Steden: handel en nijverheid

1. Nieuwe landbouwtechnieken

2. Door voedsel overschotten ontwikkeling van steden

3. Niet iedereen hoefde meer boer te zijn, ontstaan verschillende beroepen

4. Ontstaan gilden, voor het krijgen van handelsvoorrecht

5. Ontstaan Hanze (een aantal steden waarvan de handelaren samenwerkten)

6. Oprichting belangrijke Hanze, vooral landen rond de Oostzee, later ook landen aan de Noordzee

7. Oostzee is leverancier graan, vis, hout. Maar ook luxeproducten. Noordzee is leverancier wijn, gebruiksvoorwerpen.

8. In heel Europa ontstonden steden op plaatsen met vruchtbare grond en goede handelsroutes

9. Zoals: Brugge, Venetië, Milaan, Florance, Genua en Bologna

10. Ontstaan jaarmarkten met ruilen in natura

11. Later ook ruilen met geld

12. Geld lenen betekende rente en dat moest omzeilt worden. Zo ontstonden er geldwisselaars

13. Ook betalingen liepen op achter, men liet een wissel (schriftelijke betalingsopdracht) opstellen en ondertekenen

14. Men ging met wissels handelen zodat geldhandel niet meer nodig was

15. Hier was een goede boekhouding en juridische basiskennis voor nodig

16. Waardoor er universiteiten ontstonden, omdat men dat wilde leren

17. 14e eeuw, belang jaarmarkten nam af vanwege onveiligheid