Cemal Süreya
by Şura Z
1. İlkokulu ve ortaokulu Bilecik’te tamamlayan ünlü isim, babasından habersiz olarak girdiği parasız yatılı sınavını kazanarak İstanbul’a Haydarpaşa Lisesi’ne gitmiş. Edebiyata olan merakı ise henüz ilkokul dönemindeyken başlamış. İlkokuldayken dergi çıkarmak isteyen Cemal Süreya, bu yıllarda karşısına çıkan pek çok engeli aşarak yazılarını ve resimlerini yayımladığı dergiyi çıkarmış. İyi bir okuyucu da olan Cemalettin Seber, daha ilkokuldayken Dostoyevski eseri Suç ve Ceza’yı defalarca okumuş. Ayrıca spora ilgi duyan ünlü isim, ortaokuldayken 100 metre koşusuna katılarak yarışmada birinci olmuş. Bu dönemde ileride eşi olacak Seniha Hanım ile de sınıf arkadaşıymış.
2. Yıllarca üvey annesi Esma’nın zulmüne maruz kalan şairin liseye İstanbul’da devam etmesinin en büyük sebebi bu kadın olmuş. Neyse ki Cemal Süreya liseye devam ederken Esma Hanım, bilinmeyen bir nedenden dolayı evi terk etmiş. Ve babası başka bir evlilik yapmış. Liseden sonra Ankara Üniversitesi’ne giden Süreya, Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde maliye ve iktisat bölümünü bitirmiş.
2.1. 1953’te öğrenciliği hala devam ederken ortaokulda aşık olduğu Seniha Hanım ile evlenmiş. Aynı yıl, Süreya “Şarkısı Beyaz” isimli ilk şiirini Mülkiye dergisinde yayımlamış. Evliliği pek iyi gitmeyen şair, hem eğitim seviyesindeki fark hem de maddi sıkıntılar yüzünden eşiyle sık sık tartışıyormuş. Ayrıca bu dönemde kimsenin kim olduğunu bilmediği bir kadınla aşk yaşamış ve onun için Üvercinka isimli ünlü şiirini yazmış. 1955 yılında kızı Ayçe’nin doğumundan kısa süre sonra İstanbul’a müfettiş yardımcısı olarak atanmış. İşi, kızı ve edebi çalışmaları arasında mekik dokuyan şair ile Seniha Hanım arasındaki geçimsizlik ise devam ediyormuş. Bu dönemde Seniha Hanım baba evine dönmüş.
3. 1967 yılında Zuhal Tekkenat ile evlenen şairin 1969 yılında Memo Emrah ismini verdiği oğlu dünyaya gelmiş. Ancak Süreya’nın bu evliliği de pek iyi gitmiyormuş. Çift sonunda kıskançlıklar, maddi sıkıntılar gibi sorunlar yüzünden ayrılmış. Üçüncü evliliğini Güngör Demiray’la 1975’te yapan Süreya’nın bu birlikteliği ise sadece 1 sene içerisinde nihayete ermiş. 1976’da Zuhal Tekkenat ile yeniden bir araya gelmesine rağmen ilişkilerini yürütememiş. Şairin son eşi 4 çocuk annesi Birsen Sağnak olmuş.
3.1. OĞLU MEMO
4. Bir tek şiir değil nesir alanında da gayet başarılı eserler veren Cemal Süreya’nın ilk kitabı en iyi şiir kitapları arasında da yer alan Üvercinka olmuş. Gazete ve dergiler için de yazan ünlü isim, hayatı boyunca pek çok kitabın çevirisini de yapmış. İkinci Yeni akımının öncülerinden biri olarak gösterilen Süreya, deneme, çocuk kitabı ve günce gibi türlerde de eser vermiştir. Türk edebiyatının önemi ismi Cemal Süreya’nın şiir kitapları; Üvercinka, Göçebe, Sevda Sözleri, Sıcak Nal ve Güz Bitiği, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Korkarak Vinç ve Uzaktan Seviyorum Seni isimli eserlerdir. Bunlara ek olarak; 99 Yüz, Günler, Papirüs’ten Başyazılar, Folklor Şiire Düşman, Uzat Saçlarını Frigya, Güvercin Curnatası gibi düzyazıları da bulunmaktadır. 999 Gün/ Üstü Kalsın isimli güncesi, hastalığı döneminde karısı için yazdığı mektuplardan oluşan Onüç Günün Mektupları isimli bir kitabı da olan Süreya’nın derlemeleri ve çocuk kitapları da vardır. Bunlar; Mülkiyeli Şairler, Yüz Aşk Şiiri, Aritmetik Kuşlar Pekiyi ve Söyleşi Güvercin Curnatası isimli yapıtlardır. 1958 yılında Üvercinka ile adını duyuran Süreya, bu şiiri ile Yeditepe Şiir Armağanı’nı, 1966 yılında Göçebe ile TDK Edebiyat Ödülü’nü, 1988’de Güz Bitiği ile de Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü kazanmış.
5. 1957 yılında babasını kaybeden şair, onun için “Sizin Hiç Babanız Öldü mü?” isimli şiirini yazmış. 1958 yılında maliye müfettişi olan Süreya ile eşi yeniden bir araya gelmiş. Bu dönemde kız kardeşi Ayten’i de yanına almış. Ancak eşi ile anlaşamayan Ayten, kısa süre sonra babasının evine geri dönmüş. Sonunda Seniha Hanım ile Cemal Süreya boşanma kararı almış. Ayrılığın ardından üvey annesi Refika Hanım ve kardeşinin yanına taşınan şair, 1958’de Üvercinka isimli ilk kitabını çıkartmış ve 1959’da askere gidip 1960 yılının sonunda terhis olmuş. 1961 yılında görevli olarak Paris’e gönderilen Cemal Süreya, buradayken “Kars” şiirini yazmış.
6. GENÇLİK YILLARI
6.1. Ailenin yaşadığı bölge bir hayli karışıkmış o zamanlar. Örneğin; 1925 yılında yaşanan ünlü Şeyh Sait İsyanı oralarda da etkili olmuş. Ancak Zaza Alevi ailenin Pülümür’den sürgün edilmesine yol açan olay Dersim İsyanı imiş. 1937 ve 1938 yıllarında Dersim aşiretleri ile Türk hükümeti arasındaki anlaşmazlıktan kaynaklanan isyan yüzünden, Cemal Süreya ile ailesi zorunlu göçe tabi tutulmuş. Ve onlarla birlikte daha binlerce insan daha bölgeden sürgün edilmiş. Binlercesi de çıkan isyan sırasında hayatını kaybetmiş.
6.1.1. Doğum adı Cemalettin Seber olan ünlü şair bu göçü hayatı boyunca unutamayacak, hatta bazı şiirlerinde evlerinden nasıl sürgün edildiklerini anlatacaktır. Çocukluğunun ilk yıllarını Pülümür’de geçirdikten sonra 1938’de bir trene bindirilerek Bilecik’e sürgün edilen aile, zorunlu olarak burada yaşamaya başlamış. Ancak Cemal Süreya’nın annesi, buraya yerleştikten kısa süre sonra hayata veda etmiş. Henüz 23 yaşında olan Gülbeyaz Hanım’ı kaybedişleri, şairimizle birlikte bütün kardeşlerini derinden etkilemiş.
7. SÜRGÜN YILLARI
7.1. Ama belki de olayın en çok farkında olan Cemal Süreya üzerinde etkisini göstermiş. Küçük bir çocukken hem annesinden hem de memleketinden olan şair, hiçbir zaman bu iki olayı unutmamış. Yerini yurdunu kaybeden bir yolcu gibi aşklarında da hep annesini arayan Cemal Süreya, ilköğretimine İstanbul’da başlamış. 1942 yılında ise Bilecik’e geri dönmüş. İşte tam da bu dönemlerde Hüseyin Bey, ikinci evliliğini yapmış. Üvey anne kavramı ile tanışan şair, hem kendisine hem de kardeşlerine kötü davranan kadını hiçbir zaman kabullenmemiş. Zaten Cemal Süreya’nın annesiz kalışından sonra yaşadığı en yıkıcı olay bu olmuş diyebiliriz.
8. EŞİ ZUHAL HANIM
9. ESERLERİ HAKKINDA
10. 1931 yılında dünyaya gelmiş Cemal Süreya! Evet, yalnızca 1931! Çünkü ünlü şairin doğum tarihinin ayı ve günü belli değil. Anlayacağınız, Türk edebiyatının en ünlü şairleri arasında yer alan Cemal Süreya hakkındaki ilk etkileyici bilgi bu. Ama en güzel aşk şiirleri ile birlikte daha pek çok farklı türde eser veren ünlü kişiliğe dair bilinmesi gereken daha bir dizi şey var.
10.1. O dönemler Erzincan’a bağlı olan (günümüzde Tunceli) Pülümür adındaki ilçede dünyaya gelmiş ileride başarılı bir şair olarak anılacak Cemal Süreya. Hüseyin ve Gülbeyaz çiftinin ilk çocuğu olarak başlamış ömür yolculuğuna. Daha sonra da Perihan, Kemal ve Ayten isimlerinde 3 kardeşi olmuş. Ancak Kemal henüz küçük bir çocukken hayata veda etmiş ve şairimiz ölümle ilk kez kardeşini kaybederek tanışmış.
11. Fakat ünlü ismin hayatındaki kadınlar, eşleri ile sınırlı değilmiş. Hem evliyken hem de bekarken birçok kadınla ilişki yaşamış. Ama en çok dikkat çeken ilişkisi, kendisi gibi o da evliyken ilişki yaşamaya başladığı Tomris Uyar olmuş. Mektuplaşmaya başladıklarında Ülkü Tamer ile evli olan Tomris Uyar, kısa süre sonra boşanmış ve Süreya ile birlikte yaşamaya başlamış. Süreya’nın deli gibi aşık olduğu kadınla ilişkisi 3 senenin sonunda bitmiş. Ve bu ayrılıktan sonra şair, Tomris’e yazdığı bütün mektupları yırtıp atmış. Tomris ise kısa süre sonra eşi olacak Turgut Uyar ile aşk yaşamaya başlamış. Evet, bu çok bilinen ilişkiden de kısaca bahsettiğimize göre Cemal Süreya’nın hayat hikayesine geri dönebiliriz. Az önce de belirttiğim gibi huzuru son eşi Birsen Sağnak’ta bulan edebiyatçı, eşinin gösterdiği çaba sayesinde düzenli bir hayat yaşamaya başlamış. 1980 yılında başmüfettişliğe terfi etmiş ve 1982 yılında emekli olmuş.
12. CEMAL SÜREYA KİMDİR?
12.1. Asıl adı Cemalettin Seber olan Cemal Süreya, 1931’de o zamanlar Erzincan ilçesi olan Pülümür’de dünyaya gelmiş. Ve hayatının ilk yıllarını burada geçirmiş. Ancak çıkan bir isyan sonrasında binlercesi gibi o da ailesiyle birlikte apar topar doğduğu yerden sürgün edilmiş. Bu onun yaşamı boyunca unutamayacağı ilk olay olmuş. Sonrasında ise sürgün edildikleri Bilecik’te daha 23 yaşında olan annesinin ölümüyle derinden sarsılmış.
12.1.1. Hem yurdundan hem de anne sıcaklığından kopmasının ardından da üvey anne gazabıyla tanışmış. Tüm bu yaşadıkları, onun ileride kaleme alacağı eserlerinde de aşklarında da etkili olacakmış. Anlayacağınız; zor bir çocukluk geçirmiş Cemal Süreya. Ve işin özü, sonrası da pek kolay olmamış. Ama umudu da elden bırakmamış. Gelin, etkileyici bir hayat hikayesine sahip olan Cemal Süreya kimdir öğrenmeye alt başlığımızda devam edelim.