TASARIM KURAMLARI (20.yy) 6

1. GİRİŞ

1.1. 19.yy gerek sanat ve felsefe yönünden, gerekse pozitif bilimlerin gelişmesi yönünden büyük değişmeler olmuştur.

1.2. Revivalist yada yeniden doğuş ve eklektik yada seçmeci nitelikleri, benimseyen mimari de; mekan araştırmaları yapılmış, yazılar yazılmıştı.

1.3. 20.yy ise, estetik ve mekan kavramının sorgulanmasına yeni boyutlar getirmiştir.

1.4. 1905, Albert Einstein’nın “Devingen Maddelerin Elektrodinamiği” adlı tezini savunduğu yıldır. Madde ile enerjinin eşdeğerliği (E= mc²) üzerinde çalışan bilgin, zaman kavramına da yeni bir anlam kazandırır.

1.5. Felsefe ve mantık ise, insanın doğası ile başlayıp, soyutluğa dek inen kavramlar geliştirerek, insanın özüne inmeye çalışır.

1.6. Soyut “öz”, bilim ve sanatta öne çıkar.

1.7. Newton ve Röntgen’in buluşları renk, ışık ve görüntü alanlarına yeni bir bakış açısı getirir.

1.8. Tüm inançlar çalkalanmakta, dünya savaşlarının sonucu olarak değer yargıları da değişmektedir.

1.9. Öz’e inmek, soyutu aramak; müzik, edebiyat, resim, tasarım ve diğer sanat dallarında da yepyeni boyutlar aranmasına neden olur.

1.10. Avrupa 20.yy başında Fütürizm, Kübizm, Ekspresyonizm, De Stijl, Purizm, vb. “Yeni Akımların” doğuşuna şahit olur. İnsan yeni bir evreden geçmektedir.

1.11. 20.yy dünyanın politik açıdan da çelişkiler içine düştüğü, Marksizm, kapitalizm, faşizm, vb. ideolojilerin gücü altına girdiği çağdır.

1.12. Doğu, Batı dünya ülkeleri içinde ekonomik değerlerin fazlasıyla önem kazandığı, iletişim hızlandığı ve sınırların zorlandığı çağdır.

1.13. 20.yy Psikoloji, antropoloji, semioloji, arkeoloji, ekoloji, vb. gibi bilimlerin doğduğu çağdır.

1.14. Mimarlığın, diğer tasarım dalları ve diğer bilim dalları ile çok yakın ilişkiler kurduğu çağdır.

1.15. 20.yy insanın çevreyi, çevrenin de insanı hızla değiştirdiği uzaya dek uzanan kompleks bir çağdır.

1.16. 20.yy bilim ve teknik kadar felsefede de yenilikler getirir. Soyutluk kavramı Edmund Husserl ile gelişir.

1.17. Fenomenoloji ile, duyu üstü gerçekler araştırılır. Bu anlayış sanata yansır.

2. Fütürizm- İtalya (Manifestolar ve Projeler), 1909- 1914

2.1. Modern kuramların dönüşüm noktasında yer alır. Teknolojik metodlar ve yapısal sorunlardan ziyade, estetik değerler ve kavramlar üzerinde duran akılcılığı destekler.

2.2. Fütürizm’in temel prensipleri ilk kez 20 Şubat 1909 yılında Le Figaro gazetesinde yayınlanır.

2.3. Bu çalışma Fillipo Tomaso Marinetti’ye aittir.

2.4. Fransızca basılmasına karşın, tüm düşünce İtalya’da ortaya çıkmıştır.

2.5. 1908 yılında, matematikçi Hermann Minkowski, zaman ve mekan beraberliğinin bir bütün olduğunu savunmuş.

2.6. Einstein’nın modern fiziği ile bir bağlantı kurmuştur.

2.7. F. T. Marinettti manifestosunda bu kuramları sanata uygular ve zaman içinde, hareketin güzelliğine değinir.

2.8. Aynı zamandalık (simultanelity) kavramlarını geliştirir.

2.9. Bu ani değişim edebiyatçıları ve ressamları olduğu kadar tasarımcıları da etkiler.

2.10. Söz konusu olan toplumun değişimidir.

2.11. Aynı anda Avrupa’nın ve Amerika’nın bir çok büyük şehirlerinde hareket ve hız dolaysıyla da Fütürizm moda olur.

2.12. Hız, yarış arabalarında tehlikeli bir biçimde yaşanırken, diğer tüm mekanik alanlara yansıtıldı.

2.13. Marinetti; kükreyerek giderken makineli tüfek gibi sesler çıkaran otomobilin, kanatlı zafer anıtından daha güzel olduğunu vurguladı.

2.14. Manifestolar sokaktaki adamı kültür devrimine zorladı.

2.15. Yeni dinamik sanatı ve düşünce biçimini, ancak dinamik yeni nesil yaratabilirdi.

2.16. Bu davranışın şiirsel yanı çok güçlüydü.

2.17. Umberto Boccioni, Carlo Carra, Gino Severini, Giocomo Balla gibi heykeltıraş ve ressamlar bu akımın öncüleriydi.

2.18. Antonio Saint Elia (1888- 1916) sadece çizim ve resim halinde sergilediği “Yeni Kent” projesiyle ve manifestolarıyla Fütürizmi Mimar olarak yorumlamıştır.

2.19. Fütüristlere göre: Mimarlık bir sentezdir; kendi dinamizmini içinde taşır.

2.20. Esin kaynağı, yaratmış olunan mekanik dünyanın öğelerindedir.

2.21. Mimarlık, nesneler dünyasının, insanlarla uyum kurmasıdır.

2.22. Her nesil kendi kentini yaratmak zorundadır.

2.23. Yapılar dev makineler gibi olmalıdır.

2.24. Zaman ve mekan içinde mimarlık kendini eski geleneğinden koparmaktadır.

2.25. Beğenimi “hafif, pratik, geçici ve hızlı” olan ile zenginleştirmeliyiz.

2.26. Fütürizm, daha sonraki yıllarda, purizm, dadaizm, kübizm, konstrüktivizm akımları ile iç içe girecek Birinci Dünya savaşından sonra yaşanan değişimin bir parçası olacaktır.