• Kinderen ontdekken dat woorden zijn opgebouwd uit klanken en dat letters met die klanken

corresponderen en leggen de foneem-grafeemkoppeling.

• Kinderen kunnen door de foneem-grafeemkoppeling woorden die ze nog niet eerder hebben

gezien, lezen en schrijven.

Kinderen leren dat gesproken woorden kunnen worden vastgelegd. Ook weten ze dat geschreven woorden kunnen worden uitgesproken. Ze herkennen al snel de letters van hun eigen naam en kunnen deze naam zelf lezen. Andersom leren ze al snel de letters van hun eigen naam of de gehele naam zelf schrijven. Spelenderwijs wordt ook het taalbewustzijn gestimuleerd. Kinderen leren nadenken over de vormaspecten van taal (Wentink & Verhoeven, 2001). Hun taalbewustzijn neemt toe. Ze leren de betekenis kennen van de begrippen als verhaal, zin, woord en klank. Hierbij moeten zij zich concentreren op de vorm van woorden en daarbij afzien van de betekenis (kabouter is langer dan reus). Voor de ontwikkeling van geletterdheid is de objectivatie van klanken erg belangrijk. Kinderen ontwikkelen een fonologisch en fonemisch bewustzijn. Aspecten van fonologisch bewustzijn zijn bijvoorbeeld het splitsen van woorden in lettergrepen, het verbinden van lettergroepen tot een woord en het toepassen van eindrijm. Een gevorderde fase van fonologisch bewustzijn is het fonemisch bewustzijn. Dit is het besef dat woorden zijn opgebouwd uit fonemen, de letterklanken die met onze lettertekens corresponderen. Dit is bijvoorbeeld het herkennen van beginrijm, het kunnen opdelen van korte woorden in losse klanken (auditieve analyse) en het samenvoegen van losse klanken tot een woord (auditieve synthese) (Van Kleef & Tomesen, 2002b). De leerkracht kan rijmen stimuleren door samen met kinderen een rijmpjes- en versjeshoek in te richten (Verhoeven & Aarnoutse, 1999). Kinderen zijn gevoelig voor zowel begin- als eindrijm. Bij de

rijmpjes kunnen passende concrete voorwerpen worden gebruikt. Ook kan de leerkracht de tekst op een flap of een (digitaal) schoolbord schrijven. Als woorden met dezelfde rijmklank dezelfde kleur krijgen, zullen sommige kinderen spontaan ontdekken dat rijmende klanken ook dezelfde letters hebben. Met een taalpop kan de leerkracht op een speelse manier aandacht geven aan een bepaald aspect van

taal. Een voorbeeld is ‘Lotte Langzaam’, die alleen praat in lettergrepen. Of ‘Tijm Rijm’ die alleen eindrijm gebruikt en verstaat (Van Kleef & Tomesen, 2002b). Deze poppen kan de leerkracht inzetten tijdens een kringactiviteit of tijdens het werken in hoeken. Kinderen oefenen spelenderwijs met de ‘taal’ die de poppen spreken.

Het alfabetisch principe houdt in dat er een overeenstemming is tussen de klanken van een woord en de weergave in lettertekens. De lettermuur is een hulpmiddel voor het stimuleren van de letterkennis en het fonologisch bewustzijn. Op een lettermuur staan alle letters van het alfabet, bij voorkeur op ooghoogte van de kinderen (Van Kleef & Tomesen, 2002b). Bij elke letter is er ruimte voor het noteren of opplakken van plaatjes en woorden door de kinderen. Het aanbod van letters gebeurt spelenderwijs. De context en het spel zijn leidend. Cruciaal is dat er gelijktijdig aandacht wordt besteed aan de uitspraak van de letter of het woord, de schrijfwijze en de betekenis. Door deze samenhang ontwikkelen kinderen hun fonemisch bewustzijn.

Beginnende geletterdheid