1. สมัยรัชกาลที่5ถึงสงครามโลกครั้งที่2
1.1. กลุ่มพระมเหสีเทวีรัชกาลที่5
1.1.1. สมเด็จพระนางเจ้าเยาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ
1.1.1.1. ด้านการปกครอง
1.1.1.1.1. เป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดินแทนรัชกาลที่ 5
1.1.1.1.2. เป็นประธานในพระราชพิธีสำคัญ
1.1.1.1.3. เสด็จออกให้แขกเมืองเข้าเฝ้า
1.1.1.2. ด้านการศึกษา
1.1.1.2.1. สละพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์จัดตั้งโรงเรียนสตรีขึ้นหลายแห่ง
1.1.1.3. ด้านสาธารณสุขและการแพทย์
1.1.1.3.1. สนับสนุนให้ใช้การคลอดแบบตะวันตก
1.1.1.3.2. ก่อตั้งโรงเรียนแพทย์ผดุงครรภ์
1.1.1.3.3. สร้างโรงพยาบาลปัญจมาธิราชอุทิศ
1.1.1.3.4. เริ่มก่อตั้งสภากาชาดไทย
1.1.2. สมเด็จพระนางเจ้าสว่างวัฒนา พระบรมราชเทวี
1.1.2.1. การพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชนในหัวเมือง
1.1.2.1.1. จัดตั้งโรงพยาบาลสมเด็จ ณ ศรีราชา
1.1.2.1.2. สอนหนังสือและอาชีพแก่ชาวบ้าน
1.1.2.1.3. นำช่างทอมาเปิดโรงทอผ้าในพระราชวังดุสิต
1.1.3. สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้าสุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี
1.1.3.1. เชี่ยวชาญทางด้านอักษรศาสตร์ ได้ ดำรงตำแหน่งราชณเลขานุการ ฝ่ายในและยังมีงานพระนิพนธ์
1.1.4. พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์
1.1.4.1. มีความเชี่ยวชาญด้านโภชนาการ
1.1.4.2. ปลูกฝังเรื่องศิลปวัฒนธรรมด้านดนตรีไทย
1.1.4.3. จัดสร้างโรงเลี้ยงเด็กกำพร้าและสงเคราะห์ผู้ยากจน
1.1.5. หม่อมเจ้าหญิงมณฑารพ
1.1.5.1. ตอนการศึกษาทำให้สามารถสอบแข่งขันชิงทุนเล่าเรียน หลวงได้เนื่องจากเป็นสตรีจึงยังไม่ได้รับโอกาสไปศึกษาต่อ ประเทศ
1.1.5.2. ได้จัดระเบียบแบบแผนการรักษาพยาบาลและปรับ มาตรฐานการศึกษาให้ทันสมัย
1.1.6. สนับสนุนการก่อตั้งและดำเนินงานของโรงเรียนต่างๆในเชียงใหม่
1.1.7. พระราชชายาเจ้าดารารัศมี
1.1.7.1. ริเริ่มสวนทดลองปลูกพืชเมืองหนาวและไม้ดอกไม้ประดับในเชียงใหม่
1.1.7.2. นำฟ้อนพื้นเมืองมาแสดงและถ่ายทอด
1.1.7.3. อุปถัมภ์ศิลปะและหัตถกรรมพื้นบ้าน
1.1.8. เจ้าจอมมารดาแพ
1.1.8.1. สนองพระราโชบายในการปรับปรุงภาพลักษณ์ แก้ไข ขนบธรรมเนียมต่างๆให้ทันสมัย
1.2. เป็นผู้เชื่อมความสัมพันธ์และวัฒนธรรมของดินแดนทั้งสองให้เป็นเอกภาพ
1.3. กลุ่มสตรีที่ได้รับการศึกษาแผนใหม่
1.3.1. ด้านการแพทย์และสังคมสงเคราะห์
1.3.1.1. แพทย์หญิง ดร. คุณเพียร เวชบุล
1.3.1.1.1. การบำบัดรักษาและป้องกันกามโรคให้บุรุษและหญิงขายบริการ
1.3.1.1.2. อุทิศกำลังกาย กำลังทรัพย์ช่วยเหลือสตรีที่ประสบปัญหาชีวิตในครอบครัว
1.3.1.1.3. ก่อตั้งสถานรับเลี้ยงเด็กกำพร้านอกสมรส
1.3.1.1.4. เป็นผู้ร่วมก่อตั้งบ้านเกร็ดตระการของกรมประชาสงเคราะห์ เพื่อช่วยเหลือผู้หญิงขายบริการและเด็กร่ร่อน
1.3.1.2. ท่านผู้หญิงละเอียด. พิบูลสงคราม
1.3.1.2.1. สตรีจากราชสกุลกุญชร
1.3.1.2.2. ด้านสังคมสงเคราะห์
1.3.1.2.3. ตั้งโรงพยาบาลสงเคราะห์หญิงมีครรภ์และบุตร
1.3.1.2.4. ด้านการเมือง
1.3.2. ด้านการประกอบอาชีพและกิจกรรมสังคมสงเคราะห์
1.3.2.1. หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศสมัย ดิศกุล
1.3.2.1.1. ทรงมีส่วนร่วมก่อตั้งกลุ่มการพุทธะศาสนิกชนสัมพันธ์แห่งโลกและดำรง ตำแหน่งประธานองค์กรนี้เป็นระยะเวลายาวนาน
1.3.2.2. หม่อมศรีพรหมมา กฤดากร (เจ้าศรีพรหมมา ณ น่าน)
1.3.2.2.1. นำเทคโนโลยีตะวันตกมาประยุกต์ใช้ในฟาร์มและครอบครัว
1.3.2.2.2. เป็นผู้นำพาครอบครัวเมื่อพระสวามีประสบปัญหาทางการเมือง
1.3.2.3. ท่านผู้หญิงเปลี่ยน ภาสกรวงศ์
1.3.2.3.1. ได้รับการศึกษาและเติบโตในสังคมยุโรป มีการนำ เทคโนโลยีและวิถีชีวิตมาประยุกต์ใช้
1.3.2.4. ท่านผู้หญิงตลับ. สุขุม
1.3.2.4.1. พัฒนาการศึกษาของสตรีในภาคใต้
1.3.2.4.2. ทำหน้าที่สนองพระโอษฐ์ในสมเด็จพระพันปีหลวง
1.3.2.4.3. ก่อตั้งโรงเรียนเบญจมราชูทิศ
1.3.3. กลุ่มสตรีที่ประกอบอาชีพด้านกฎหมาย
1.3.3.1. เรียกร้องสิทธิสตรีและยกระดับสถานภาพในทัดเทียมบุรุษ ช่วยเหลือสตรีรายบุคคล
1.3.4. กลุ่มที่ประกอบอาชีพด้านการศึกษา
1.3.4.1. ประกอบอาชีพครู มีส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศชาติจนมีความมั่นคง
1.3.4.2. สตรีบางท่านมีบทบาทในวงการหนังสือพิมพ์
1.3.5. หม่อมหลวงพวงร้อย (สนิทวงศ์). อภัยวงศ์
1.3.5.1. พลงอมตะ คือ เพลงบัวขาว เงาไม้ ประพันธ์บทเพลงไว้มากกว่า 120 เพลง
2. ตั้งแต่มีการบันทึกหลักฐานสมัยรัตรโกสินทร์ตอนต้น
2.1. บทบาททางการเมือง
2.1.1. บทบาทด้นการปกครอง
2.1.1.1. พระนางจามเทวี
2.1.1.1.1. ปฐมกษัตริย์นครหริภุญชัยเมืองลำพูน
2.1.1.1.2. บ้านเมืองเจริญรุ่งเรือง
2.1.1.1.3. ทำนุบำรุงศาสนา
2.1.1.2. พระนางมหาเทวีสุโขทัย
2.1.1.2.1. เป็นพระเทวีของขุ่นหลวงพระงั่ว
2.1.1.2.2. มีบทบาทในการปกครองกรุงสุโขทัย
2.1.1.3. พระมหาเทวีล้านนา
2.1.1.3.1. พระมหาเทวีชนนีของพระเจ้าติโลกราช
2.1.1.3.2. พระมหาเทวีจิรประภา
2.1.1.3.3. พระมหาเทวีวิสุทธิเทวี
2.1.1.4. แม่อยู่หัวศรีสุดาจันทร์
2.1.1.4.1. ได้ดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน
2.1.1.4.2. ได้ขึ้นปกครองกรุงศรีอยุธยาร่วมกับขุนวรวงศาธิราชพระสวามี
2.1.1.5. กรมหลวงโยธาเทพ
2.1.1.5.1. ได้นรับการเฉลิมพระเกียจติจากพระราชธิดาให้เป็นเจ้านายกรม
2.1.2. บทบาทด้านการบริหาร
2.1.2.1. สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีพระบรมราชินีนาถ
2.1.2.1.1. พระอัครมเหสีในรัชกาลที่5
2.1.2.1.2. ดำรงตำแหล่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดินในขณะที่ ร 5เสด็จประพาสยุโรป
2.1.2.2. สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
2.1.2.2.1. ดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแผ่นดินแทน ร 9 ในขณะทรงผนวช
2.1.2.3. สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
2.1.2.3.1. ดำรงตำแหน่งเมื่อครั้งที่ ร9 เสด็จเยือนต่างประเทศ
2.1.3. รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช คุรหญิงจันทร์และคุณมุก (น้องสาว)
2.1.3.1. นำประชาชนต่อต้านพม่าที่มาตีเมืองถลางในคราวสงครามเก้าทัพ
2.1.3.2. ได้รับการแต่งตั้งเป็นท้าวเทพกระษัตรีและท้าวศรีสุนทร
2.1.4. พระวิสุทธิกษัตรีสมรสกับขุนพิเรนทรเทพเพื่อสร้างความจงรักภักดีและความมั่นคงของบัลลังก์
2.1.5. บทบาทในด้านการทำสงคราม
2.1.5.1. สตีรสูงศักดิ์แห่งล้านนา
2.1.5.1.1. มีบทบาทในการรบเพื่อปกป้องบ้านเมืองและขยายอำนาจ
2.1.5.1.2. ได้นำพลเข้าต่อสู้กับข้าศึกขณะกำลังครรภ์อยู่
2.1.5.2. สมเด็จพระสุริโยทัย
2.1.5.2.1. ได้ช่วยสวามีป้องกันบ้านเมืองจากกองทัพพม่า
2.1.6. เป็นกำลังสำคัญในการจัดทำตำราโบราณราชประเพณี
2.1.7. เมื่อมีการเปลี่ยนผู้นำ
2.1.7.1. แต่งงานระหว่างผู้นำใหม่และสตรี ในราชวงศ์เก่าเพื่อให้เกิดการยอมรับ
2.1.7.1.1. พระเจ้าปราสาททองแต่งตั้งพระราชธิดาของสมเด็จพระเจ้าทรงธรรมเป็นมเหสี
2.1.8. บทบาทในการเสริมสร้างพันธไมตรีทางเครือญาติ
2.1.8.1. การเสริมสร้างพันธไมตรี
2.1.8.2. การแสวงหาพันธมิตร
2.1.8.2.1. พระเทพกษัตรีและพระแก้วฟ้าสมรสกับสมเด็จพระไชยเชษฐาธิราชพระเจ้ากรุงล้านช้าง เพื่อเจริญสัมพันธไมตรี
2.1.8.3. เมื่อตกอยู่ในอำนาจอาณาจักรอื่น
2.1.8.3.1. ถวายพระราชธิดาเพื่อแสดงความจงรักภักดี
2.2. เจ้าศรีอโนชา
2.2.1. ช่วบปราบกบฏ
2.3. บทบาททางสังคม
2.3.1. ด้านการศึกษา
2.3.1.1. เจ้าฟ้าพินทวดี
2.3.1.1.1. รับรู้ด้านขนบธรรมเนียมโบราณราชประเพณี
2.3.1.2. พระองค์เจ้าบุตรี. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสรฐสุดา)
2.3.1.2.1. รอบรู้ แตกฉาน ด้านกลอน ตำนานโคลง วิชาดารา วิชาเลขอย่างไทย
2.3.1.2.2. ป็นพระอาจารย์สอนความรู้เบื้องต้นให้พระราชโอรส พระราชธิดาในรัชกาลที่ 4
2.3.2. ด้านวรรณกรรม
2.3.2.1. เจ้าฟ้ากุณฑลและเจ้าฟ้ามงกุฎ
2.3.2.1.1. นิพนธ์บทละครดาหลังและอิเหนา โดยนำเรื่องของชวามาดัดแปลงให้เป็นกลอนบทละครไทย
2.3.2.2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากุกรมหลวงนริทรเทวี
2.3.2.3. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามณฑา พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอุบล
2.3.2.3.1. นิพนธ์จดหมายเหตุความทรงจำบันทึกเรื่องราวเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ตั้งแต่อยุธยาเสียแก่พม่า
2.3.2.3.2. นิพนธ์กุมารคำฉันท์
2.3.2.4. คุณพุ่ม(บุษบาท่าเรือจ้าง) คุณสุวรรณ
2.3.2.4.1. ผลงานคุณพุ่ม คือ เพลงยาวบวงสรวงสระน้ำที่บางโขมด เพลงยาวเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
2.3.3. ด้านศาสนา