การสืบพันธุ์ของพืชดอก
by รัชภงศ์ สุทธิทวีโรจน์
1. การผสมพันธุ์ของพืชดอก มี 2 ขั้นตอน
1.1. 1.การถ่ายละอองเรณูภายในดอกเดียวกัน (Self-pollination)เป็นการผสมตัวเองอาจจะเกิดจากการผสมภายในดอกเดียวกันหรือคนละดอกแต่ต้นเดียวกันก็ได้
1.2. การถ่ายละอองเรณู (Pollination) คือ การที่ละอองเรณูไปตกลงบนยอดเกสรตัวเมีย เกิดได้ 2 แบบ คือ
1.2.1. 2. การถ่ายละอองเรณูต่างดอกหรือข้ามดอกกัน (Cross-pollination) เป็นการถ่ายละอองเรณูของพืชชนิดเดียวกันแต่ต่างต้นกันและมีคุณสมบัติทางพันธุกรรมต่างกันคือ มีจีนไม่เหมือนกัน
1.3. การปฏิสนธิ (Fertilization) คือ การที่สเปิร์มนิวเคลียสเข้าไปผสมกับเซลล์ไข่ ซึ่งจะเกิดขึ้นภายหลังที่ละอองเรณูไปตกลงบนยอดเกสรตัวเมีย ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้
1.3.1. 1.การสร้างเซลล์สืบพันธุ์ของพืชดอก เซลล์ในอับเรณูจะสร้างละอองเรณู และเซลล์ในออวุลจะสร้างไข่
2. การสร้างละอองเรณูหรือเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้
2.1. ภายในอับละอองเรณูจะมีเซลล์กลุ่มหนึ่งเรียกว่า เซลล์แม่ไมโครสปอร์(microspore mother cell)
2.2. ไมโครสปอร์มาเทอร์เซลล์จะแบ่งตัวแบบไมโอซิสได้เซลล์ใหม่ 4 เซลล์เรียกว่า ไมโครสปอร์ (microspore)
2.3. แต่ละโครโมโซมจะแบ่งนิวเคลียสแบบไมโทซิส 1 ครั้งได้ 2 นิวเคลียสคือ เจเนเรทิฟนิวเครียส (generative nucleus) และทิวบ์นิวเคลียส (tube nucleus)
3. การเปลี่ยนแปลงหลังการปฏิสนธิของพืชดอก ได้แก่
3.1. ไข่ จะเจริญไปเป็นเอมบริโอ อยู่ภายในเมล็ด
3.2. รังไข่ จะเจริญไปเป็นผล (Fruit)
3.3. ผนังรังไข่ (Ovary wall) จะเจริญไปเป็นเปลือกและเนื้อของผล (Pericarp)
3.4. โพลาร์นิวคลีไอ จะเจริญไปเป็นเอนโดสเปิร์ม (Endosperm) อยู่ภายในเมล็ด (Seed)
3.5. ออวุล จะเจริญไปเป็นเมล็ด
3.6. เยื่อหุ้มออวุล (Integument)จะเจริญไปเป็นเปลือกหุ้มเมล็ด (Seed coat)
3.7. แอนติโพดัล (Antipodal) และซินเนอร์จิด (Synergid) จะสลายไป
3.8. กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรตัวผู้ ยอดเกสรตัวเมียและก้านชูเกสรตัวเมีย จะเหี่ยวแห้งร่วงไป แต่ในดอกของพืชบางชนิดยังคงมีกลีบเลี้ยง และเกสรตัวผู้ติดอยู่
4. การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ (Sexual reproduction)
4.1. การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศเกิดจากการผสมกัน ระหว่างเซลล์สืบพันธุ์ เพศผู้ คือ สเปิร์ม (Sperm)กับเซลล์สืบพันธุ์เพศ เมียคือ ไข่ (Egg)
4.2. ได้เป็น เอมบริโอ (Embryo) ซึ่งจะเจริญเติบโตเป็นพืช ต้นใหม่ที่ได้ลักษณะทางพันธุกรรมจากต้นพ่อและต้นแม
4.2.1. Included
4.2.2. Included
4.2.3. Excluded
5. การสร้างไข่หรือเซลล์สืบพันธ์เพศเมีย
5.1. (1) แอนติโพแดล (antipodal) มี 3 นิวเคลียส อยู่ตรงข้ามกับรูไมโครไพล์ (micropile)
5.2. (2) โพลาร์นิวคลีไอ (polar nuclei) มี 2 นิวเคลียส อยู่บริเวณกลางเซลล์
5.3. (3)ไข่ (egg) มี 1 นิวเคลียสอยู่บิเวณรูไมโครไพล์
5.4. (4) ซินเนร์จิด (synergid) มี 2 นิวเคลียสอยู่ด้านข้างของไข่ เมกะสปอร์ระยะนี้เรียกว่า ถุงเอมบริโอ(embryo sac)หรือแกมีโทไฟต์เพศเมีย (female sametophyte)
6. ดอก
6.1. โครงสร้างของดอก
6.1.1. กลีบเลี้ยง ทาหน้าที่ห่อหุ้มป้องกันอันตรายให้กับส่วนประกอบต่างๆ
6.1.2. กลีบดอก ทาหน้าที่ ล่อแมลงให้มาผสมเกสร
6.1.3. เกสรตัวผู้ ทาหน้าที่สร้างเซลล์สืบพันธุ์เพศผู้ ประกอบด้วย อับเรณู และก้านชูอับเรณู