1. อุตสาหกรรม 4.0 สู่การศึกษา 4.0
1.1. การศึกษา 4.0 มีภูมิหลังมาจากแนวคิดที่เป็นเสมือนการปฏิรูปอุตสาหกรรมครั้งใหม่ ที่เรียกกันว่าอุตสาหกรรม 4.0 ซึ่งเน้นการนำเทคโนโลยีดิจิทัลที่ทันสมัยมาประยุกต์ในการผลิตสินค้า และบริการตามความต้องการที่หลากหลายของผู้บริโภค ในต่างประเทศให้ความสำคัญและตื่นตัวเรื่องนี้กันมาก โดยเฉพาะประเทศเยอรมัน ส่งผลให้เกิดความต้องการที่จะปรับเปลี่ยนกระบวนการจัดการเรียนรู้ของ มนุษย์เพื่อให้เกิดความรู้ ความสามารถและทักษะที่สอดรับกับแนวคิดและวิธีการในโลกของงาน ที่เปลี่ยนแปลงไปด้วย ซึ่งเรียกแนวความคิดของการจัดการศึกษาตามการเปลี่ยนแปลงนี้ว่า “การศึกษา 4.0”
2. คุณลักษณะของผู้เรียน 4.0
2.1. 1)การคิดวิเคราะห์ (Critical Thinking) เพื่อให้เข้าใจและรู้จักสิ่งต่างๆ อย่างลึกซึ้งและกว้างขวาง
2.2. 2)การคิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking) เพื่อให้ออกแบบ พัฒนาและต่อยอดความคิดให้ก้าวหน้าทันสมัย
2.3. 3)การสร้างผลงาน (Productivity) เพื่อให้จัดการและดำเนินการให้เกิดผลผลิตขึ้นมาได้
2.4. 4)ความรับผิดชอบต่อสังคม (Responsibility) เพื่อให้รับผิดชอบผลผลิตที่ตนเองพัฒนาขึ้น
2.5. 5) ทำงานร่วมกับผู้อื่น (Cooperation) เพื่อให้สามารถสร้างสัมพันธภาพที่ดี รู้จักการปรับตัวและแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน
2.6. 6) ภาวะผู้นำ (Leadership) เพื่อให้ชักจูงหรือชี้นำบุคคลอื่นให้ร่วมปฏิบัติงานจนประสบผลสำเร็จ
2.7. 7) ภูมิใจในความเป็นไทย (Thai Pride) เพื่อให้เข้าใจ ซึมซับ และส่งต่ออย่างเต็มภาคภูมิ
2.8. 8)ความรู้ด้านเทคโนโลยีดิจิทัล (Technology/Digital Competence) เพื่อให้รู้เท่าทันและใช้เป็น
2.9. 9) เรียนรู้ตลอดชีวิต (Lifelong Learners) เพื่อให้ก้าวทันกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลก
2.10. 10) สมรรถนะทางวัฒนธรรม (Cultural Competency) เพื่อให้รับมือและก้าวข้ามพรมแดนทางวัฒนธรรมที่หลากหลายในมิติต่าง ๆ ได้
2.11. 11)ความเป็นผู้ประกอบการ (Entrepreneur) เพื่อให้เข้าใจการสร้างและกระบวนการทำธุรกิจใหม่ๆ คิดริเริ่มการดำเนินธุรกิจด้วยตนเองได้และสามารถยอมรับความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้น
2.12. 12) ทักษะการทำงาน (Work Skills) เพื่อให้สามารถลงมือทำงานได้ด้วยตนเองฝึกฝนวิธีการให้สามารถทำงานได้อย่างคล่องแคล่ว ถูกต้อง แม่นยำ และมีความชำนาญในการปฏิบัติ
3. สมรรถนะของครู 4.0
3.1. สมรรถนะแกนกลางของการศึกษายุค 4.0
3.1.1. การคิดแบบมีวิจารณญาณ
3.1.2. การแก้ปัญหาแบบสร้างสรรค์
3.1.3. การสร้างนวัตกรรม
3.1.4. ความเป็นผู้ประกอบการ
3.1.5. ความเป็นผู้เรียนรู้ตลอดชีวิต
3.1.6. การใช้เทคโนโลยีและสารสนเทศ
3.1.7. การทำงานร่วมกับผู้อื่น
3.1.8. การสื่อสารข้ามวัฒนธรรม
3.1.9. ภาวะผู้นำ
3.1.10. การมีจิตสาธารณะ
3.2. สมรรถนะวิชาชีพครู
3.2.1. ความเป็นครูและจรรยาบรรณวิชาชีพครู
3.2.2. การพัฒนาหลักสูตร
3.2.3. การรู้ลึกในเนื้อหาวิชาและ วิธีวิทยาการสอน
3.2.4. การประเมินผลและวิจัยเพื่อพัฒนาการศึกษา
3.2.5. การพัฒนาผู้เรียน
3.2.6. การจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้
4. หลักสูตร 4.0
4.1. ควรเป็นหลักสูตรที่มีเนื้อหาเปลี่ยนไปตามองค์ความรู้ในโลก ยุคใหม่ เรียนรู้เฉพาะเรื่องที่ส าคัญ ๆ และต้องเรียนให้รู้อย่างลึกซึ้งซึ่งต้องปรับสาระการเรียนรู้ในปัจจุบัน ให้ลดน้อยลงกว่าเดิม คงไว้เฉพาะสาระวิชาหลักที่จำเป็น เน้นที่ทำให้ผู้เรียนอ่านออก เขียนได้ สื่อสารได้ และคิดเลขเป็น ซึ่งเป็นทักษะที่เป็นประโยชน์ต่อการเรียนรู้ รวมถึงทุกเรื่องในชีวิตประจำวัน แล้วสอดแทรก เนื้อหาภูมิปัญญาหลักของไทยซึ่งเป็นองค์ความรู้ดั้งเดิม ทางเลือกของสังคมไทยและสังคมโลกเพื่อให้มองเห็น โอกาสและการเปลี่ยนแปลง นวัตกรรมใหม่ๆ เพื่อให้รู้เท่าทันและใช้งานเป็น ผ่านกระบวนการแสวงหาความรู้ ที่เน้นสมรรถนะในการคิด การวิเคราะห์และการลงมือปฏิบัติอย่างมีอิสระ
5. ความหมายของการศึกษา 4.0
5.1. เป็นการจัดการเรียนรู้ที่พัฒนาผู้เรียนตามความสนใจรายบุคคลและเป็นทีม ด้วยทักษะการเรียนรู้ที่เน้นการลงมือปฏิบัติ โดยนำองค์ความรู้ความสามารถในการคิดและเทคโนโลยี มาบูรณาการเชิงสร้างสรรค์ เพื่อให้ออกแบบ ผลิต พัฒนา และต่อยอดผลผลิตหรือนวัตกรรมที่มีคุณค่าและใช้ประโยชน์ได้จริง ตอบสนองความต้องการของสังคมอย่างเท่าทันและก้าวไปข้างหน้าด้วยความรับผิดชอบ ต่อสังคม
6. รูปแบบการจัดการเรียนรู้ 4.0
6.1. ควรเป็นรูปแบบที่ไม่ซับซ้อน มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้มีความสามารถด้านการคิดวิเคราะห์ คิดสร้างสรรค์ คิดผลิตภาพ และคิดรับผิดชอบจนสรมารถสร้างสรรค์ผลงานขึ้นมาได้ มีขั้นตอนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้อย่างชัดเจน โดยเน้นกิจกรรมการเรียนรู้ที่ผู้เรียนได้ลงมือปฏิบัติ ทั้งกระบวนการกลุ่มและรายบุคคล ผ่านการเปิดใจที่จะเรียนรู้ กล้าคิดกล้าลอง ในสิ่งใหม่ ๆ เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ของการเรียนที่เป็นผลผลิตหรือนวัตกรรมเชิงสร้างสรรค์ที่มีคุณค่าทั้งเชิงสาธารณะและเชิงพาณิชย์ นำไปเผยแพร่และใช้ประโยชน์จริงได้
7. การวัดและประเมินผลการเรียนรู้ 4.0
7.1. ควรเป็นการประเมินผลระหว่างเรียนตามสภาพจริง ที่เน้นการปฏิบัติและประเมินจากแฟ้มสะสมผลงาน ซึ่งสะท้อนให้เห็นสภาพงานปัจจุบัน และสิ่งที่ผู้เรียนได้ลงมือกระทำ เพื่อให้เกิดผลงานที่สร้างสรรค์ขึ้นจากการใช้ทักษะการคิดที่ซับซ้อน ซึ่งต้องเปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้แสดงความรู้ความสามารถด้วยวิธีการที่หลากหลาย เพื่อให้เห็น ความก้าวหน้าของผู้เรียน การวัดและประเมินผลในลักษณะนี้จำเป็นต้องใช้ข้อมูล ชิ้นงาน เครื่องมือ และวิธีการอย่างหลากหลาย ตลอดจนนำเทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามาบูรณาการ ที่สำคัญควรเปิดโอกาสให้ ผู้เรียนได้ประเมินตนเองและเพื่อนร่วมชั้นเรียน แล้วนำผลจากการประเมินมาปรับปรุงแก้ไขผลงาน ของตนให้มีคุณค่าและประโยชน์มากขึ้น นอกจากนั้นควรให้ผู้ได้รับประโยชน์จากผลงานของผู้เรียน มาร่วมประเมินด้วย การวัดและประเมินผลการเรียนรู้ 4.0 จึงเป็นการวัดและประเมินผลการเรียนรู้เชิง คุณภาพ ที่ได้จากผลงานซึ่งเป็นข้อมูลเชิงประจักษ์ตามสภาพจริง
8. การจัดการเรียนรู้สำหรับผู้เรียนในยุคThailand 4.0
8.1. การเตรียมหลักสูตร
8.1.1. ควรให้ผู้เรียนได้คิดวิเคราะห์และใช้สถานการณ์ปัญหา เป็นฐานในการเรียนรู้ (Problem Base Learning) และใช้การเรียนรู้เชิงรุก (Active Learning) เนื่องจากการ จัดการเรียนรู้ลักษณะเหล่านี้เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลางในการเรียนรู้ โดยผู้เรียนได้เสาะแสวงหาความรู้มาใช้ในการ แก้ปัญหาที่ได้รับมอบหมายอย่างมีกระบวนการและมีขั้นตอน ซึ่งจะทำให้ได้มาซึ่งความรู้ที่ทันต่อเหตุการณ์และ เป็นความรู้ที่ผู้เรียนสามารถนำไปใช้ได้จริง และสถาบันการศึกษาควรมีการส่งเสริมการเรียนการสอนและน า “STEM Education (Science,Technology, Engineering, Mathematics)”มาใช้ในการจัดการเรียนรู้ให้แก่ผู้เรียนโดยเฉพาะวิชาวิทยาศาสตร์ และคณิตศาสตร์ เพราะเป็นศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับโลกและวัตถุต่าง ๆ ซึ่งมีความสำคัญยิ่ง ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนมี ความเข้าใจและรู้เท่าทันโลกหรือสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น และสามารถนำความรู้ในศาสตร์เหล่านี้(STEM) ไปบูรณาการและพัฒนานวัตกรรม (Innovation) อันเป็นฐานในการพัฒนาประเทศต่อไปในอนาคตได้
8.2. บทบาทของครูผู้สอนในยุคThailand 4.0
8.2.1. เป็นผู้อำนวยความสะดวก ในการเรียนรู้ที่ทำหน้าที่หล่อหลอมให้ผู้เรียนเกิด “ทักษะ” ด้านต่าง ๆ ที่คงอยู่และมีพัฒนาการเกิดขึ้นอย่าง ต่อเนื่อง และเน้นให้ผู้เรียนใช้การคิดวิเคราะห์การแก้ปัญหา และการคิดสร้างสรรค์ ที่สามารถนำไปเป็นฐานใน การสร้างผลผลิตหรือนวัตกรรม (Innovation) ได้ในอนาคต เพื่อตอบสนองนโยบาย Thailand4.0 ของประเทศ คือ การก้าวไปสู่ประเทศที่มีรายได้สูง และทรัพยากรบุคคลของประเทศเป็นผู้มีความรู้ความสามรถ และใช้ ความสามารถนั้นในการขับเคลื่อนประเทศ
8.3. ทักษะที่สำคัญสำหรับผู้เรียนในยุคไทยแลนด์4.0
8.3.1. ทักษะการคิดเชิงบริหาร (Executive Function Skills)
8.3.2. ทักษะการใช้ Internet (Internet Skills)
8.3.3. ทักษะการคิดวิเคราะห์(Analytical Thinking Skills)
8.3.4. ทักษะการคิดอย่างมีวิจารณญาณ (Critical Thinking Skills)
8.3.5. ทักษะการแก้ปัญหา (Problem Solving Skills)
8.3.6. ทักษะความคิดสร้างสรรค์(Creative Thinking Skills)
8.3.7. ทักษะการสร้างสัมพันธภาพระหว่างบุคคล (Interpersonal Relationship Skills)
8.3.8. ทักษะด้านภาษาอังกฤษ (English skills)
8.3.9. ทักษะด้านคณิตศาสตร์(Mathematics Skills)
8.3.10. ทักษะด้านจิตสาธารณะ(Public Mind Skills)