1. Skutki
1.1. Fizyczne
1.1.1. niekorzystny wpływ na zdrowie; może być to wpływ bezpośredni (np. nieprawidłowe funkcjonowanie układu krążenia, pokarmowego, oddechowego, nerwowego) lub pośredni (uzależnienia mogą powodować złą dietę, zaprzestanie dbania o siebie, czego konsekwencja może być stan chorobowy)
1.2. Psychologiczne
1.2.1. nałóg staje się najważniejszym elementem życia, w wyniku czego na dalszy plan schodzą codzienne czynności oraz cele życiowe; uzależnienie może powodować niską samoocenę, obniżenie samokontroli oraz brak zaufania do samego siebie
1.3. Pedagogiczne
1.3.1. można wyróżnić tu skutki rodzinne (zakłócenie prawidłowego funkcjonowania rodziny, zaburzenia w obszarze ról i funkcji pełnionych w rodzinie, przemoc w rodzinie), kryminologiczne (uzależnienia mogą być źródłem przestępczości); występuje tu czynnik wiktymizacji - jednostki uzależnione są w większym stopniu narażone na działania przestępcze skierowane przeciwko nim
1.4. Społeczne
1.4.1. konsekwencją uzależnień może być utrata pracy i dochodów, stracenie oszczędności, wydatki na leczenie odwykowe, zniszczenie związków międzyludzkich i więzi interpersonalnych, związanie się z grupami przestępczymi, agresja i przemoc
2. Przyczyny
2.1. Biopsychiczne
2.1.1. zaburzenia emocjonalne i związana z nimi podatność na uzależnienia, zaburzony rozwój osobowości, nadpobudliwość psychiczna, brak odporności na stres, choroby somatyczne i psychiczne, nerwice, uszkodzenia mózgu, podatność na uzależnienia, zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego
2.2. Psychospołeczne
2.2.1. zaburzone oddziaływanie środowiska rodzinnego i szkolno - wychowawczego, czego przyczyną jest brak lub niedostateczne zaspokojenie określonych potrzeb jednostki, różnorodne niepowodzenia w życiu (w sferze zawodowej lub osobistej), co może być przyczyną wycofania się jednostki w świat iluzji - w ten sposób jednostka chce uciec przed sytuacją życiową, która jest dla niej stresująca, bolesna i której nie akceptuje
2.3. Kulturowe
2.3.1. określona moda, potrzeba odniesienia sukcesu, zbyt mała ilość rozrywek, brak atrakcyjnych zajęć, ogólna dostępność środków odurzających, sprzeciw wobec obowiązującym i społecznie akceptowanym systemom norm i wartości, chęć zaspokojenia określonych potrzeb, brak celów i perspektyw
3. Rodzaje uzależnień
3.1. Psychiczne
3.1.1. -jednostka ma wewnętrzne przekonanie o tym, że nie jest w stanie funkcjonować bez określonego środka
3.2. Fizyczne
3.2.1. -środek odurzający staje się stałym elementem metabolizmu organizmu sprawiając, że organizm nie jest w stanie bez niego funkcjonować; efektem odstawienia środka odurzającego jest abstynencja
3.3. Społeczne
3.3.1. -na jednostkę działa presja wywoływana przez społeczeństwo, np. przez grupę rówieśniczą, modę, więź z inną osobą; uzależnienie społeczne jest obecne głównie wśród młodzieży i może wiązać się np. ze wspólnym zażywaniem narkotyków
4. Teorie dotyczące rozwoju uzależnień
4.1. Psychologiczne
4.1.1. według teorii psychologicznych uzależnienie jest objawem różnorodnych zaburzeń jednostki; w takim przypadku zażywanie środków odurzających stanowi przejaw mechanizmów obronnych jednostki
4.2. Pedagogiczne
4.2.1. z punktu widzenia koncepcji pedagogicznych wszelkie uzależnienia mogą być skutkiem źle przeprowadzonego procesu socjalizacji jednostki; przyczyną wadliwej socjalizacji może być źle funkcjonujące środowisko rodzinne, wadliwy system szkolny oraz bliskie kontakty z jednostkami już uzależnionymi
4.3. Socjologiczne
4.3.1. w teoriach socjologicznych przyczyny uzależnień upatruje się w przemianach, jakie zachodzą we współczesnym świecie, czego konsekwencją są pewne zmiany cywilizacyjne; na stan uzależnienie maja wpływ zarówno czynniki mikrospołeczne, jak i makrospołeczne
4.4. Medyczne
4.4.1. z punktu widzenia medycyny uzależnienie jest chorobą (w rozumieniu medycznym), a jego źródeł należy upatrywać we właściwościach organizmu uzależnionej jednostki oraz we właściwościach danego środka odurzającego; teorie medyczne biorą pod uwagę farmakologiczne skutki oddziaływania środków odurzających na organizm (wywoływanie stanów euforii oraz nieprzyjemne dolegliwości po ich odstawieniu), czynniki genetyczne oraz fizjologiczne