1. Psychologia jako nauka
1.1. Psychologia to nauka zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zachowaniem człowieka
1.2. Introspekcja
1.2.1. Metoda polegająca na obserwowaniu i opisywaniu własnych doświadczeń
1.3. Cele psychologii jako nauki
1.3.1. opisuje to, co się dzieje
1.3.2. wyjaśnie to, co się dzieje ("co?" i "jak?", a nie "dlaczego?")
1.3.3. przewiduje to, co się zdarzy
1.3.4. kieruje tym, co się dzieje
1.3.5. podnosi jakość życia, poprzez kierowanie zachowaniami
1.4. Przedmiot
1.4.1. zachowania
1.4.2. przeżycia wewnętrzne
1.4.3. czynności człowieka
1.5. Czynność, to działania ludzkie:
1.5.1. skierowane na określony cel
1.5.1.1. Rodzaje czynności w zależności od celu
1.5.1.1.1. na otoczenie
1.5.1.1.2. na samego siebie
1.5.1.1.3. na stosunki między sobą, a otoczeniem
1.5.2. zorganizowane
1.5.2.1. każda czynność jest zorganizowana ze względu na określony wynik
1.5.2.2. szeregowa
1.5.2.2.1. luźna
1.5.2.2.2. sztywna
1.5.2.3. hierarchiczna
1.5.2.4. sieciowa
2. Psychologia współczesna
2.1. teoretyczna
2.1.1. wykrywa prawa rządzące osobami żywymi
2.1.2. doskonali proces regulacji stosunku człowieka do otoczenia
2.1.3. Działy
2.1.3.1. psychologia ogólna
2.1.3.1.1. prawidłowości procesów psychicznych
2.1.3.1.2. czynności istot żywych
2.1.3.1.3. mechanizmy, które uruchamiają i kierują procesami psychicznymi i czynnościami
2.1.3.1.4. obejmuje zagadnienia procesów poznawczych, uczuciowych i motywacyjnych
2.1.3.1.5. zajmuje się opisem istoty ludzkiej oraz podobieństwami pomiędzy ludźmi
2.1.3.1.6. Procesy psychologiczne
2.1.3.1.7. Stres
2.1.3.1.8. Frustracja
2.1.3.1.9. Złość
2.1.3.1.10. Temperament i charakter
2.1.3.1.11. Postawy
2.1.3.2. psychologia społeczna
2.1.3.2.1. zagadnienia dotyczące człowieka będącego w sytuacji społecznej
2.1.3.2.2. zachowanie jednostki pod wpływem grupy
2.1.3.2.3. współpraca w grupie
2.1.3.2.4. 4 sytuacje społeczne
2.1.3.3. psychologia rozwojowa
2.1.3.3.1. prawa rządzące rozwojem psychicznym i fizycznym człowieka
2.1.3.3.2. Badania
2.1.3.3.3. Okresy rozwojowe
2.1.3.4. psychologia genetyczna
2.1.3.4.1. bada początki życia psychicznego
2.1.3.4.2. jej przedłużeniem jest psychologia zwierząt
2.1.3.5. psychologia różnicowa
2.1.3.5.1. ustala różnice względem populacji rówieśniczych
2.1.3.6. psychologia porównawcza
2.1.3.6.1. bada różnice międzygatunkowe
2.2. stosowana
2.2.1. praktyczne zastosowanie osiągnięć psychologii teoretycznej
2.2.2. Działy
2.2.2.1. psychologia kliniczna
2.2.2.1.1. zastosowanie wiedzy psychologiczne w pomocy człowiekowi w trudnościach adaptacyjnych i korekcie funkcjonowania społecznego i emocjonalnego
2.2.2.1.2. Zadania
2.2.2.1.3. Zaburzenia psychiczne
2.2.2.2. psychologia wychowawcza
2.2.2.2.1. uczenie się, nauczanie, wychowywanie
2.2.2.2.2. uczenie się
2.2.2.2.3. nauczanie
2.2.2.2.4. wychowanie
2.2.2.2.5. Czynniki, od których zależą efekty nauczania i uczenia się
2.2.2.3. psychologia rewalidacyjna
2.2.2.3.1. przywracanie sprawności psychicznej i fizycznej ludziom z uszkodzonymi aparatami rejestracji informacji
2.2.2.3.2. system szkolnictwa rewalidacyjnego
2.2.2.3.3. procedura orzeczeń
2.2.2.4. psychologia pracy
2.2.2.4.1. analizuje przebieg aktywności zawodowej
2.2.2.4.2. ustala warunki i środki jej merytorycznej organizacji
2.2.2.4.3. Zagadnienia
2.2.2.5. psychologia sądowa
2.2.2.5.1. bada przyczyny postępowanie kolidującego z prawem, elementy przewodu sądowego i sposoby resocjalizacji
2.2.2.5.2. Zagadnienia
2.2.2.6. psychologia sportu
2.2.2.6.1. wzbogaca trening o kształtowanie się osobowości i postaw u sportowca
2.2.2.7. psychologia kulturowa
2.2.2.7.1. bada warunki działalności kulturotwórczej w aspektach przekazu i odbioru
2.2.2.8. psychologia polityczna
2.2.2.8.1. funkcjonowanie ludzi w polityce
2.2.2.8.2. Zagadnienia
2.2.2.9. psychologia religii
2.2.2.9.1. bada wpływ religii i religijności na osobowość człowieka
2.2.2.10. psychologia propagandy
2.2.2.10.1. bada warunki i środki kształtowania opinii publicznej oraz postaw ludzi
2.2.2.10.2. podstawą jest psychologia społeczna
2.3. czynność
2.3.1. działanie ludzkie ukierunkowane na dany cel
2.3.2. rodzaje czynności (zależą od efektu końcowego)
2.3.2.1. na siebie
2.3.2.2. na otoczenie
2.3.2.3. na kształtowanie związków pomiędzy osobą a otoczeniem
2.3.3. struktura
2.3.3.1. odpowiada możliwości zrealizowania wyniku, do którego każda czynność zmierza
2.3.3.2. szeregowa
2.3.3.2.1. sztywna (każdy schodek w drodze na górę)
2.3.3.2.2. luźna (pomijanie schodków, ale zachowany kierunek)
2.3.3.3. hierarchiczna
2.3.3.3.1. różne czynności składają się na jeden cel
2.3.3.4. sieciowa
2.3.3.4.1. sieć różnych, złożonych czynności
3. Koncepcje psychologiczne
3.1. Koncepcja behawiorystyczna
3.1.1. Założenia
3.1.1.1. Środowisko kieruje człowiekiem
3.1.1.2. Manipulowanie środowiskiem modyfikuje reakcje ludzkie
3.1.1.3. System kar nagród decyduje o zachowaniu człowieka
3.1.1.4. Procesy psychiczne nie decydują o zachowaniu człowieka
3.1.2. Metoda
3.1.2.1. Wzmacnianie pozytywne i negatywne
3.1.3. Przedstawiciele
3.1.3.1. Watson - twórca, Pawłow, Skinner
3.1.4. Warunkowanie klasyczne i instrumentalne
3.1.4.1. Klasyczne
3.1.4.1.1. Uczenie się znaczenia jakiegoś pierwotnie obojętnego bodźca, dzięki temu, że systematycznie poprzedza go bodziec nieobojętny
3.1.4.2. Instrumentalne
3.1.4.2.1. Uczenie się pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po niej pojawia się nagroda lub kara.
3.1.5. Generalizacja bodźca
3.1.5.1. Reakcja na wszystkie podobne bodźce do bodźca warunkowego
3.1.6. Konsekwencje stosowania kar
3.1.6.1. Kara nie eliminuje zachowań niepożądanych
3.1.6.2. Człowiek unika źródła karania
3.1.6.3. Kara wywołuje emocje negatywne, które zwiększają ilośc zachowań niepożądanych
3.1.6.4. Skutki kary są krótko trwałe
3.1.6.5. Kara nie mówi jak postępować
3.1.7. Procedury nagradzania (4)
3.1.7.1. Procedura stałych odstępów czasowych
3.1.7.1.1. Zachowanie regularnie nagradzane po upływie określonego czasu
3.1.7.2. Procedura stałych proporcji
3.1.7.2.1. Człowiek jest nagradzany po wykonaniu odpowiedniej ilości pracy
3.1.7.3. Procedura zmiennych odstępów czasowych
3.1.7.3.1. Czas pomiędzy reakcją a nagrodą jest zmienny
3.1.7.4. Procedura zmiennych proporcji
3.1.7.4.1. Zmienia się liczba reakcji, po których następuje nagrodzenie
3.2. Koncepcja psychodynamiczna
3.2.1. Założenia
3.2.1.1. Człowiekiem kierują wewnętrzne siły motywacyjne
3.2.1.2. Działania człowieka są wyznaczone przez wewnętrzne siły
3.2.1.3. Osobowość to system popędów lub potrzeb
3.2.1.4. Psychoterapia jako metoda kliniczna ma pomagać człowiekowi w rozwiązywaniu konfliktów i poznawaniu świata
3.2.2. Metoda
3.2.2.1. Badanie podświadomości
3.2.3. Modele osobowości
3.2.3.1. Topograficzny
3.2.3.1.1. Postać góry lodowej
3.2.3.1.2. Świadomość - To co dzieje się tu i teraz
3.2.3.1.3. Podświadomość - fakty, zdarzenia, spostrzeżenia, które pozostają w nieświadomości, ale można je stamtąd wyciągnąć
3.2.3.1.4. Nieświadomość - treści naszego życia, które nie akceptujemy
3.2.3.1.5. Na granicy procesów podświadomych i nieświadomych są procesy cenzurujące
3.2.3.1.6. Mechanizm wyparcia przenosi wszystko, co niewygodne do nieświadomości
3.2.3.2. Strukturalny
3.2.3.2.1. ID
3.2.3.2.2. Ego
3.2.3.2.3. Superego
3.2.4. Mechanizmy obronne
3.2.4.1. wyparcie
3.2.4.1.1. usunięcie lub utrzymanie poza świadomością bolesnych rzeczy
3.2.4.2. zaprzeczenie
3.2.4.2.1. udawanie, że sytuacja zagrażająca nie ma miejsca
3.2.4.3. reakcja upozorowana
3.2.4.3.1. wyrażanie przeciwnych uczuć
3.2.4.4. projekcja
3.2.4.4.1. wciśnięcie własnego nieakceptowalnego impulsu innej osobie
3.2.4.5. przemieszczenie uczuć
3.2.4.5.1. uznanych za nieodpowiednie, z jednej osoby lub rzeczy na drugą, bardziej dozwoloną
3.2.4.6. sublimacja
3.2.4.6.1. przemieszczenie popędu na cel zgodny z wartościami społecznymi
3.2.4.7. izolacja
3.2.4.7.1. oddzielenie myśli od uczuć
3.2.4.8. intelektualizacja
3.2.4.8.1. intelektualne opracowanie impulsów agresywnych i seksualnych, pozwalające na odcięcie się od konfliktowych myśli, czy uczuć
3.2.4.9. racjonalizacja
3.2.4.9.1. używanie samooszukujących się usprawiedliwień nieakceptowanego zachowania lub niepowodzenia
3.2.4.10. anulowanie
3.2.4.10.1. usunięcie agresywnego czynu w rytualny sposób, poprzez odkupienie go lub wynagrodzenie
3.2.4.11. regresja
3.2.4.11.1. powrót do zachowania charakterystycznego do wcześniejszych okresów rozwojowych
3.2.4.12. identyfikacja z agresorem
3.2.4.12.1. przejęcie roli i/lub atrybutów agresora
3.2.5. Stadia rozwoju psychoseksualnego
3.2.5.1. Oralne (0-2)
3.2.5.1.1. zaspokajanie potrzeb biologicznych (jedzenie)
3.2.5.1.2. czynnością dominującą jest ssanie
3.2.5.1.3. dzięki ssaniu wytwarza się ufna relacja z matką
3.2.5.1.4. po fiksacji wytwarza się charakter oralny
3.2.5.2. Analne (2-3)
3.2.5.2.1. źródłem przyjemności jest możliwośc kontrolowania potrzeb fizjologicznych
3.2.5.2.2. po fiksacji wytwarza się charakter analny
3.2.5.3. Falliczne (3-5)
3.2.5.3.1. źródłem przyjemności są popędy seksualne, identyfikacja seksualna i aktywność autoerotyczna
3.2.5.3.2. zainteresowanie płcią przeciwną
3.2.5.3.3. ważna w identyfikacji płci
3.2.5.3.4. zafiksowanie prowadzi do agresywności i zuchwałości
3.2.5.4. Latencji (6-12)
3.2.5.4.1. wyciszenie zachowań seksualnych i skupienie się na nauce
3.2.5.5. Genitalne (12-18)
3.2.5.5.1. powrót do zainteresowań seksualnych
3.2.5.5.2. pierwsze kontakty seksualne, masturbacja
3.2.5.5.3. źródłem przyjemności jest miłość i seksualność
3.2.6. Pojęcie konfliktu
3.2.6.1. wewnętrzne
3.2.6.1.1. dążenie do osiągnięcia niezgodnych ze sobą celów
3.2.6.2. zewnętrzne
3.2.6.2.1. konflikt między swoimi celami, a celami innych ludzi
3.2.7. Lęk neurotyczny
3.2.7.1. rodzi się z opozycji celów ID i Ego. ID ciągle domaga się obiektu, Ego zaś podejmuje próby zapobiegnięcia temu. Lęk neurotyczny może powstać w efekcie kar lub frustracji popędów porządania
3.2.7.2. Manifestacje lęku neurotycznego
3.2.7.2.1. lęk nieokreślony
3.2.7.2.2. fobia
3.2.7.2.3. panika
3.3. Koncepcja poznawcza
3.3.1. Założenia
3.3.1.1. człowiek jest samodzielnym podmiotem, który samodzielnie działa i celowo
3.3.1.2. człowiek przyjmuje i interpretuje informacje, nadaje im wartość, podejmuje działania sprawując nad nimi kontrolę
3.3.1.3. człowiek umie generować informacje oraz wiedzę
3.3.1.4. umysł człowieka posiada inteligencję, pamięć, zdolność myślenia abstrakcyjnego
3.3.2. Metoda
3.3.2.1. spotkania grupowe
3.3.3. Przedstawiciele
3.3.3.1. Bruner, Piaget, Tomaszewski
3.3.4. Struktury poznawcze
3.3.4.1. To systemy informacji wewnętrznych, utrwalone w pamięci (wiedza i doświadczenie)
3.3.4.2. Informacje znajdujące się w strukturach
3.3.4.2.1. sądy o środowisku naturalnym
3.3.4.2.2. wiedza o kulturze
3.3.4.2.3. zachowanie społeczne
3.3.4.2.4. wiedza o sobie
3.3.4.3. Kryteria określania struktur poznawczych
3.3.4.3.1. Abstrakcyjność - konkretność
3.3.4.3.2. Bierność - Aktywność
3.3.4.3.3. Złożoność
3.3.4.3.4. Otwartość
3.3.5. Rodzaje wiedzy
3.3.5.1. deklaratywna (narracyjna)
3.3.5.1.1. "wiem, że..."
3.3.5.1.2. dane o faktach
3.3.5.1.3. można ją przekazywać słownie
3.3.5.2. proceduralna (operacyjna)
3.3.5.2.1. "wiem, jak..."
3.3.5.2.2. sieć danych o metodach, strategiach, programach działania
3.3.5.2.3. przekazanie wiedzy zazwyczaj wymaga demonstracji
3.3.6. Filtr informacyjny
3.3.6.1. W sytuacji nadmiaru informacji występuje zjawisko selekcji
3.3.6.2. Filtr decyduje o tym, jakie informacje sa przyjmowane, a jakie blokowane
3.3.6.3. Ludzie akceptują tylko te dane, które spełniają ich oczekiwania
3.3.7. Deficyt informacyjny
3.3.7.1. Jeżeli w środowisku brakuje informacji potrzebnych do skutecznego działania, to ludzie wykonują czynności eksploracyjne, czyli poszukują istotnych wiadomości
3.3.8. Deprywacja sensoryczna
3.3.8.1. Odcięcie jednostki od bodźców zewnętrznych i dopływu informacji.
3.3.8.2. U takiego człowieka występują zaburzenia percepcji
3.3.8.3. Człowiek może wtedy stracić poczucie własnej tożsamości
3.3.9. Metabolizm informacyjny
3.3.9.1. operacja polegająca na odbiorze i przemianie danych zewnętrznych
3.3.10. Myślenie twórcze
3.3.10.1. twórczość psychologiczna
3.3.10.1.1. ulepszanie
3.3.10.1.2. nowe pomysły wzbogacające indywidualne życie człowieka
3.3.10.2. twórczość historyczna
3.3.10.2.1. wynalazki
3.3.10.2.2. odkrycia i wynalazki techniczne, które do tej pory nie były znane ludzkości
3.3.11. Przyczyny twórczości
3.3.11.1. model konfliktowy
3.3.11.1.1. źródłem twórczości są konflikty motywów, frustracje i wewnętrzne sprzeczności
3.3.11.1.2. tworzenie to odskocznia
3.3.11.2. model spełnienia
3.3.11.2.1. twórczość jest rodzajem aktualizacji naturalnych modeli jednostki, rodzajem samospełnienia
3.3.12. Rodzaje wartości
3.3.12.1. heraklesowe
3.3.12.1.1. dominacja nad innymi ludźmi
3.3.12.2. dionizyjskie
3.3.12.2.1. konsumpcja
3.3.12.2.2. komfort
3.3.12.2.3. dostatnie życie
3.3.12.3. appolińskie
3.3.12.3.1. twórczość
3.3.12.3.2. poznanie świata
3.3.12.3.3. rozwój sztuki i nauki
3.3.12.4. prometejskie
3.3.12.4.1. altruizm
3.3.12.4.2. walka z cierpieniem, złem, okrucieństwem
3.3.12.5. sokratyczne
3.3.12.5.1. poznanie i rozumienie samego siebie
3.3.12.5.2. doskonalenie własnej osobowości
3.3.13. Emocje
3.3.13.1. czynnik spustowy zachowanie
3.3.13.2. mobilizują organizm do działania
3.3.13.3. pełnią funkcje informacyjne
3.3.13.4. służą do porozumiewania się
3.3.13.5. wpływają na procesy poznawcze - myślenie, uczenie się, postrzeganie
3.4. Koncepcja humanistyczna
3.4.1. Założenia
3.4.1.1. człowiek jest złożony z "ja" i "organizmu"
3.4.1.2. podstawą właściwością natury ludzkiej jest rozwój; jest on uwarunkowany przez czynniki wewnętrzne
3.4.1.3. człowiek dąży do samorealizacji
3.4.1.4. w organiźmie motywacja jest centralnym źródłem energii
3.4.1.5. człowiek jest z natury dobry
3.4.1.6. ludzkie zachowanie jest warunkowane przez teraźniejszość
3.4.2. Metoda
3.4.2.1. dążenie do posiadania cech osoby w pełni funkcjonującej
3.4.3. Przedstawiciele
3.4.3.1. Rogers, Maslow, Frankl
3.4.4. Rogers - terapia skoncentrowana na kliencie
3.4.4.1. Jednostka najlepiej zna siebie, dlatego jej wypowiedzi o sobie są najbardziej trafne
3.4.4.2. W terapii dominuje samoopis i samoocena
3.4.4.3. Postawa terapeuty
3.4.4.3.1. zachowanie terapeuty musi być zgodne z jego prawdziwymi przekonaniami
3.4.4.3.2. terapeuta musi bezwarunkowo akceptować pacjenta
3.4.4.3.3. ważne jest empatyczne zrozumienie pacjenta
3.4.4.4. Człowiek potrafi samemu rozwiązać swoje problemy
3.4.4.5. Terapia dąży do wytworzenia umiejętności bezwarunkowej akceptacji samego siebie
3.4.5. Krytyczne podejście do koncepcji humanistycznej
3.4.5.1. zastrzeżenia wobec "dobrej" natury ludzkiej
3.4.5.2. wiele ludzie przedkłada inne rzeczy nad samorealizację
3.4.5.3. nie wiele można powiedzieć o człowieku, nie znając jego przeszłości i przyszłości
3.4.5.4. humaniści nie pokazali natury ludzkiej, pokazali raczej jaki powinien on być, a nie jaki jest
4. ADHD
4.1. Zespół nadpobudliwości psycho-ruchowej
4.1.1. 5-10% dzieci w wieku przedszkolnym
4.1.2. 30-50% nastolatków
4.1.3. występuje u dzieci z zaburzonym wytwarzaniem i funkcjonowaniem neoroprzekaźników
4.1.4. neuroprzekaźnik to substancja umożliwiająca kontakt między komórkami
4.2. Neuroprzekaźniki
4.2.1. dopamina
4.2.1.1. odpowiedzialna za selekcję bodźców i skupienie się na jednym z nich
4.2.1.2. właściwy poziom dopaminy pozwala skupić się na jednym zadaniu
4.2.2. noradrenalina
4.2.2.1. pozwala się skupić na tym co nowe i niezwykłe
4.2.2.2. odpowiada za reakcję walki i ucieczki
4.2.2.3. nadmiar powoduje ciągły stan pobudzenia
4.2.3. serotonina
4.2.3.1. regulacja nastroju
4.2.3.2. kontrola zachowań
4.2.3.3. prawidłowy rytm snu
4.3. Objawy
4.3.1. zaburzenia uwagi
4.3.1.1. krótki czas skupienia uwagi
4.3.1.2. trudności z koncentracją
4.3.1.3. łatwe rozpraszanie
4.3.1.4. nie kończy prac
4.3.1.5. trudności ze złożonymi instrukcjami
4.3.1.6. gubi przedmioty
4.3.2. nadaktywnośc ruchowa
4.3.2.1. bezzasadna ruchliwość - jest irytująca i denerwuje otoczenie
4.3.2.2. z trudem pozostaje na jednym miejscu
4.3.2.3. aktywnośc chaotyczna i bezcelowa
4.3.2.4. robi rzeczy ryzykowne, bez przewidywania konsekwencji
4.3.2.5. gadatliwość i hałaśliwość
4.3.3. impulsywność
4.3.3.1. nie przewiduje skutków
4.3.3.2. podejmuje pochopne decyzje
4.3.3.3. robi, a potem myśli
4.3.3.4. brak cierpliwości i wytrwałości
4.3.3.5. wydaje się agresywne, bo nie potrafi odczekać z zaspokojeniem potrzeb
4.3.3.6. prowokuje innych do wydawania złych opinii o sobie
4.3.3.7. samotne, odrzucone
4.3.3.8. nie umie przegrywać
4.4. Kryteria diagnozy
4.4.1. objawy ujawniają się przed 7 rokiem życia
4.4.2. objawy występują w dwóch różnych środowiskach
4.4.3. objawy utrudniają funkcjonowanie społeczne w istotny sposób
5. Lekturki
5.1. Dzieci potrzebują potwierdzania swoich uczuć
5.1.1. Nie martw się. Następnym razem pójdzie ci lepiej
5.1.2. Określ swoje uczucia
5.1.2.1. Widzę, że jesteś rozczarowany
5.1.3. Potwierdź uczucia dziecka pomrukiem lub słowem
5.1.3.1. Och..., Mhm..., Rozumiem
5.1.4. Daj dziecku w fantazji to, czego nie może mieć naprawdę
5.1.4.1. Czy nie byłoby fajnie fajnie, gdybyś miał zaczarowany ołówek, który niepopełniałby błedów?
5.1.5. Zaakceptuj uczucia dziecka, nawet jeśli nie możesz zaakceptować niewłaściwego zachowania
5.1.5.1. Tak złościsz się z powodu tej złej oceny, że walisz nogą w biurko. Nie mogę na to pozwolić. Powiedz mi co cię martwi
5.2. Idealne spotkanie rodziców z nauczycielami
5.2.1. Nie zaczynaj od rzeczy, które są nie w porządku
5.2.2. Zacznij od tego, co dobre
5.2.3. Nie wyliczaj tego, co dziecko nie zrobiło
5.2.4. Opisz to, co dziecko powinno zrobić
5.2.5. Nie ukrywaj istotnych informacji
5.2.6. Przekazuj informacje mające związek ze sprawą
5.2.7. Nie udzielajcie sobie nawzajem rad
5.2.8. Opisz co dzieje się w domu i w szkole
5.2.9. Nie należy tracić wiary w możliwości dziecka
5.2.10. Ustalcie wspólny plan działania
5.2.11. Nie kończyć spotkania negatywnym stwierdzeniem
5.2.12. Zakończ spotkanie pozytywnym stwierdzeniem
5.2.13. Nie zapominaj o ustaleniach ze spotkania
5.2.14. Postępuj zgodnie z ustaleniami przyjętymi na spotkaniu
5.3. Rozwiązywanie problemów
5.3.1. Wysłuchaj co dziecko czuje i potrzebuje
5.3.2. Streść punkt widzenia dziecka
5.3.3. Wyraź swoje uczucia i potrzeby
5.3.4. Zachęć dziecko do wspólnej "burzy mózgów"
5.3.5. Zapisz swoje wszystki pomysły, bez ich oceniania
5.3.6. Wspólna decyzja, które pomysły się podobają, a które nie i jak je wprowadzić w życie
5.4. Chwalenie
5.4.1. Nie oceniaj
5.4.1.1. Ten wiersz jest piękny. Jesteś wspaniałym poetą
5.4.2. Opisz to widzisz lub słyszysz
5.4.2.1. Potrafiłeś oddać rytm jazdy pociągu i znalazłeś ciekawe rymy
5.4.3. Opisz, co czujesz
5.4.3.1. Czuję jakbym jechał w tym pociągu
5.4.4. Nie krytykuj
5.4.4.1. Popatrz na te błędy ortograficzne. Stać cię na więcej
5.4.5. Wskaż co należy zrobić
5.4.5.1. Trzeba poprawić błędy ortograficzne w tym wierszu i można go umieścić w szkolnej gazetce
5.5. Uwalnianie dziecka od narzuconej mu roli
5.5.1. Gadasz jak najęta. Nikt nie może dojść do słowa
5.5.2. Zaprezentuj dziecku inny obraz jej osoby
5.5.2.1. Potrafisz nad sobą panować! Masz dużo do powiedzenia, ale jesteś w stanie dopuścić innych do głosu
5.5.3. Stwórz sytuację, w której dziecko może zobaczyć siebie w innym świetle
5.5.3.1. Poprowadź zebranie klasowe i dopilnuj, żeby każdy dostał głos
5.5.4. Pozwól dziecku usłyszeć jak mówisz o nim coś pozytywnego
5.5.4.1. Ona ma wiele pomysłów, ale mimo to często udaje się jej powstrzymać od mówienia
5.5.5. Określ wzór zachowania
5.5.5.1. Och, nie chciałam przeszkadzać. Poczekam, aż skończysz to co mówisz
5.5.6. Przypomnij dziecku jakieś poprzednie osiągnięcia
5.5.6.1. Pamiętam naszą ostatnią dyskusję. Słuchałaś spokojnie, a potem przedstawiłaś swoje stanowisko.
5.5.7. Powiedz dziecku, jakie są twoje oczekiwania
5.5.7.1. Chciałbym, żebyś wypowiadał się krótko
5.6. Zachęcanie do współpracy
5.6.1. Kto narobił takiego bałaganu na podłodze?
5.6.2. Opisz problem
5.6.2.1. Widzę mokrą szmatę na podłodze
5.6.3. Udziel informacji
5.6.3.1. Łatwiej wyczyścić farbę zanim wyschnie
5.6.4. Zaproponuj wybór
5.6.4.1. Albo wyczyścisz to mokrą szmatą, albo wilgotną gąbką
5.6.5. Wyraź to jednym słowem
5.6.5.1. Farba!
5.6.6. Opisz, co czujesz
5.6.6.1. Nie lubię, jak podłoga jest zachlapana farbą
5.6.7. Wyraź to na piśmie
5.6.7.1. Artyści! Zanim wyjdziecie z pokoju, wyczyścicie podłogę dokładnie
5.6.8. Wykorzystajcie element zabawy
5.6.8.1. Gangsterzy
5.7. Zamiast karania
5.7.1. Dziecko
5.7.1.1. Powtarzałem ci tyle razy, żebyś nie używał brzydkich słów. Teraz muszę cię ukarać
5.7.1.2. Wskaż pomocną metodę
5.7.1.2.1. Słyszę, że jesteś zmartwiony. Byłoby lepiej, gdybyś wyrażał to bez używania wulgarnych słów
5.7.1.3. Wyraź swoją dysabrobatę
5.7.1.3.1. Martwi mnie to, że używasz takich brzydkich słów
5.7.1.4. Określ swoje oczekiwania
5.7.1.4.1. Oczekuję, że znajdziesz inny sposób na wyrażanie zdenerwowania
5.7.1.5. Pokaż dziecku, jak może się poprawić
5.7.1.5.1. Zrób listę słów, których możesz używać zamiast tamtych
5.7.1.6. Zaproponuj wybór
5.7.1.6.1. Przeklinaj w myślach, albo nie używaj wulgaryzmów
5.7.1.7. Pozwól dziecku doświadczyć konsekwencji swojego działania
5.7.1.7.1. Kiedy słyszę takie słowa, to nie mam ochoty ci pomagać w matematyce
5.7.2. Nastolatek
5.7.2.1. Pyskaczu! Masz szlaban na cały weekend
5.7.2.2. Opisz co czujesz
5.7.2.2.1. Złości mnie takie gadanie
5.7.2.3. Określ czego oczekujesz
5.7.2.3.1. Kiedy staram się rzucić palenie, to oczekuję twojego wsparcia
5.7.2.4. Zaproponuj wybór
5.7.2.4.1. Powiedz mi co może pomóc w rzuceniu palenia, albo mi to napisz
5.7.2.5. Pokaż jak można naprawić swoje postępowanie
5.7.2.5.1. Kiedy kogoś obrazisz, to należy przeprosić
5.7.2.6. Przejdź do działania
5.7.2.6.1. Ta rozmowa jest skończona. Nie będę wysłuchiwał twoich obraźliwych uwag
5.8. Jak sobie radzić z uczuciami
5.8.1. Nie lekceważ uczuć dziecka
5.8.1.1. Powiem ci, co powinnaś zrobić
5.8.2. Pomóż zebrać myśli i nazwij uczucia
5.8.2.1. Wygląda na to, że ciągnie cię w dwie strony...
5.8.3. Potwierdź uczucia słowem lub mruknięciem
5.8.3.1. Ojej!
5.8.4. Daj w fantazji to, czego dziecko nie może mieć w rzeczywistości
5.8.4.1. Ale byłoby wspaniale, gdybyś mogła się sklonować
5.8.5. Zaakceptuj uczucia, ale ukierunkuj działanie
5.8.5.1. Słyszę, że chciałabyć iść do koleżanki, ale dałaś mi słowo, że zostaniesz. Liczę na ciebie
5.9. Rodzice a nauczyciele
5.9.1. Zarzuty pod kątem nauczycieli
5.9.1.1. uważają się za lepszych, bo skończyli studia
5.9.1.2. irytują się po inicjatywie podjętej przez rodzica
5.9.1.3. przemawiają z wyższością
5.9.1.4. używają naukowego języka
5.9.1.5. kontaktują się z rodzicami tylko w poważnych sprawach
5.9.2. Nauczyciele powinni
5.9.2.1. traktować rodziców i dzieci tak jak sami chcieliby być traktowani
5.9.2.2. zastanawiać się nad swoimi słowami, gdyż ich osąd ma ogromne znaczenie
5.9.3. Nauczyciele pragną
5.9.3.1. zaangażowania ze strony rodziców
5.9.3.2. uczciwego informowania o tym jak dziecko radzi sobie w domu
5.9.3.3. wiedzieć, czy to co robią ma jakikolwiek wpływ na dziecko
5.9.3.4. współpracować z rodzicami
5.9.4. Podsumowanie
5.9.4.1. rodzice i nauczyciele potrzebują wzajemnej akceptacji, informacji i zrozumienia
5.9.4.2. obie strony wymagają, by ich starania były doceniane
5.9.4.3. obie strony potrzebują szacunku
5.9.4.4. rodzice i nauczyciele muszą współpracować i wzajemnie się wspierać
6. Aronson
6.1. Środki masowego przekazy, propaganda i przekonanie
6.1.1. Nawet gdy środki masowego przekazu nie starają się nam nic wmówić wprost, to udaje im się kształtować nasz sposób patrzenia na świat
6.1.2. Oglądanie zachowania gwałtownych jednostek w TV jest bardziej ekscytujące niż oglądanie jednostek spokojnych i zdyscyplinowanych
6.1.3. Zakażenie przez środki masowego przekazu
6.1.3.1. samobójstwa, na skutek informacji o samobójstwach
6.1.3.2. środki masowego przekazu nie tylko informują o tym, co się stało, ale kreują oni również to co się stanie
6.1.4. Politycy jako artyści
6.1.4.1. istnieją znaczne różnice pomiędzy tym jak politycy są przedstawiani w bezpłatnych programach i płatnych spotach wyborczych
6.1.5. Kształcenie, czy propaganda
6.1.5.1. Informacje w podręcznikach mają formę propagandy
6.1.6. Dwa główne środki przekonywania
6.1.6.1. Droga ośrodkowa
6.1.6.1.1. solidne argumenty
6.1.6.1.2. argumenty oparte na faktach i liczbach
6.1.6.1.3. skłaniają do myślenia
6.1.6.2. Droga obwodowa
6.1.6.2.1. nie uruchamia myślenia
6.1.6.2.2. przekazuje sygnały, które pobudzają do akceptacji argumentacji bez większego namysłu
6.1.7. Czynniki zwiększające efektywność przekazu
6.1.7.1. kto mówi?
6.1.7.1.1. na nasze opinie wpływają osoby, które znają się na rzeczy i są godne zaufania
6.1.7.1.2. wiarygodność nadawcy wzrasta, jeśli wyraża stanowisko poroznie sprzeczne z jego interesem
6.1.7.1.3. wiarygodność nadawcy wzrasta, jeśli nie stara się on nas nakłonić np. do kupna przedmiotu
6.1.7.1.4. jeśli ktoś nam się podoba, to zazwyczaj będziemy ulegać jego wpływowi, nawet jeśli oczywistym będzie, że stara się wpłynąć na naszą opinię
6.1.7.2. jak mówi?
6.1.7.2.1. apele logiczne, czy emocjonalne
6.1.7.2.2. dane statystyczne, czy przykład osobisty
6.1.7.2.3. argumenty jednostronne, czy dwustronne
6.1.7.2.4. kolejność prezentacji
6.1.7.2.5. wielkość rozbieżności - łagodzenie swojego stanowiska
6.1.7.3. do kogo mówi?
6.1.7.3.1. można sprawić, by audytorium było mniej podatne na perswazję
6.2. Poznanie społeczne
6.2.1. Sposoby myślenia o sobie i o otaczającym świecie
6.2.2. Wpływ kontekstu na ocenę społeczną
6.2.2.1. Kontekst społeczny - sposób przedstawiania i opisywania różnych rzeczy
6.2.2.2. Porównanie alternatywnych możliwości
6.2.2.2.1. Obiekt może wydać się lepszy już gorszy, w zależności od tego obiektu, z którym go porównujemy
6.2.2.2.2. Nie ma znaczenia, który przedmiot wybierze się do porównanie, bo obiekty wyglądają lepiej lub gorzej w zależności od kontekstu
6.2.2.3. Aktywizacja pojęć
6.2.2.3.1. To jak interpretujemy sytuację zależy od tego o czym w danym momencie myślimy
6.2.2.3.2. Interpretacja zależy od tego, co w danej chwili się uwydatnia
6.2.2.3.3. Napotkane niedawno pojęcia łatwiej przychodzą na myśl, a więc są używane do interpretowania zdarzeń społecznych
6.2.2.4. Sposób ujęcia i przedstawiania decyzji
6.2.2.4.1. Dany problem jest przedstawiony w sposób reprezentujący zysk lub stratę
6.2.2.4.2. Ludzie nie lubią strat i unikają ich
6.2.2.4.3. Wielkie znaczenie ma to, w jaki sposób sytuacja zostanie przedstawiona
6.2.2.5. Kolejność podawania informacji
6.2.2.5.1. Efekt pierwszeństwa
6.2.2.5.2. Ilość informacji
6.2.3. Heurystyki oceniania
6.2.3.1. Prosta, przybliżona droga do rozwiązania danego problemu, która wymaga niewiele myślenia
6.2.3.2. Heurystyka reprezentatywna
6.2.3.2.1. koncentrowanie się na podobieństwie jednego obiektu do drugiego
6.2.3.2.2. wnioskowanie, że jeden obiekt jest podobny do drugiego
6.2.3.2.3. jest używana w tworzeniu wrażeń i ocenianiu innych osób
6.2.3.3. Heurystyka dostępności (przykładów)
6.2.3.3.1. odnosi się do ocen zależnych od łatwości, z jaką przypominamy sobie dane przykłady
6.2.3.3.2. łatwiej przypomnieć sobie coś, co nie jest typowe dla danego obrazu
6.2.3.4. Heurystyka oparta na postawach (dobrej lub złej)
6.2.3.4.1. zmagazynowana ocena (dobra lub zła) danego obiektu
6.2.3.4.2. przekonanie, które zawiera komponenty oceniające
6.2.3.5. Heurytyki stosuje się, gdy nie ma czasu na dokładne przemyślenie danego problemu
6.2.4. Kategoryzacja a stereotypy społeczne
6.2.4.1. Stereotypowa wiedza a oczekiwania
6.2.4.1.1. Kategoryzacja przywołuje stereotypy
6.2.4.1.2. Stereotypy wpływają na odbiór danego przedmiotu lub jednostki
6.2.4.2. Dostrzeganie związku tam, gdzie go nie ma
6.2.4.2.1. Dostrzegamy związek tam, gdzie myślimy, że powinien być, chociaż go tam nie ma
6.2.4.2.2. Umacnia stereotypy i przekonania
6.2.4.3. Skutki podziału na grupę własną i obcą
6.2.4.3.1. Uznanie członków grupy obcej jako podobnych do siebie nawzajem
6.2.4.3.2. Faworyzowanie grupy własnej i uznawanie jej za lepszą
6.2.5. Pamięć od-twórcza
6.2.5.1. nie można uzyskać dokładnej kopii minionych zdarzeń
6.2.5.2. pamięć odtwarza zdarzenia przefiltrowane przez wyobrażenia o danej sytuacji
6.2.5.3. wpływ na wspomnienia ma to, co ludzie powiedzieli na temat danego zdarzenia
6.2.5.4. pamięć może mieć charakter odtwórczy, w sytuacjach zachodzących dynamiczne
6.2.6. Pamięć autobiograficzna
6.2.6.1. nie pamiętamy naszej przeszłości tak dokładnie, jakbyśmy tego chcieli
6.2.6.2. z czasem zachodzą poważne zmiany i zniekształcenia
6.2.6.3. wspomnienia zostają zniekształcone tak, by odpowiadać naszemu obrazowi o sobie
6.2.7. Trzy możliwe błędy w wyjaśnianiu sytuacji społecznych
6.2.7.1. Podstawowy błąd atrybucji
6.2.7.1.1. skłonność ludzi do przeceniania znaczenia czynników społecznych i dyspozycyjnych, przy opisywaniu danego zdarzenia
6.2.7.1.2. jako obserwatorzy nieuwzględniamy faktu, że dana osoba odgrywa wiele ról społecznych, gdy my widzimy ją tylko w jednej
6.2.7.1.3. przy wyjaśnianiu przyczyn sytuacji często nie uwzględniamy ról społecznych
6.2.7.2. Błąd działającego-obserwatora
6.2.7.2.1. skłonność obserwatora do przypisywania swoich działań czynnikom sytuacyjnym
6.2.7.2.2. obserwatorzy przypisują działania do osobowościowych czynników dyspozycyjnych
6.2.7.3. Błąd autopercepcji
6.2.7.3.1. Myślenie egocentryczne
6.2.7.3.2. Tendencja samoobronna
6.3. Konformizm
6.3.1. zmiana zachowania pod wpływem presji grupy osób
6.3.2. Co nasila konformizm?
6.3.2.1. Jednomyślność grupy
6.3.2.2. Osobowośc człowieka
6.3.2.3. Różnice kulturowe i cywilizacyjne
6.3.2.4. Płeć
6.3.2.5. Skład grupy
6.3.3. Nagrody i kary a informacja
6.3.3.1. zachowanie innych przekonuje nas, że pierwotna ocena była błędna
6.3.3.2. chcemy uniknąć kary lub zyskać nagrodę, gdy będziemy konformistami
6.3.3.3. dostosowujemy się do zachowania innych, gdyż jest to jedyna wskazówka jak należy postępować
6.3.4. Reakcja na wpływ społeczny
6.3.4.1. uleganie
6.3.4.1.1. zachowanie powodowane chęcią uniknięcia kary lub zyskania nagrody
6.3.4.1.2. zachowanie trwa dopóki istnieje kara lub nagroda
6.3.4.1.3. najmniej trwała z reakcji
6.3.4.1.4. nagrody i kary są skuteczne, gdy chcemy kogoś nauczyć lub nakłonić do czegos
6.3.4.2. identyfikacja
6.3.4.2.1. reakcja na wpływ społeczny, spowodowany pragnieniem osoby do bycia podobnym do danej grupy lub osoby
6.3.4.2.2. trwalsza niż uleganie
6.3.4.2.3. jeśli pojawi się nowy obiekt, do którego będziemy chcieli się upodobnić, to stary zostanie usunięty
6.3.4.3. internalizacja
6.3.4.3.1. pragnienie by mieć słuszność
6.3.4.3.2. słuszność jest siłą niezależną od nagród i kar
6.3.5. Zwiększanie skłonności do udzielania pomocy
6.3.5.1. określenie sytuacji jako krytycznej
6.3.5.2. przyjęcie na siebie osobistej odpowiedzialności za zainteresowanie
6.3.5.3. zjawisko empatii - im większy ból danej osoby, tym silniejsze nasze nieprzyjemne uczucie
6.4. Uprzedzenia
6.4.1. Uprzedzenie
6.4.1.1. Wroga lub nieprzychylna postawa wobec pewnej dającej się wyróżnić grupy
6.4.1.2. Oparta na uogólnieniach i fałszywych lub niekompletnych informacjach
6.4.2. Stereotypy
6.4.2.1. przypisywanie jednakowych cech wszystkim osobom należącym do danej grupy
6.4.2.2. nie uwzględniają różnic między jednostkami
6.4.3. Stereotypy i atrybucje
6.4.3.1. posługiwanie się stereotypem jest szczególnym przypadkiem atrybucji
6.4.3.2. przypisujemy nasze błędy sytuacji w jakiej się znaleźliśmy, a błędy innych osób ich cechom osobowościowym
6.4.3.3. stereotypy związane z płcią odbiegają od rzeczywistości
6.4.4. Obwinianie ofiary
6.4.4.1. Gdy znamy wynik danego zdarzenia, to czynności je powodujące stają się bardzo jasne
6.4.4.2. bby zrozumieć sytuację ofiary i wczuć się w nią, musimy umieć zredukować z punktu widzenia ofiary wydarzenia, które doprowadziły do wyrządzenia jej krzywdy.
6.4.5. Uprzedzenia a nauka
6.4.5.1. gdy wychowujemy się w społeczeństwie pełnym uprzedzeń, często akceptujemy te uprzedzenia bezkrytycznie
6.4.5.2. dane naukowe mogą potęgować uprzedzenia
6.4.6. Przyczyny uprzedzeń
6.4.6.1. ekonomiczna i polityczna rywalizacja lub konflikt
6.4.6.2. przemieszczona agresja
6.4.6.2.1. wiara w to, że pewna grupa jest odpowiedzialna za całe zło
6.4.6.3. predyspozycje osobowościowe
6.4.6.3.1. niektórzy ludzie mają predyspozycje do tego, by być uprzedzonymi
6.4.6.3.2. osoba autorytarna
6.4.6.4. konformizm w stosunku norm społecznych
6.4.6.4.1. dostosowanie ludzi do norm istniejących w społeczeństwie
6.5. Agresja
6.5.1. Agresja jest zamierzonym działaniem mającym na celu wyrządzenie krzywdy drugiej osobie
6.5.2. Podział agresji
6.5.2.1. wroga
6.5.2.1.1. wynika z gniewu i ma na ceu spowodowanie obrażeń
6.5.2.2. instrumentalna
6.5.2.2.1. zamiar wyrządzenia krzywdy drugiej osobie, ale jest to tylko środek w drodze do celu
6.5.3. Rozładowywanie agresji
6.5.3.1. wydatkowanie jej w postaci akceptowalnej przez społeczeństwo
6.5.3.2. uprawianie agresji w wyobraźni
6.5.3.3. bezpośrednia agresja w stronę osoby wywyłującej frustrację
6.5.4. Przyczyny agresji
6.5.4.1. neurologiczne i chemiczne
6.5.4.2. alkohol
6.5.4.3. testosteron
6.5.4.4. ból i dyskomfort
6.5.5. Frustracja rodzi agresją
6.5.6. Redukcja przemoc
6.5.6.1. Argumentacja rozumowa
6.5.6.2. Stosowanie kar
6.5.6.3. Karanie agresywnych modeli
6.5.6.4. Nagradzanie alternatywnych sposobów zachowania
6.5.6.5. Obecność nieagresywnych modeli
6.5.6.6. Rozwijanie empatii
6.6. Uzasadnienie własnego postępowania
6.6.1. Dysonans poznawczy
6.6.1.1. Stan napięcia, kiedy jednostka posiada dwa elementy poznawcze, które są niezgodne ze sobą
6.6.1.2. elementy są w dysonansie gdy z przeciwieństwa jednego wynika drugi
6.6.1.3. dysonans jest przykry, ludzie chcą go redukować
6.6.1.4. redukcja polega na usunięciu jednego z elementów, lub dodaniu jednego - pośredniego
6.6.1.5. ludzie nie lubią oglądać lub słuchać rzeczy, które kolidują z ich przekonaniami
6.6.2. Redukcja dysonansu a zachowanie racjonalne
6.6.2.1. redukując dysonans utrzymujemy dodatnie zdanie o sobie
6.6.2.2. redukcja dysonansu nie pozwala na poznanie istotnych faktów
6.6.2.3. w polityce i religii ludzie zaangażowani prawie nigdy nie przyjmują oddzielnego punktu widzenia
6.6.3. Dysonans jako następstwo podjętej decyzji
6.6.3.1. ludzie odczuwają dysonans po trudnych decyzjach
6.6.3.2. po podjęciu decyzji człowiek stara się rozproszyć wątpliwości, czy jego decyzja była słuszna, wyszukując uspokajające informacje
6.6.3.3. człowiek stara się koncentrować na pozytywnych aspektach wybranego obiektu i kłaść nacisk na ujemne cechy obiektów nie wybranych
6.6.3.4. kiedy decyzja jest nieodwołalna zostaje wzbudzony większy dysonans
6.6.4. Uzasadnianie wysiłku
6.6.4.1. skłonność ludzi do przypisywania większej atrakcyjności czemuś, w czego osiągnięcie włożyli wiele trudu
6.6.4.2. Sposobami uzasadniania wysiłku są np. przecenianie postępów; przewartościowanie tego, co się posiadało wcześniej; przekonanie siebie, że włożony wysiłek, wcale nie był taki wielki
6.6.5. Znaczenie samooceny
6.6.5.1. osoba o niskiej samoocenie nie będzie odczuwała dysonansu po niemoralnym czynie
6.6.5.2. niska samoocena może być źródłem zachowań przestępczych
6.7. Sympatia, miłość i wrażliwość interpersonalna
6.7.1. Ludzie lubią najbardziej
6.7.1.1. tych, których przekonania sa podobne do ich własnych
6.7.1.2. tych, którzy są kompetentni
6.7.1.3. tych, którzy posiadają godne podziwu cechy
6.7.1.4. tych, którzy sami ich lubią
6.7.2. Wpływ pochwał i przysłuch
6.7.2.1. lubimy tych, którzy nas chwalą
6.7.2.2. gdy osoba chwali nas przesadnie, to nie będziemy jej lubić
6.7.2.3. lubimy tych, którzy wyświadczają nam bezinteresowne przysługi
6.7.3. Cechy osobowościowe osoby lubianej
6.7.3.1. Kompetencja
6.7.3.2. Atrakcyjność fizyczna
6.7.4. Podobieństwo poglądów a sympatia
6.7.4.1. im bardziej poglądy danej osoby są podobne do naszych, tym bardziej ją lubimy
6.7.5. Teoria zysków i strat
6.7.5.1. Im bliższy przyjaciel, im dłużej był on dla nas niezmiennikiem źródła poważania i nagród tym gorsza jest dla nas utrata jego uznania