1. 1. NHỚ CON ĐƯỜNG HÀNH QUÂN GIAN KHỔ ( 14 câu đầu )
1.1. - Hai câu thơ đầu là cảm xúc chủ đạo của bài thơ nói lên nỗi nhớ, nhớ miền Tây Bắc, nhớ núi rừng, nhớ dòng sông Mã thân yêu: Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi! Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
1.1.1. “Tây Tiến ơi!” là tiếng gọi tha thiết trìu mến, nỗi nhớ không thể nguôi ngoai, nhớ da diết đến nỗi lòng, “nhớ chơi vơi”. Tiếng gọi ấy vang lên tha thiết như tiếng gọi thân thương. Từ cảm thán “ơi” bắt đầu vần với từ láy “chơi vơi” tạo nên âm hưởng câu trầm lắng, bồi hồi, ngân dài từ lòng người vang vọng vào thời gian, năm tháng, lan rộng, lan xa trong thời gian, Chứng chỉ nhớ da diết bao trùm cả không gian và thời gian.
1.1.2. Điệp từ “nhớ " thể hiện tâm tình, nỗi nhớ thiết tha của người chiến binh Tây Tiến đối với dòng sông Mã và vùng Tây Bắc.
1.2. - Những câu thơ tiếp theo là hoài niệm của nhà thơ về chặng đường hành quân đầy thử thách gian nan mà đoàn quân Tây Tiến từng nếm trải. Bởi vậy, nhớ Tây Tiến là nhớ về cảnh núi rừng Tây Bắc hùng vĩ, dữ dội đến khác thường: Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi Mường Lát hoa về trong đêm hơi Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trời Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi
1.2.1. Cách liệt kê tên bản Mường: Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông,… được nhắc nhở không chỉ gợi lên bao thương nhớ mà để lại nhiều ấn tượng về sự xa xôi, heo hút, hoang dã, hẻo lánh
1.2.2. Đoàn binh hành quân trong sương mù giữa núi rừng trùng điệp những ngọn đèo cao mà các chiến sĩ Tây Tiến phải vượt qua. Dốc lên thì " khúc khuỷu " gập ghềnh, xuống thì “thăm thẳm” như dần dần đến vực sâu. Các từ láy “khúc khuỷu , thăm thẳm, heo hút” thể hiện sự gian khổ , nhọc nhằn của những nẻo đường hành quân
1.2.3. Đỉnh núi mù sương cao, mũi súng của người chiến binh được nhân hóa một bức ảnh đẹp “súng ngửi trời”, giàu chất thơ mang vẻ đẹp lãng mạn trong tình yêu đầy chất chất của những người lính. Nó càng nâng cao chí khí và quyết tâm của những người lính Tây Tiến.
1.2.4. Thiên nhiên núi đèo xuất hiện như thử thách lòng người “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống” hết lên lại xuống, xuống thấp lại lên cao, đèo nối dốc, dốc tiếp dốc , với nhịp thơ 4/3 câu thơ tạo thành hai tiểu đối “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống” hình tượng thơ cân xứng hài hòa. Cảnh tượng núi rừng hùng vĩ được đặc tả, thể hiện dưới ngòi bút đầy chất hào khí của nhà thơ chiến sĩ.
2. TÁC GIẢ
2.1. HOÀNG DŨNG (1921-1988), tên thật là Bùi Đình Diệm quê Đan Phượng , Hà Tây
2.2. Quang Dũng xuất thân từ một trí thức Hà Nội. Năm 1945 tham gia quân đội và làm BTV nhà xuất bản VH.
2.3. Ông là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh và soạn nhạc
2.4. Quang Dũng là một hồn thơ phóng khoáng, thư thái, lãng mạn và tài hoa - đặc biệt khi anh viết về những người lính Tây Tiến và xứ Đoài quê mình.
2.5. Tác phẩm chính: Mây đầu ô (thơ), Thơ văn Quang Dũng (tuyển thơ văn), Đường lên Châu Thuận (truyện kí),…
3. TÁC PHẨM
3.1. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC
3.1.1. Tây Tiến là đơn vị quân đội được thành lập năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt - Lào và đánh tiêu hao lực lượng quân đội Pháp ở Thượng Lào, cũng như ở miền tây Bắc Bộ Việt Nam
3.1.2. Địa bàn đóng quân và hoạt động của Tây Tiến khá rộng từ vùng rừng núi Tây Bắc Việt Nam đến Thượng Lào.
3.1.3. Chiến sĩ Tây Tiến phần đông là thanh niên học sinh , sinh viên Hà Nội, chiến đấu trong hoàn cảnh gian khổ, vô cùng thiếu sót về vật chất, bệnh sốt rét hoành hành dữ dội. Tuy vậy, họ vẫn sống rất lạc quan và chiến đấu dũng cảm.
3.1.4. Đoàn quân Tây Tiến sau một thời gian hoạt động ở Lào trở về Hòa Bình thành lập trung đoàn 52. Cuối năm 1948, Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác. Trọng đại hội quân ở Phù Lưu Chanh nhớ về đơn vị cũ, tác giả viết bài thơ “Nhớ Tây Tiến”, sau này quay lại trong ô đầu tập Mây, ông đổi tên thành Tây Tiến.
3.2. THỂ THƠ
3.2.1. Bài thơ thể hiện “hành” của thơ cổ phong mà phóng lại như nén chặt, mà bay bổng, âm điệu hào hùng. Thể thơ rất hợp với cảm hứng của TG về Tây Tiến: Cảm hứng lãng mạn và tinh thần bi tráng