1. i
2. Bilgi Okuryazarlığı
2.1. Bilgi okuryazarlığı yaşamla ilgiliproblemleri çözebilmek için bilgiye ulaşabilme,farklı türdeki kaynaklardan bilgiye ulaşabilme,bilgilenmenin sürekliliğini sağlayabilme, bilginin ne zaman ve nasıl elde edileceğine ilişkin stratejiler belirleyebilme olarak tanımlanmaktadır.
2.2. Bilgi okuryazarı bireyleribilgiye gereksinim duyduğunda bunu hisseder ve gereksinim duyduğu bilgiye ulaşır,değerlendirir ve ulaştığı bilgiyi etkili olarak kullanır.
2.3. BİLGİ OKURYAZARI BİR BİREYDEN BEKLENEN YETERLİLİKLER ŞUNLARDIR:
2.3.1. Bilgi gereksiniminin farkındadır.
2.3.2. gereksinim duyduğu bilginin sınırlarını tanımlayabilir.
2.3.3. gereksinim duyduğu bilgiye verimli ve etkin yollardan ulaşır.
2.3.4. eleştirel bir bakış açısıyla bilgiyi ve bilgi kaynaklarını değerlendirir.
2.3.5. bireysel bilgi birikimine bilgi almada seçicidir.
2.3.6. hedefine ulaşmak için etkili bilgiyi kullanır.
2.3.7. bilgi kullanımında ekonomik,toplumsal ve yaasl durumların farkındadır.
2.3.8. bilgiye ulaşma ve kullanımda etik normlara uygun davranır.
2.3.9. topladığı bilgiyi sınıflandırır.
2.4. İnternette bir dakika içinde 20 bin tumblr fotoğrafı yüklenmekte,20 milyon flickr fotoğraf görüntülenmekte,iki milyon arama motoru işlemleri gerçekleşmektedir.Böylesi bir ortamda,oluşan bu verinin nasıl bilgiye dönüştürüleeği ve bu bilginin nasıl işlevsel hâle getirileceği sorusu akla gelmekte ve bu durum bilgi okuryazarlığının önemine vurgu yapmaktadır.
3. Bilgisayar Okuryazarlığı
3.1. Alanyazında bilgisayar okuryazarlığı ve BİT okuryazarlığı tanımları sıklıkla birbirinin yerine kullanılmaktadır.Park,Kim ve Lee bilgisayar okuryazarlığını"kelime işlem programlarını bilgiyi saklamak için,internet kaynaklarını bilgiyi aramak için kullanma becerisi "biçiminde; BİT okuryazarlığını ise "farklı kaynaklardan bilgiye erişme,değerlendirme ve kullanma becerisi"biçiminde tanımlamışlardır.
3.1.1. bu iki tanımdan yola çıkarak BİLGİSAYAR OKURYAZARLIĞININ BİT OKURYAZARLIĞININ bir alt basamağı olduğu söylenebilir.
3.2. Whitaker,bilgisayar okuryazarlığını;bireyin bilgisayarın özelliklerini,yeteneklerini ve uygulamalarını öğrenmesi ve anlamasının yanı sıra toplumsal rollerıni yerine getirebilmesi için öğrendiklerini beceri ve üretime dönüştürebilmesi olarak tanımlamaktadır.
3.3. Bilgisayar okuryazarı,bilgisayardaki programları kullanabilen,bilgisayar veya internet ortamında ihtiyaç duyduğu bilgilere ulaşabilen ve bu ortamlarla ilgili sorunlarını kendi başına etkili bir şekilde çözebilen birey olarak tanımlanabilir.
3.4. Bilgisayar okuryazarı,bilgisayar donanım bileşenlerini tanımlayan,bilgisayarı doğru biçimde açıp kapatan,fare ve klavye kullanarak veri yapabilen,donanım cihazlarını ayarlayabilen bireydir.Aynı zamanda bilgisayar okuryazarı birey taşınabilir bellek kullanabilir,farklı sürüüler üzerine dosya kaydedebilir,dosyalar arasında arama yapabilir.Bilgisayar okuryazarı bireyler en genel anlamda bilgisayara her yönüyle hâkim olmak yerine günlük hayatta bilgisayar kullanabileceği yerlerin farkındadır.
4. Dijital Okuryazarlık
4.1. Dijital okuryazarlık,okuma ve yazma işlevini teknoloji ile desteklenen medyayı kullanarak gerçekleştirmektedir.
4.2. Amerikan Kütüphaneler Birliği'ne göre dijital okuryazarlık hem bilişsel hem teknik beceriler gerektiren BİT'leri kullanarak bilgiye erişme,değerlendirme,yaratım ve iletişimde bulunma yeteneğidir.
4.2.1. Bir başka deyişle BİT ve interneti kullanarak içerik bulma,değerllendirme,kullanma paylaşma ve oluşturma becerisidir.
4.3. ABD Eğitim Bakanlığı Ulusal Teknoloji Planında dijital okuryazarlık terimini,öğretmenlerin öğrenci öğrenmesi,değerlendirmesi ve eğitsel uygulamaların iyileştirilmesi amacııyla uygun ödevlerin/görevlerin geliştirilmesi için gereksinim duyulan becerilere istinaden kullanmıştır.
4.4. DİJİTAL OKURYAZARLIK ;
4.4.1. Yaratıcılık,eleştirel düşünme ve değerlendirme,kültürel ve sosyal anlayış,işbirliği,bilgiyi bulma ve seçme yeteneği,etkili iletişim,e-Güvenlik,işlevsel beceriler gibi bileşenlerden oluşur.
5. Eleştirel Okuryazarlık
5.1. Eleştirek okuryazarlık yazılı,sözlü,görsel,çoklu ortam ve performans metinlerinde görünenin altında yatan inançları,değerleri ve tutumları sorgulama onlara meydan okumak için bu metinlere nasıl bakılacağını gösteren bir yaklaşımdır.
5.2. Eleştirel okuryazarlık kavramı,metinlerin tarafsız olmadığına tüm metinlerin doğal olarak politik olduğuna,yazarın bakış açısı ve düşüncesi ile üyesi toplumun yapısını yansıttığı anlayışına dayanmaktadır.Dolayısıyla eleştirel okuryazarlık becerilerinin gelişimi,insanların eleştirel bir bakış açısıyla çağdaş dünyadaki mesajları yorumlamasına ve bu mesajlardaki güç ilişkilerini harekete geçirmelerine olanak tanır.
5.3. ELEŞTİREL OKURYAZAR BİREYLER:
5.3.1. metinlerde bireylerin düşüncelerini etkileyen ve belirli bakış açılarına yönlendiren belirli düşüncelerin sunulduğunu bilir.
5.3.2. içeriğin anlamını kendi bilgi,değer,deneyim ve gözlemlerinin yanı sıra farklı kaynaklardan araştırarak sorgular.
5.3.3. yazarın ve metnin amacını analiz eder.
5.3.4. metnin yapılandırılma biçimini sorgular.
5.3.5. içeriğin hangi bağlamda oluşturulduğuna dikkat eder.
5.3.6. içeriği kimin oluşturduğunu öğrenmeye çalışır.
5.3.7. farklı kaynaklardan içeriğe yönelik çoklu bakış açılarını görmeye çalışarak karşılaştırma yapar.
6. Eleştirel Dijital Okuryazarlık
6.1. Bir kişlinin dijital ortam ve araçları kullanmasına,anlamasına ve oluşturmasına izin veren bir dizi beceri,yetkinlik ve analitik bakış açısıdır.
6.2. Eleştirel dijital okuryazarlığın amacı okuma,yazma,dinleme,konusma gibi bilgi okuryazarlığı becerileriyle ilişkili olarak dijital ortamlarda aktif,katılımcı düşünür ve yaratıcıları geliştirmektir.
6.3. Hinrichsen ve Coombs eleştirel dijital okuryazarlığa ilişkin beş bileşenden olusan bir model geliştirmişlerdir.
6.4. Buna göre ELEŞTİREL DİJİTAL OKURYAZARLIK
6.4.1. Kod çözme
6.4.2. anlam oluşturma
6.4.3. analiz etme
6.4.4. kişisel
6.4.5. kullanma
6.5. bileşenlerinden oluşmaktadır.
7. Görsel Okuryazarlık
7.1. Görsel okuryazarlık,fotoğraf,resim,grafik gibi görsel unsurları anlama ve kullanma becerisidir.
7.2. Emery ve Flood görsel okuryazarlığı görüntüleri kullanma,yorumlama ve anlamlandırma için deşifre edilmesi gereken mesajları iletmede kullanılan görüntülerden oluşan bir dil olarak tanımlamaktadır.
7.3. Heinich,Molenda,Russel ve Smaldino görsel okuryazarlığı,kişinin görsel mesajları doğru olarak yorumlayıp aynı türde mesajlar üretebilme yeteneği olarak tanımlamışlardır.
7.4. Chauvin görsel okuryazarlığı,görsellerin bilişsel olarak işlenmesi ile ilişkili birçok türdeki bilgiye ulaşma,analiz etme ve bunlarla iletişim kurma becerisi olarak tanımlamaktadır.
7.5. NCREL(2003) Görsel okuryazar olarak kabul edilen bireylerin aşağıdaki özellikleri taşıması gerektiğini savunmuştur:
7.5.1. görsel tasarım,görsel teknik ve görsel medyanın temel bileşenlerini anlar.
7.5.2. görsellerin algılanmasındaki duygusal,prsikolojik,fizyolojik ve bilişsel etkilerin farkındadır.
7.5.3. temsili,açıklayıcı,soyut ve sembolik görselleri kavrar.
7.5.4. görsel bilginin bilgilendirilmiş izleyicisi,eleştiricisi ve tüketicisidir.
7.5.5. görsel bilginin bilgili tasarımcıs,oluşturucusu ve üreticisidir.
7.5.6. etkili görsel iletişimcidir.
7.5.7. ifade edici,yenilikçi,görsel düşünen ve başarılı problem çözücüdür.
8. Medya Okuryazarlığı
8.1. Medya okuryazarlığı,ilk kez Medya Okuryazarlığı Ulusal Liderlik Konferansı ile anılmaya başlanmış;görsel ve işitsel ortamlarla beraber genişleyen bir okuryazarlık çerçevesinde "bilgiye erişim,bilginin analiz edilmesi ve üretilmesi yeteneği"olarak nitelendirilmiştir.
8.2. Thomon ve Jolls göre medya okuryazarlığı;her gün televizyon,radyo,bilgisayar,gazete,dergi ve reklamlardan aldığımız binlerce sözel ve görsel sembolleri seçip eleyerek onları kişisel anlamlara dönüştürme yeteneğidir.
8.3. Medya okuryazarlığını Çocuk ve Medya Hareketi medyanın diliyle okuyup yazabilme becerisi olarak tanımlamakta ve dört alt beceriden oluştuğunu belirtmektedir.Bunlar:
8.3.1. ERİŞİM
8.3.2. ANALİZ
8.3.3. DEĞERLENDİRME
8.3.4. ÜRETİM
8.4. Medya okuryazarı bireyin özellikleri şunlardır:
8.4.1. Medyayı bilinçli, etkili ve kendi yararı için kullanır
8.4.2. Alternatif bilgi kaynakları arar, farklı kaynaklardan gelen bilginin doğruluğunu değerlendirir.
8.4.3. Medyanın fikir, bilgi ve haberi bir başkasının bakış açısıyla aktardığının farkındadır.
8.4.4. Medyayı kültürü anlamada kaynak olarak görür.
8.4.5. Medyanın kendine özgü bir dili olduğunu bilir.
8.4.6. Medya karşısında eleştireldir
8.4.7. Bilgiye ulaşma ve kullanmada etik ve yasal konuları bilir.
8.4.8. Medyanın bireylerin ve toplumların inanç, tavır, davranışlar ve değerler üzerindeki etkisinin bilincindedir.
9. Teknoloji Okuryazarlığı
9.1. Teknoloji okuryazarlığı, çeşitli etiketler kullanılarak yıllar içerisinde farklı şekillerde tanımlanmıştır. Bazen teknoloji okuryazarlığı terimi ile eşanlamlı olarak kullanılan bilgisayar okuryazarlığı, bir kişinin bilgisayarları kullanması için gereken bilgi ve yetenek şeklinde tanımlanmıştır.
9.2. Teknoloji okuryazarı daha farklı bir tanım olarak; teknolojik düzene yönelmeyi kolaylaştıran, dijital vatandaşlığı tamamen gelişmiş bir forma ulaşma anlamında da kullanılmıştır
9.3. Teknoloji okuryazarlığı bazen, bilgi ve iletişim teknolojisi okuryazarlığı tanımı ile eşanlamlı olarak, teknolojiyi kullanarak bilgi toplama, organize etme, analiz etme ve raporlama becerisi şeklinde tanımlanmıştır
9.4. Ulusal Araştırma Konseyi ve Uluslararası Teknoloji Eğitimi Kurulunun yapmış oldukları çalışmalara dayanarak yukarıdaki boyutlar açısından teknoloji okuryazarı bireylerin özelliklerini aşağıdaki gibi özetlemiştir. Buna göre;
9.4.1. Teknolojinin arzulanan hedef veya hedeflerini başarmak için tasarlanmış birbiriyle ilişkili bileşen gruplarını içeren sistemleri içerdiğini kabul eder.
9.4.2. Tasarım sürecinin doğası ve sınırlamaları hakkında bilgi sahibidirler.
9.4.3. Teknolojinin günlük yaşamdaki yaygınlığını ve yararlarını ve risklerini fark ederler
9.4.4. Teknolojinin insan faaliyetinin veya inovasyonun sonucu olduğunu anlar.
9.4.5. Teknolojinin, toplumun değerlerini ve kültürünü yansıttığını anlar
9.4.6. Teknolojinin planlanan ve planlanmayan sonuçlarını, çözümlerin birbiri ile takas edildiği bilgileri anlar