การปกครองสมัยอยุธยา

1. สมัยบรมไตรโลกนาถ

1.1. กรมวัง กรมคลัง กรมนา กรมเมือง หน้าที่เหมือนเดิม

1.1.1. ตำเเหน่งที่เพิ่มมาคือ สมุหพระกลาโหม(ทหาร)

1.1.2. เเละ สมุหนายก (ฝ่ายพลเรือน)

1.2. ต่อมาในสมัยพระไตรโลกนาถทรงปรับปรุงรูปเเบบเพื่อเพิ่มอำนาจให้ราชธานี จึงจัดรูปเเบบเพื่อรวมอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลาง

1.3. หัวเมืองชั้นนอก เมืองเจ้าพระยามหานคร ให้สิทธิปกครอง เอก/โท/ตรี

1.3.1. หัวเมืองใน/จัตวาสิทธิขาดอยู่ที่กษัตริย์เเต่งตั้งตามความเหมาะสม

1.3.2. เมืองประเทศราช ถวายเครื่องราชบบรรณาการ

2. ระยะต้น

2.1. สมัยพระรามาธิบดีที่1 ได้เเบ่งการปกครองออกเป็น 4 ส่วน คือ จตุสดมภ์

2.1.1. ได้เเก่ กรมเวียงดูเเลความสงบเรียร้อยในราชธานี

2.1.2. กรมคลังดูเเลการจัดเก็บรายได้รายจ่ายของพระคลัง ภาษี เเละติดต่อกับต่างประเทศ

2.1.3. กรมนาดูเเลนาหลวง การเก็บภาษีเเละการจัดเก็บข้าวเข้าท้องพระคลัง

2.1.4. กรมวังดูเเลเกี่ยวกับกิจการต่างๆในพระราชสำนักเเละพระราชพิธีต่างๆ

2.2. เเละจะมีเมืองลูกหลวง เเละเมืองประเทศราช(ยึดมาเเต่ให้กษัตริย์เดิมครองได้เเต่ต้องส่งเครื่องราชบรรณาการทุก3เดือน)ออกมาอีก

3. หลังยุคพระมหาธรรมราชาเเละพระนเรศวร

3.1. สมุหพระกลาโหม (ดูเเลหัวเมืองใต้) สมุหนายก(ดูเเลหัวเมืองเหนือ)

3.2. เมืองเอก พิษณุโลก เเละนรคศรีธรรมราช เมืองจัตวา เมืองบริวาร

3.2.1. เมืองโท สวรรคโลก สุโขทัย กำเเพงเพรช เพรชบูรณ์ นครศรีธรรมราช ตะนาวศรี เมืองจัตวา(บริการ)

3.2.2. เมืองศรี พิชีย พิจิตร นครสวรรค์ จันทบุรี ไชยา พัทลุง ชุมพร เมืองจัตวา(บริการ)

3.2.3. เมืองประเทศราช