1. ŠGO
1.1. Stanje šuma se prikazuje po klasifikacionim i uređajnim jedinicama. Klasifikacione jedinice su: -gazdinske klase i -kategorije šuma
1.1.1. Prikaz stanja visokih šuma sa prirodnom obnovom sadrži:
1.1.1.1. a)ukupnu površinu,prosječni bonitet staništa za glavne vrste drveća i prosječni stepen sklopa sastojina b)zalihu drveta po vrstama drveća i debljinskim klasama c)procentualnu raspodjelu zalihe drveta po uzgojno-tehničkim i tehničkim klasama,za sve četinare zajedno i sve lišćare zajedno
1.1.1.2. d)godišnji zapreminski prirast po debljinskim klasama za sve četinare zajedno,za sve lišćare zajedno i sve vrste drveća zajedno e)drvnu masu stabala probne doznake po debljinskim klasama, za sve lišćare zajedno i sve vrste drveća zajedno f)procentualnu raspodjelu drvne mase stabala probne doznake po uzgojno-tehničkim i tehničkim klasama za sve četinare zajedno i sve lišćare zajedno
1.1.1.3. g)stanje prirodnog podmlatka h)površine koje treba pošumiti i)raspodjelu oboljelih stabala po debljinskim klasama
1.2. Gazdinske klase u visokim šumama sa prirodnom obnovom formiraju se na osnovu pedoloških i fitocenoloških kartiranja
1.2.1. Gazdinske klase se svrstavaju u sljedeće kategorije šuma:
1.2.1.1. 1.Visoke šume sa prirodnom obnovom: a)bukove b)čiste i mješovite jele i smrče i mješovite jele,smrče i bukve c)čiste i mješovite bijelog i crnog bora d)hrastove (kitnjak,lužnjak,cer,sladun) i e)ostale visoke šume
1.2.1.2. 2.degradirane visoke šume: a)bukove b)čiste i mješovite jele i smrče i mješovite jele,smrče i bukve c)čiste i mješovite bijelog i crnog bora d)hrastove (kitnjak,lužnjak,cer,sladun) i e)ostale visoke šume
1.2.1.3. 3.šumske zasade: a)zasadi jele i smrče i jele,smrče i lišćara b)zasadi bijelog i crnog bora i bijelog,crnog bora i lišćara c)zasadi bukve d)zasadi hrastova e)ostali šumski zasadi
1.2.1.4. 4.izdanačke šume: a)bukove b)hrastove c)mješovite bukve i hrasta i d)ostale izdanačke šume
1.3. Kao poseban kriterij za formiranje gazdinskih klasa visokih šuma sa prirodnom obnovom uzima se stepen degradiranosti šuma i zemljišta.
2. Pripremni radovi
2.1. Klasifikacija šuma i šumskih zemljišta
2.1.1. Da bi se na terenu moglo sassvim jasno različiti o kakvoj vrsti površine se radi, da li je neka površina objekata iventure šume ili ne, potrebno je definisati jasne takscione granicekriterije po kojima ćemo postupati prilikom donošene odluke o vrsti površine.
2.1.1.1. Suma: obuhvataju površine obrasle šumskim vrstama drveća, na površini većoj od 0.16 ha, minimalne širine 20m, sa stepenom prekrivenosti zemljišta krošnjama stabala minimalno 20% i većim.
2.1.1.1.1. U šume se uključuju i površine i sa manjim stepenom prekrivenosti na privremenom obešumljenim površinama, kao rezultat prirodnih katastrofa ili djelovanja čovjeka.
2.1.1.1.2. U površine šuma se uključuju i površine šumskih puteva sa jednom kolovoynom trakom i učih od 5m širine ako se oni nalaze unutar šumskog kompleksa.
2.1.1.1.3. U šume se ne uključuje površine vodotoka unutar šumskih kompleksa širine korita većeg od 7m, ili javnih puteva širih od 5m, sterilne kompaktne kamenite površine unutar šume prečnika većeg od 10m.
2.1.1.2. Ostale šumska zemljšta obuhvataju sve površine koje se ne mogu klasifikovati kao šume tj šibljake i goleti, bilo proizvodnog ili neproizvodnog karaktera u šumarksom smislu.
2.1.1.3. Ostale površine nisu pobjekat inventure i u njima neće biti taksacionih snimanja.
2.1.1.4. Izradu ŠGO možemo podijeliti u 4 faze:
2.1.1.4.1. 1.pripremni radovi 2.terenski radovi 3.kancelarijski radovi 4.pisanje tekstualnog dijela ŠGO
3. Terenski radovi
3.1. Nakon obavljenih pripremnih radnji u kancelariji na bazi postojećih podataka i kartografskih prikaza, pristupa sa terenskim radovima
3.1.1. a) Obilježavanje granica trajnih prostorno uređajnih jedinica
3.1.1.1. Pomoću pripremljenih topografskih karata, na kojima je u kancelariji izvršena podjela ovih jedinica pristupa sa obilježavanjem granica na terenu, tj prenošenju ucrtanih granica sa karte na terenu.
3.1.2. b) Obilježavanje granica sastojine odsjeka
3.1.2.1. Odsjek je istovremeno i prostorna i ekološka proiyvodna urežajna jedinica i njegove granice ne moraju biti stalne, ovisno od razloga zbog koje je izdvojen.
3.1.3. c) Iskolčavanje centara elementarnih primjernih površina uzorka
3.1.3.1. Prije nego što su pristupi iskolčavanju centara probnih krugova na terenu, prethodno se u kancelariji mora odrediti veličina uzorka tj, u praktičnom smislu, mora se odrediti horizontalno rastojanje između centara probnih krugova, te izraditi radna skice svakog pojedinog odjeljenja sa uctranom mrežom centara probnih krugova
4. Taksacioni premjer
4.1. Visoke šume sa prirodnom obnovom
4.1.1. Prikupljanje podataka za izradu šumsko gospodarske osnove vršimo reprezentivnim metodom tj pomoću uzoraka čija se veličina određuje za svako šumskogospodarsko područje posebno.
4.1.1.1. Za mjerenje i procjenu taksacionih elementata stabala iznad taksacionog praga te za evidentiranje bolesti i oštećenja stabala
4.1.1.2. Za utvriđivanje stepena zastrotosti zemljišta krošnjama stabala prečnik kruga je 50m ili na dva okomita radijusa dužine 25m
4.1.1.3. Za evidentiranje brojnosti podmlatka
4.1.1.4. Za ocjenu kvaliteta pomlatka 14m
4.2. Obicni probni krugovi
4.2.1. za neko primjerno šumskogospodarsko područje horizontalno rastojanje centara probnih krugova može iznositi 100 metara. Gustina kvadratne mreže je tada 100x100m. Na 3 do 4 presjecišta mreže, postavljaju se obični krugovi.
4.3. Detaljni probni krugovi
4.3.1. Postavljaju se u razmaku 200x200m na terenu, odnosno 20x20mm na skici. To znači na svako četvrto presjecišta mreža (100x100m) predstavlja se detaljni probni krug koji se na karti posebno obilježavaju.
5. Pravila i način mjerenja na probnim krugovima
5.1. Prsni prečnik se mjeri svim onim stablima na krugu ukoliko je njihovo odstojanje od centra probnog kruga manje od probnog radijusa kojim je definisana njegova pripadnost datom koncentričnom krugu.
5.1.1. Ukoliko se neko stablo nalazi na udaljenosti koja je jednaka graničnom radijusu koncentirčnog kruga, onda se takvo stablo naziva granično stablo.
5.1.2. Poseban oprez i pažnja mora se posvjetiti upravo kod premjera takvih stabala.
5.1.3. Mjerenje odstojanja od centra probnih krugova do središnje ose graničnog stabla vrši se isključivo pantljikom.
5.2. Na probnom krugu izmjereni prsni prečnik stabla ima vrijednost od 25cm.
5.2.1. Njegov granični radijus iznosi 5.5m
5.2.2. Ako horizontalno odstojanje od centra probnog kruga do središnje ose stabla iznosi tačno 5,5, onda se bez sumnje radi o ogranicnom stablu.
5.3. Na nagnutom terenu prsni prečnici se po pravilu mjere sa gornje strane uvijek na istoj visini od 1,3m.
5.3.1. Ta visina treba biti vidno označena na radnom odijelu člana takstorske sekcije koji mjere prsne prečnike.
5.4. Za pravilnu ocjenu boniteta vrste drveća u sastojini na osnovu visine stabala, mjere se visine samo pravilno formiranih stabala.
5.4.1. Pošto je mjerenje visine stabla mjerenje dužine debla stabla od panja do vršnog izbojka, to se kod nagnutih stabala može napraviti greška ako se za visinu uzme vertikalna duž.
5.5. Ako je na prsnoj visini stablo nenormalnog presjeka onda se prečnik mjeri na jednakom odstojanju iznad i ispod takvog mjesta i kao konačna, upisuje se rednja vrijednost zaokružena na puni niži cm.
5.5.1. Zbog zastojanja u rastu u visinu u jednom periodu, ta stabla nemaju visinu, kao i normalno formirana stabla istog prsnog prečnika.
6. Zakon o šumama
6.1. Po Zakonu o šumama pod šumom se podrazumijeva zemljište prekriveno šumskim drvećem ili grmljem, čija površina prelazi 500 m² i širine veće od 10 m.
6.1.1. Kantonalni šumsko-razvojni planovi izrađuju se za svakih 10 godina za sve šume i šumska zemljišta bez obzira na vlasništvo s ciljem da se obezbijedi trajnost gazdovanja šumama u svim kantonima
6.2. Zakonom o šumama određuje se očuvanje i zaštita šuma,jačanje njenih ekoloških funkcija,planiranje u šumarstvu i upravljanje šumama,ekonomske funkcije šume,finansiranje obnove šuma i unapređenje šuma.
6.2.1. Projektno-planska dokumentacija: 1.šumarski program Federacije 2.kantonalni šumsko-razvojni planovi 3.projekat za izvođenje (izvedbeni projekat)
6.2.1.1. Šumskogospodarska osnova za državne šume sadrži: a)uvod b)stanje šuma u doba uređivanja (sadašnje stanje) c)analizu dosadašnjeg gazdovanja šumama d)planove gazdovanja i razvoja šum za naredni uređajni period e)količinu i dinamiku sječe po vrstama drveća u krupnom drvetu i strukturu sortimenata f)obim i vrstu šumsko-uzgojnih radova i radova na zaštiti šuma g)površine za proširenu biološku reprodukciju šuma (pošumljavanje) h)mjere za održavanje i poboljšanje biodiverziteta i ostalih ekoloških i socijalnih funkcija šuma i)investicije u izgradnju šumskih puteva i druga investiciona ulaganja j)korištenje sekundarnih šumskih proizvoda k)ekonomsko-finansijsku analizu gazdovanja šumama u narednom uređajnom periodu
6.2.2. Šumsko-gospodarske osnove (ŠGO) U cilju obezbjeđenja racionalnog i trajnog gazdovanja šumama i šumskim zemljištem formiraju se šumsko-gospodarska područja (ŠGP).
6.3. Šumarski program Federacije definiše opštu politiku šumarstva i politiku gospodarenja sa divljači u pravcu očuvanja i trajnosti gospodarenja šumama uključujući održavanje i unapređenje biodiverziteta u šumma i na šumskim zemljištima.
7. Prostorna podjela šume
7.1. S obzirom na razne zadatke gazdovanja osnovna podjela šuma po prostoru izgleda ovako:
7.1.1. -Administrativno-operativna podjela. Njome se omogućuje lakše upravljanje, čuvanje šuma, te lakše provođenje raznih mjera gazdovanja, -Privredna podjela. Omogućuje lakše planiranje, izvodenje, evidenciju i kontrolu gazdovanja:
7.1.1.1. Administrativno-operativna podjela
7.1.1.1.1. Sve se šume unutar jedne socijalističke repubike dijele na: Privredne šume. Njima upravljaju privredne organizacije.
7.1.1.1.2. SRBIH evidentirano je ukupno jedanaest šumsko-privrednih oblasti, pa je i inventura šuma na velikim površinama izvršena u BiH na bazi ove podjele.
7.1.1.1.3. U SUBIH novim zakonom o šumama sve šume su podijeljene na 45 šumsko privredna područja uključujui i istorijsku šumu i nacionalni park.
7.1.1.2. Privredna podjela šuma
7.1.1.2.1. Šumsko-privredna područja su osnovne teritorijalne jedinice za uredivanje.
7.1.1.2.2. Šuma unutar kojih se nastoji obezbijediti trajni prihod podmirujući time po trebe stanovništva i industrije.
7.1.1.2.3. Obilježavanje granica ŠPP-a na terenu vrši se prema JUS-u posebnim znacima koji se postavljaju na živa stabla, na humke sa drvenim stubom ili na stabilnom kamenu.
8. Obilježavanje centara probnog kruga
8.1. Na kraju tačno odmjerene horizontalne udaljenosti, postavlja se uočljivi market.
8.1.1. Centar u blizini granice šume i goleti
8.1.1.1. Ako odmjeravanje između dva centra probnih krugova završimo u blizini ili na samoj granici između šume i goleti ili privatnog posjeda, moramo centar probnog kruga pomjeriti unutar šume i to toliko da nam najveći radijus kruga ne zahvata prostor van šume ili u privatnom posjedu.
8.1.2. Centar u blizini ili na kamionskom putu
8.1.2.1. Ovdje važi ono što je rečeno i u prethodnom slučaju jer je kamionski put trajna neproduktivna površina, sa izuzetkom što se centar može pomjeriti na bilo koju stranu puta, ovisno od toga da li se odmjeranjem prešlo preko osovine puta ili ne.
8.1.3. Centar u blizini granice odjeljenja ili odsjeka
8.1.3.1. Da ne bi došlo do toga da ne jednom probnom krugu mjerenjem budu obuhvaćena stabla iz razlićitih odjeljenja ili odsjeka, i u ovom slučaju moramo izvršiti pomjeranje centra probnog kruga.
8.2. Na radnoj skici se pored centara probnih krugova upisuje redni broj centra kao i manualu te strelicom smjer kretanja taksatora po terenu
8.2.1. Napomena ako se iskoličavanjem centra probnog kruga dođe na mjesto gdje nema stabla iznad taksacionog praga a ono se nalazi u manjoj plešini površini unutar šume, koja je već podmlađena ili je sposobna za prirodno ili vještačko pošumljavanjem, centar kruga treba da se postavi na to mjesto i izvrši potrebno mjerenje