1. Związek stresu i kryzysu ze zdrowiem psychicznym
1.1. Długoterminowe skutki nieprawidłowego radzenia sobie
1.1.1. Stres
1.1.1.1. Chroniczny stres
1.1.1.1.1. Rozwój zaburzeń psychicznych
1.1.1.1.2. Zwiększenie poziomu kortyzolu
1.1.1.1.3. Zwiększona podatność na choroby samotyczne
1.1.2. Kryzys
1.1.2.1. Zaburzenia emocjonalne i psychiczne
1.1.2.1.1. Zespół stresu pourazowego (PTSD)
1.1.2.2. Dezorganizacja życia społecznego i zawodowego
1.1.2.2.1. Wycofanie się z roli społecznych i zawodowych
1.1.2.2.2. Pogłębianie poczucia samotności i izolacji
1.2. Rola psychoterapii i wsparcia w pokonywaniu skutków
1.2.1. Stres
1.2.1.1. Psychoterapia
1.2.1.1.1. Terapia poznawczo-behawiralna (CBT)
1.2.1.1.2. Trening zarządzania stresem
1.2.1.1.3. Wsparcie emocjonalne
1.2.1.2. Wsparcie społeczne
1.2.1.2.1. Grupy wsparcia związane z zarządzaniem stresem
1.2.1.2.2. Wsparcie od rodziny i przyjaciół
1.2.2. Kryzys
1.2.2.1. Psychoterapia
1.2.2.1.1. Interwencja kryzysowa
1.2.2.1.2. Terapia traumy
1.2.2.1.3. Długoterminowa psychoterapia wsparcia
1.2.2.2. Wsparcie społeczne
1.2.2.2.1. Grupy wsparcia
1.2.2.2.2. Rodzina i przyjaciele
2. Stres jako czynnik wyzwalający kryzys
2.1. Bodziec stresowy jest intensywny/nagły
2.2. Bodźce stresowe kumulują się (nawet niewielkie stresory, jeśli są powtarzalne, ciągłe, mogą prowadzić do powstania kryzysu)
2.3. Bodziec stresowy przekracza możliwości adaptacyjne jednostki
3. Efekt kumulacji stresu
3.1. Proces narastający w czasie
3.2. Nakładanie się stresorów i ich wzajemne wzmacnianie się
3.2.1. Fazy kumulacji stresu: faza narastania obciążeń, faza przeciążenia, faza załamania
3.3. Zdolności jednostki do radzenia sobie zostają przekroczone
3.3.1. Mechanizmy kumulacji stresu: sumowanie obciążeń, osłabienie zdolności adaptacyjnych, powtarzalność stresorów, percepcja stresorów
4. Dystres
4.1. Negatywny stres, działa destrukcyjnie
4.1.1. Prowadzi do dezorganizacji poznawczej, emocjonalnej i behawioralnej
4.1.1.1. Towarzyszy mu poczucie zagrożenia
4.1.1.1.1. Zwiększa ryzyko zaburzeń psychicznych
5. Eustres
5.1. Pozytywny stres, działa motywująco
5.1.1. Postrzegany jako wyzwanie
5.1.1.1. Sprzyja rozwojowi
6. Definicje
6.1. Stres
6.1.1. Określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi (Folkman, Lazarus, Gruen, DeLongis, 1986 )
6.1.1.1. Aspekty fizjologiczne
6.1.1.1.1. Układ nerwowy
6.1.1.1.2. Układ hormonalny
6.1.1.1.3. Reakcje fizyczne
6.1.1.2. Aspekty psychologiczne
6.1.1.2.1. Emocje
6.1.1.2.2. Procesy poznawcze
6.1.1.2.3. Zachowania adaptacyjne
6.2. Kryzys
6.2.1. Krótkotrwały rozstrój psychiczny, w którym osoba zmaga się z problemami życiowymi okresowo przekraczającymi jej możliwości adaptacyjne (Caplan, 1964).
6.2.1.1. Aspekty fizjologiczne
6.2.1.1.1. Stan podwyższonego pobudzenia
6.2.1.1.2. Długofalowe skutki
6.2.1.1.3. Somatyzacja
6.2.1.2. Aspekty psychologiczne
6.2.1.2.1. Emocje
6.2.1.2.2. Dezorganizacja poznawcza
6.2.1.2.3. Mechanizmy adaptacyjne
7. Mechanizmy adaptacji i dezadaptacji
7.1. Adaptacja
7.1.1. Zasoby osobiste (np. elastyczność pozawcza, prężność psychiczana, samoregulacja emocji)
7.1.2. Skutki
7.1.2.1. Powrót do równowagi
7.1.2.2. Rozwój osobisty
7.1.2.2.1. Wzrost potraumatyczny
7.1.3. Wsparcie społeczne
7.1.3.1. instrumentalne
7.1.3.2. informacyjne
7.1.3.3. emocjonalne
7.1.4. Wystapienia aktywnych strategii zaradczych
7.1.4.1. Poznawcze
7.1.4.1.1. Realistyczna ocena sytuacji
7.1.4.1.2. Przewartościowanie doświadczeń
7.1.4.2. Emocjonalne
7.1.4.2.1. Wyrażenie i regulacja emocji
7.1.4.2.2. Skorzystanie / poszukiwanie wsparcia społecznego
7.1.4.2.3. Akceptacja
7.1.4.3. Behawioralne
7.1.4.3.1. Zaangażowanie w aktywność, która pozwala zredukować napięcie
7.1.4.3.2. Rozwiązywanie problemu
7.1.4.4. Strategia skoncentrowana na problemie
7.1.4.5. Strategia skoncentrowana na emocjach
7.2. Dezadaptacja
7.2.1. Strategia Unikania
7.2.1.1. Zaprzeczenie problemowi
7.2.1.2. Ucieczka np. w substancje psychoaktywne
7.2.2. Dezorganizacja emocjonalna
7.2.2.1. Tłumienie emocji
7.2.2.2. Agresja i autoagresja
7.2.3. Pasywność i izolacja
7.2.3.1. Wycofanie społeczne
7.2.3.2. Bierność
7.2.4. Skutki
7.2.4.1. Zaburzenia zdrowia psychicznego, t.j. zaburzenia lękowe
7.2.4.2. Pogłębienie problemu
7.2.4.3. Utrata poczucia sensu życia i większa podatność na kolejne kryzysy
7.2.4.4. Choroby psychosomatyczne (np. IBS)
8. Rodzaje kryzysów
8.1. Kryzys ostry
8.1.1. stresor oddziałuje jednokrotnie, lecz bardzo intensywnie
8.1.2. równoległy przebieg stresu i kryzysu w reakcjach na wydarzenia nagłe, krytyczne, traumatyczne
8.1.3. u podstaw tego kryzysu leżyniespodziewane, konkretne wydarzenie
8.2. Kryzys przewlekły
8.2.1. stresor oddziałuje z niewielką ale stałą intensywnością
8.2.2. rozwijanie się kryzysu pod koniec drugiej i trzeciej fazy stresu
8.2.3. dochodzi do niego wskutek wyczerpania się środków do radzenia sobie z sytuacją
8.2.4. narasta stopniowo
8.3. Stan transkryzysowy
8.3.1. stres i kryzys nakładają się na siebie
8.3.2. wielokrotna aktywizacja nierozwiązanych kryzysów
8.3.3. dochodzi do niego w wyniku oddziaływania stresu chronicznego
8.3.4. często towarzyszy mu depresja lub przewlekły stres
8.3.5. jest to najtrudniejszy rodzaj do pracy
9. Interwencja kryzysowa
9.1. Metody pracy z osobami w stanie stresu i kryzysu
9.1.1. Podejście emocjonalne
9.1.1.1. Rozmowa wspierająca
9.1.1.2. Techniki regulacji emocji
9.1.1.3. Zrozumienie reakcji emocjonalnych
9.1.2. Podejście poznawcze
9.1.2.1. Pomoc w identyfikacji i modyfikacji myśli katastroficznych
9.1.2.2. Skupienie na realistycznym spojrzeniu na problem
9.1.2.3. Wzmacnianie poczucia sprawczości i kontroli
9.1.3. Podejście behawioralne
9.1.3.1. Wprowadzanie drobnych działań poprawiających sytuację (np. porządkowanie dnia)
9.1.3.2. Ćwiczenia wzmacniające aktywność fizyczną i umysłową
9.1.4. Budowanie wsparcia społecznego
9.1.4.1. Pomoc w aktywizowaniu relacji rodzinnych i przyjacielskich
9.1.4.2. Kierowanie do grup wsparcia lub społeczności lokalnych
9.1.5. Wspieranie samopomocy
9.1.5.1. Uczenie technik radzenia sobie (np. mindfulness, radzenie sobie ze stresem)
9.1.5.2. Wzmacnianie przekonania o możliwości pokonania trudności
9.2. Zasady interwencji kryzysowej
9.2.1. Cel interwencji kryzysowej
9.2.1.1. Pomoc w przywróceniu równowagi psychicznej
9.2.1.2. Zabezpieczenie przed eskalacją kryzysu
9.2.2. Podstawowe zasady
9.2.2.1. Natychmiastowe reagowanie – szybkie udzielenie wsparcia
9.2.2.2. Ograniczenie chaosu emocjonalnego – pomoc w rozpoznaniu emocji i ich regulacji
9.2.2.3. Skupienie na „tu i teraz” – koncentracja na obecnych problemach i ich rozwiązaniach
9.2.2.4. Poszanowanie autonomii klienta – wspieranie w podejmowaniu decyzji, nie narzucanie rozwiązań.
9.2.2.5. Budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa
9.2.3. Interwencja dostosowana do etapu kryzysu
9.2.3.1. Rozpoznanie sytuacji kryzysowej i jej przyczyn
9.2.3.2. Ocena zasobów osoby w kryzysie (emocjonalnych, społecznych, materialnych)
9.2.3.3. Stopniowe wprowadzanie działań wspierających
9.3. Znaczenie profilaktyki i wczesnej interwencji
9.3.1. Profilaktyka
9.3.1.1. Tworzenie systemów wsparcia społecznego
9.3.1.2. Wzmacnianie zasobów osobistych – budowanie odporności psychicznej i umiejętności radzenia sobie.
9.3.1.3. Działania edukacyjne – rozwijanie wiedzy o stresie i kryzysie w społeczeństwie
9.3.2. Wczesna interwencja
9.3.2.1. Identyfikacja pierwszych sygnałów kryzysu – np. izolacji społecznej, przeciążenia.
9.3.2.2. Szybkie reagowanie – zapobieganie pogłębianiu się problemu
9.3.2.3. Ograniczenie długoterminowych skutków stresu i kryzysu
9.3.3. Korzyści
9.3.3.1. Zmniejszenie ryzyka przewlekłego stresu i traumatyzacji
9.3.3.2. Ochrona zdrowia psychicznego i społecznego funkcjonowania jednostki
9.3.3.3. Budowanie odporności na przyszłe trudności