1. Sự liên minh giữa các doanh nghiệp lớn, có khả năng thâu tóm sản xuất và tiêu thụ một số loại hàng hóa, có khả năng định ra giá cả độc quyền, nhằm thu lợi nhuận cao.
2. Độc quyền
2.1. Khái niệm:
2.2. Nguyên nhân hình thành
2.2.1. Sự phát triển của lực lượng sản xuất thúc đẩy các tổ chức độc quyền
2.2.2. Do cạnh tranh.
2.2.3. Do khủng hoảng sự phát triển của hệ thống tín dụng.
3. Độc quyền nhà nước
3.1. Khái niệm
3.1.1. Kiểu độc quyền trong đó nhà nước nắm giữ vị thế độc quyền trên cơ sở duy trì sức mạnh của các tổ chức độc quyền ở những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế nhằm tạo ra sức mạnh vật chất cho sự ổn định của chế độ chính trị xã hội ứng với điều kiện phát triển nhất định trong các thời kỳ lịch sử.
3.2. Nguyên nhân hình thành trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa
3.2.1. Tích tụ và tập trung vốn càng lớn thì tích tụ và tập trung sản xuất càng cao, sinh ra những cơ cấu kinh tế to lớn đòi hỏi phải có một sự điều tiết từ một trung tâm đối với sản xuất và phân phối.
3.2.2. Sự phát triển của phân công lao động xã hội làm xuất hiện một số ngành mới có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, nhưng các tổ chức độc quyền tư nhân không thể hoặc không muốn đầu tư, do vốn đầu tư lớn, thu hồi vốn chậm và ít lợi nhuận nhất là các ngành thuộc kết cấu hạ tầng như năng lượng, giao thông vận tải, giáo dục, nghiên cứu khoa học cơ bản,...
3.2.3. Sự thống trị của độc quyền tư nhân đã làm gia tăng sự phân hóa giàu nghèo, làm sâu sắc thêm sự mâu thuân giai cấp trong xã hội.
3.2.4. Cùng với xu hướng quốc tế hóa đời sống kinh tế, sự bành trướng của các liên minh độc quyền quốc tế vấp phải những rào cản quốc gia dân tộc và xung đột lợi ích với các đối thủ trên thị trường quốc tế.
3.2.4.1. Độc quyền trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa có sự thống nhất của những quan hệ kinh tế- chính trị gắn bó chặt chẽ với nhau.
3.3. Bản chất của độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản
3.3.1. Độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản hình thành nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền và tiếp tục duy trì, phát triển chủ nghĩa tư bản.
3.3.2. Trong cơ cấu độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản, nhà nước đã trở thành một tập thể tư bản khổng lồ.
3.3.3. Độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản là hình thức vận động mới của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.
4. Tác động của độc quyền trong nền kinh tế thị trường
4.1. Tác động tích cực
4.1.1. Tạo ra khả năng to lớn trong việc nghiên cứu và triển khai các hoạt động khoa học kỹ thuật, thúc đẩy sự tiến bộ khoa học kỹ thuật.
4.1.2. Có thể làm tăng năng suất lao động,nâng cao năng lực cạnh tranh của bản thân tổ chức độc quyền
4.1.3. Tạo được sức mạnh kinh tế nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế theo hướng sản xuất lớn hiện đại.
4.2. Tác động tiêu cực
4.2.1. Xuất hiện làm cho cạnh tranh không hoàn hảo gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội
4.2.2. Có thể kìm hãm sự tiến bộ kỹ thuật, theo đó kìm hãm sự phát triển kinh tế, xã hội.
4.2.3. Khi độc quyền nhà nước bị chi phối bởi nhóm lợi ích cục bộ hoặc khi độc quyền tư nhân chi phối các quan hệ kinh tế, xã hội sẽ gây ra hiện tượng làm tăng sự phân hóa giàu nghèo.