun öğretmeni ya da öğretmenleriyle kurduğu ilişki yaşamı boyunca izlerini taşıyacağı etkiler bırakacaktır. Öğretmenin kişisel özellikleri ve mesleki yeterlikleri çocuğun ruhsal gelişimi üzerinde etkili olmaktadır. Öğretmenlerin uyguladığı eğitim programı çocukların davranışları üzerinde etkili olan önemli unsurlardan biridir
1.4.1.1.1. AİLE ORTAMI: Anne baba tutumları çocukların gelişimlerini önemli ölçüde etkilemekte ve onların toplumsal uyumlarında önemli rol oynamaktadır. Çocuğun kişiliğinin oluşumunu ailenin yetiştirme biçimi ve tutumları etkiler. Çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerinde anne baba tutumları önemli bir rol oynar. Anne baba tutumlarının dışında aile içindeki ilişkilerin niteliği de çocuğun gelişimini önemli ölçüde etkilemektedir. Birbirleriyle sıcak, sevecen ve saygı temeline dayanan ilişkiler içinde olan bir ailede çocuğun her yönden gelişimi olumlu yönde desteklenirken, sağlıksız ilişkilerin olduğu bir ailede çocuğun gelişimi olumsuz etkilenir
2. KALITIM VE ÇEVRE ETKİLEŞİMİ
2.1. Gelişim, kalıtım ile çevrenin etkileşimi sonucunda gerçekleşir. Kalıtım, insanın gizil gücünü oluşturan yetenek ve özelliklerin anne-baba aracılığıyla insana ulaşmasında aracıdır. Çevre ise, insanın gizil gücünde sakladığı yetenek ve özelliklerin yeterliklere dönüşeceği ortamdır.
2.1.1. Bir çocuk resim yapma yeteneği ile doğar, ailesi bu yeteneğinin farkına varıp erken yaşlarda resim yapma konusunda cesaretlendirip yönlendirirse çocuk varolan yeteneğini geliştirebilir. Bu durumda çocuğun resim yapma yeteneği ile doğması kalıtımsal ailesinin onu destekleyip yönlendirmesi ise çevresel faktördür.
3. BİYOLOJİK ETMENLER
3.1. Biyolojik etmenler, gelişimin genetik bir plana göre şekillenmesini ve olgunlaşmasını ifade etmektedir.
3.2. KALITIM: Kalıtım, anne ve babadan gelen farklı iki gen grubuna dayanmaktadır.. Kalıtım insanların cinsiyetinin oluşumunu etkiler. Anne ve babanın her birinde bulunan 23'er kromozom birleşir. Bu kromozomlardan bir tanesi (23. Kromozom) cinsiyet ile ilgilidir.
3.2.1. Anne ve babadan gelen genler baskın ya da çekinik olabilir. Eğer genler baskınsa diğer ebeveynin özelliği ne olursa olsun taşıdıkları özelliğin bebeğe geçmesini sağlarlar. Çekinik genlerin özelliklerinin bebeğe geçmesi için ise, her iki ebeveynde de aynı özelliği taşıyan genlerin bulunması gereklidir
3.2.1.1. Genotip anne ve babadan çocuğa kalıtımla geçen genetik yapıdır. Fenotip ise bireyin dışarıdan gözlenebilen, dış görünüşle ilgili özellikleridir. Bu genotipten sınırsız sayıda ve değişik özelliklere sahip fenotipler oluşabilir. Değişik fenotiplerin oluşmasında doğum öncesi, sırası ve sonrası çevre etkilidir
3.3. HORMONLAR: Gelişimin biyolojik temellerinde hormonların payı büyüktür. Salgılarını doğrudan kana akıtan bezlere iç salgı bezleri adı verilir. İç salgı bezlerinin salgılarına hormon denir. Hormonlar kan yoluyla bütün vücuda yayılırlar. İç salgı bezlerinin salgıları organizmanın dengeli bir şekilde büyüme, gelişme ve çalışmasını sağlar. İç dengeyi sağlar
3.3.1. Hipofiz bezi: Çocuğun vücudunun büyümesinin sağlıklı bir şekilde olmasında etkilidir. . Fazla salgı salgılanması devliğe, yetersizliği cüceliğe neden olur. Troid Bezi: Kemiklerin ve kasların büyümesine, sinir sisteminin, kan dolaşımının çalışmasına etki eder. fazla salgılanması vücudun etkinliğini artırır, az salgılanması ise metabolizmayı yavaşlatır