1. GENEL KAVRAMLAR
1.1. ÖLÇME KURALI: ölçme işini yaparken niteliğin hangi miktarda ne değer verileceğinin belirlenmesidir. örnek; ingilizce sınavı 20 sorudan oluşmaktadır. soruların her biri 5 puan değerinde olmak üzere sınav toplam 100 puan değerindedir.
1.2. ÖLÇME: bir niteliği gözlemlemek ve gözlem sonucunu sayı ya da sembollerle ifade etmektir. örnek; sınavı puanlama.
1.2.1. Doğrudan Ölçme: ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliğinin aynı olduğu ölçmedir. örnek; kitaplıktaki kitapların sayısını saymak.
1.2.2. Dolaylı Ölçme: ölçülen nitelik ile ölçmede kullanılan aracın niteliğinin farklı olduğu ölçmedir. örnek; patatesin tartılması.
1.2.2.1. Göstergeyle ölçme - bir değişkenin başka bir değişken yardımıyla ölçülmesi. örnek; zeka testleri.
1.2.2.2. Türetilmiş ölçme - ölçmek istenilen değişken üzerinde bir ölçme işlemi yapmadan, bu değişkenle diğer değişkenler arasındaki bağıntıdan faydalanarak elde edilen ölçümlerdir. örnek; 10 ödevin ortalamasından oluşan 2. vize notu.
1.3. NİTELİK: ölçmeye konu olan özellikler.
1.4. NİCELİK: ölçme sonuçlarını ifade etmede kullanılan sayılar.
1.5. DEĞERLENDİRME: ölçme sonuçlarının, aynı alana ait bir ölçütle kıyaslanarak karara ulaşma sürecidir. örnek; ingilizce sınavında 100 üzerinden 60 puan alan öğrencilerin dersi geçmesi.
1.5.1. Ölçüm: ölçme sonucu elde edilen sayı ve sembollerdir.
1.5.2. Ölçüt: değerlendirme yapmada kullanılacak kurallardır.
1.5.3. Karar: örnek; 100 üzerinden 80 puan alan Ahmet dersi geçmiştir.
1.6. BİRİM: bir bütünün daha küçük kısmına ait ölçümdür. örnek; ingilizce sınavında her sorunun 5 puan olması.
1.6.1. Doğal Birim: örnek; kitaplıkta bulunan her kitap 1 birimdir.
1.6.2. Tanımlanmış Birim: örnek; 1 kilometrenin 1000 metre olması.
1.7. SIFIR NOKTASI
1.7.1. Doğal Sıfır: gerçek anlamda yok olma durumudur. örnek; kitaplıkta kitap bulunmaması.
1.7.2. Tanımlanmış Sıfır: değişkenin hangi durumlarına sıfır değeri atanacağı tanımlanmıştır. örnek; havanın 0 derece olması.
2. ÖLÇEK TÜRLERİ
2.1. SINIFLAMA ÖLÇEĞİ (Nominal): Belirli niteliklerin, bireylerin ya da nesnelerin bir gruba uyarlanması ve sınıflanması. Örnek: Cinsiyet/Din/Meslek farklılıkları.
2.1.1. Tepe Değer (Mod)
2.2. SIRALAMA ÖLÇEĞİ (Ordinal): Belirli nesneleri bir özelliğe sahip oluş miktarı açısından azdan çoğa ya da çoktan aza doğru sıraya koymak. Nesnelerin kendi arasında sıralanması. Örnek: Sınıftaki öğrencileri boy sırasına ya da başarı sırasına koymak.
2.2.1. Ortanca (Medyan)
2.2.2. Sıra Farkları Korelasyonu
2.3. EŞİT ARALIKLI ÖLÇEK (İnterval): Belirli nesnelerin bir özelliğe sahip oluş derecesi bakımından belirli bir başlangıç noktasına göre EŞİT ARALIKLARLA sıralanması ve sıralar arasındaki farkların eşit durumda olması. Tanımlanmış sıfır vardır. Örnek: Termometre hesabı, Takvimler, Suyun donma noktası 0 derece, kaynama noktası 100 derecedir, iki nokta arası eşittir.
2.3.1. Pearson Momentler ve Korelasyon Katsayısı
2.4. ORANLI ÖLÇEK (Ratio): Aralıklı ölçek hesabına ek olarak doğal ya da GERÇEK SIFIR noktası dâhil edilirse, oranlı ölçek elde edilmiş olur. Gerçek sıfır noktası yokluğu tarif eder. Örnek: Metre, kilometre, kilogram ölçüleri. “80 Kiloyum”.
2.4.1. Gerçek Sıfır
2.5. DERECELEME ÖLÇEĞİ: Ölçek hesabına bireysel fikir, düşünce ya da genel hâliyle ÖZNELLİK dâhil olursa, ölçek birey tarafından derecelendirilmiş olur. Örnek: “X kişisi Y kişisinden DAHA güzeldir/yakışıklıdır/çalışkandır”.
3. ÖLÇME ARACININ NİTELİKLERİ
3.1. GEÇERLİLİK
3.1.1. Kapsam Geçerliliği: Bir ölçme aracının ölçmek istediği alanı tam olarak kapsayıp kapsamadığıyla ilgilidir.
3.1.2. Yapı Geçerliliği: Ölçme aracının ölçmek istediği alanı gerçekten ölçebilmesiyle ilgilidir.
3.1.3. Görünüş Geçerliliği: Bir ölçme aracının, ölçmek istediği değişkeni ne derecede ölçebilir göründüğü ile ilgilidir.
3.1.4. Yordama ve Uygunluk Geçerliliği: Yordama Geçerliliği, istatiksel tekniklerle mevcut verilerden faydalanarak gelecek ile ilgili tahminlerde/çıkarımlarda bulunmayla ilgilidir.
3.1.5. Beklenti ve Tutarlılık Geçerliliği: Beklentilerle ölçme sonucunun tutarlılık göstermesidir.
3.2. GÜVENİLİRLİK
3.2.1. Duyarlılık: Yapılan ölçmeler arasında en duyarlı ölçüm, daha az hatalı ve bu nedenle gerçeğe daha yakın olandır.
3.2.2. Tutarlılık: Bir test aynı öğrenci grubuna bir süre sonra tekrardan uygulansın. İki uygulama sonuçlarının birbirini tutması gerekir.
3.2.2.1. Güvenilirlik Katsayısı: Aynı nesnelerle ilgili iki ölçüm takımı arasındaki korelasyon hesaplanır ve bulunan korelasyon katsayısıdır.
3.2.2.1.1. Test Tekrar Test Yöntemi: Aynı test formunun, aralıklı olarak iki ayrı zamanda aynı gruba uygulanması ve iki uygulamadan elde edilen puanlar arasındaki korelasyonun bulunması (İstikrarlılık katsayısı).
3.2.2.1.2. Paralel Test Yöntemi: İki eşdeğer testin ya da bir testin iki eşdeğer formunun aynı gruba aynı zamanda ya da belli bir zaman aralığıyla uygulanması ve iki eşdeğer testten elde edilen puanlar arasındaki korelasyonun bulunması (Eşdeğerlik katsayısı).
3.2.2.1.3. Bir Testin İki Yarıya Bölünmesi: Bir gruba uygulanmış bir testin iki eşdeğer yarıya bölünmesi ve öğrencilerin iki eşdeğer yarıdan aldıkları puanlar arasındaki korelasyonun bulunması (İç tutarlılık katsayısı)
3.2.2.1.4. Alfa Yöntemi (Cronbach Alfa Katsayısı): Ölçekte yer alan k sorunun varyanslan toplamının genel varyansa oranlanması ile bulunan ve 0 ile 1 arasında değerler alan Alfa katsayısı, bir ağırlıklı standart değişim ortalamasıdır. Cronbach Alfa Katsayısı, ölçekte yer alan k sorunun homojen bir yapıyı açıklamak üzere bir bütün oluşturup oluşturmadıklarını araştırır.
3.2.2.2. Ölçmenin Standart Hatası: Bir nesnenin tekrar tekrar ölçülmesi ve elde edilen ölçümlerin birbirinden ne derece farklı olduğunun belirlenmesi.
3.2.3. Kararlılık: Bir ölçümün zaman içinde ne derece değişmeden kaldığını ifade eder.
3.3. KULLANIŞLILIK: Önem sırasında geçerlik ve güvenirlik özelliklerinden sonra gelir. Örneğin ucuz olan bir termometre, sıcaklığı hatalı ölçüyorsa pahalı olan seçilmelidir.
3.3.1. Ekonomiklik: Kullanışlılık özelliğine sahip bir testin uygulanması emek, para ve zaman gibi faktörler açısından ekonomik sayılabilecek sınırlar içindedir. Öğrenci, öğretmen ve gelecek açısından ekonomik olmalıdır (fazla masraf gerektirmemelidir)
3.3.2. Uygulanabilirlik: Hazırlanması ve uygulanması kolay olmalı ve kısa sürmelidir. Ölçme aracı hazırlanırken uzmanlık gerektirmemesi gerekir. Uygun bir yönergesinin olması gerekir.
3.3.3. Puanlanabilirlik: Kolay bir şekilde puanlanması ve puanların yorumlanması gerekir.
4. ÖLÇMEDE HATA
4.1. HATA TÜRLERİ
4.1.1. Sabit Hata: örnek; Sınıftaki her öğrencinin notunu 5 puan arttırmak.
4.1.2. Sistematik Hata: örnek; Öğrencinin yazısı kötü olduğu için puan kırmak. (yanlılık).
4.1.3. Tesadüfi Hata: Soruyu yanlış okuduğu için cevabı yanlış işaretlemek.
4.2. HATA KAYNAKLARI
4.2.1. Ölçme Araçları: örnek; Sorulan sorunun net olmaması, cevabı bilmese de tahminle doğruyu işaretlemek.
4.2.2. Ölçme Yöntemi: örnek; Sınavdaki sorularda yazım yanlışı olması.
4.2.3. Ölçme Yapılan Ortam: örnek; Odanın sıcaklığı, ışık, kopyaya uygun bir ortam olması.
4.2.4. Ölçme İşlemi Yapan Kişi: örnek; Farklı bakış açısı, yorgunluk gibi nedenler.
4.2.5. Ölçmenin Yapıldığı Grup: örnek; Bireylerin uykusuz, dikkatsiz veya stresli olması.
5. EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME KAVRAMLARI
5.1. Eğitim: bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla istendik değişim oluşturma sürecidir.
5.2. DAVRANIŞ
5.2.1. Bilişsel: kavram vb. davranışlarla ilgili bilme etkinliğidir. örnek; “mutlu” kelimesinin anlamını bilme.
5.2.2. Psiko-motor: öğrencilerin teneffüste futbol oynaması.
5.2.3. Duyuşsal: tutum vb. davranışlardır. örnek; teneffüste öğrencinin mutlu olması.
5.3. KAZANIM: öğrencide bulunması istenilen ve eğitim yoluyla kazandırılan özelliklerdir.
5.4. BİLİŞSEL HEDEF BASAMAKLARI
5.4.1. Bilgi: görünce tanıma.
5.4.2. Kavrama: öğrencinin bilgiyi kendisine mal etmesi.
5.4.3. Uygulama: bilgi ve kavrama düzeyinde öğrenilen davranışların yeni durumlara uygulanabilmesi.
5.4.4. Analiz: öğeler arası ilişki kurabilme.
5.4.5. Değerlendirme: verilen çalışmayı belli ölçütler içinde değerlendirme.
5.4.6. Sentez: iki bilgiyi birleştirip yeni bilgi oluşturma.
5.5. Eğitimde ölçme ve değerlendirme yapmamızın AMACI:
5.5.1. EĞİTİM SÜRECİNE GİRERKEN
5.5.1.1. seçme (örnek; üniversite seçimi)
5.5.1.2. yerleştirme (örnek; okula yerleştirilme)
5.5.1.3. anıma (örnek; hazırlık sınavı)
5.5.1.4. ihtiyaç belirleme (örnek; ilk derste sorulan alakalı sorular)
5.5.2. EĞİTİM SÜRECİNDE
5.5.2.1. yönlendirme (örnek; rehberlik servisi)
5.5.2.2. izleme (örnek; ödev takibi ve sınavlar)
5.5.2.3. biçimlendirme (örnek; geri bildirim, pekiştireç)
5.5.2.4. düzeltme (örnek; geri bildirim verilirken)
5.5.3. EĞİTİM SÜRECİ SONUNDA
5.5.3.1. belgeleme (örnek; diploma)
5.5.3.2. program değerlendirme (örnek; dekanlık, rektörlük)
5.5.3.3. yön verme (örnek; yüksek lisansa/mesleğe devam etme tavsiyesi)
5.5.3.4. yerleştirme (örnek; KPSS)