การจัดการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน Problem-Based Learning

by A-Rin Nakarin

1. จุดมุ่งหมายของการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน

1.1. รูปแบบกิจกรรมการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐานมีจุดมุ่งหมาย

1.2. เพื่อฝึกทักษะการคิดแก้ปัญหาอย่างมีเหตุผลและเป็นระบบให้แก่นักเรียนโดยจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นทักษะกระบวนการคิดแก้ปัญหา การคิดสร้างสรรค์

1.3. การสืบค้นและรวบรวมข้อมูล กระบวนการกลุ่ม การบันทึกและการอภิปราย

2. ลักษณะของปัญหาในการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน

2.1. เกิดขึ้นในชีวิตจริงและเกิดจากประสบการณ์ของผู้เรียนหรือผู้เรียนอาจมีโอกาสได้เผชิญกับปัญหานั้น

2.2. เป็นปัญหาที่พบบ่อยมีความสำคัญมีข้อมูลเพียงพอสำหรับการค้นคว้า

2.3. เป็นปัญหาที่มีประเด็นขัดแย้ง ข้อถกเถียงในสังคมยังไม่มีข้อยุติ

2.4. เป็นปัญหาที่อยู่ในความสนใจ เป็นสิ่งที่อยากรู้แต่ไม่รู้

2.5. เป็นปัญหาที่มีความยากง่ายเหมาะสมกับพื้นฐานของผู้เรียน

2.6. เป็นปัญหาที่ส่งเสริมความรู้ด้านเนื้อหา ทักษะ สอดคล้องกับหลักสูตรการศึกษา

3. ลักษณะสำคัญของการเรียนรู้แบบ PBL

3.1. ให้ผู้เรียนเป็นศูนย์กลางของการเรียนรู้อย่างแท้จริง

3.2. จัดผู้เรียนเป็นกลุ่มย่อย ๆ ให้มีจำนวนกลุ่มละประมาณ 5–8 คน

3.3. ผู้สอนทำหน้าที่ เป็นผู้อำนวยความสะดวก หรือผู้ให้คำแนะนำ

3.4. ใช้ปัญหาเป็นตัวกระตุ้น (สิ่งเร้า) ให้เกิดการเรียนรู้

3.5. ลักษณะของปัญหาที่นำมาใช้ ต้องมีลักษณะคลุมเครือ ไม่ชัดเจน มีวิธีแก้ไขปัญหาได้อย่างหลากหลาย อาจมีคำตอบได้หลายคำตอบ

3.6. ผู้เรียนเป็นผู้แก้ปัญหาโดยการแสวงหาข้อมูลใหม่ ๆ ด้วยตนเอง

3.7. การประเมินผล ใช้การประเมินผลจากสถานการณ์จริง

4. การเตรียมตัวของครูก่อนการจัดการเรียนรู้

4.1. ศึกษาหลักสูตร เพื่อให้ครูเกิดความเข้าใจจุดประสงค์ของหลักสูตร ตลอดจนตัวชี้วัดและมาตรฐานการเรียนรู้ต่างๆ

4.2. วางแผนผังการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับเนื้อเรื่องที่จะสอน

4.3. ออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้ที่เหมาะสม

4.4. ครูผู้สอนสอบถามความต้องการในการเรียนและสร้างความคุ้นเคยกับนักเรียน

5. ขั้นตอนการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน

5.1. ทดสอบความรู้เกี่ยวกับเนื้อหาที่จะสอนก่อนเรียน

5.2. ให้ความรู้เบื้องต้นก่อนเริ่มกิจกรรมการเรียนรู้

5.3. เปิดโอกาสให้เด็กเสนอสิ่งที่อยากเรียนรู้

5.4. แบ่งกลุ่มเด็กในการทำกิจกรรม

5.5. สร้างกติกาในการร่วมกิจกรรมในชั้นเรียน

5.6. ให้เด็กลงมือปฏิบัติกิจกรรมด้วยตนเอง ค

5.7. ครูให้เด็กสรุปสิ่งที่เรียนรู้จากการทำกิจกรรมและให้เด็กได้นำเสนอผลงานของตน

5.8. ประเมินผลการจัดการเรียนรู้ตามสภาพจริง

6. การประเมินผลการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน

6.1. ควรทำความเข้าใจด้านกระบวนการที่เกี่ยวกับการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน

6.2. การพัฒนาการเรียนรู้ด้วยตนเองของผู้เรียน

6.3. สิ่งที่ได้รับจากเนื้อหาวิชา โดยทำการประเมินดัง

6.3.1. การประเมินตามสภาพจริง

6.3.2. การสังเกตอย่างเป็นระบบ

7. บทบาทของครูในการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน

7.1. ครูผู้สอนจะทำหน้าที่สนับสนุนการเรียนรู้ของผู้เรียน คอยให้คำปรึกษา

7.2. กระตุ้นให้ผู้เรียนเอาความรู้เดิมที่มีอยู่มาใช้และเกิดการเรียนรู้โดยการตั้งคำถาม

7.3. ส่งเสริมให้ผู้เรียนประเมินการเรียนรู้ของตนเอง

7.4. เป็นผู้ประเมินทักษะของผู้เรียนและกลุ่ม พร้อมให้ข้อมูลย้อนกลับเพื่อให้ผู้เรียนได้เกิดการพัฒนาตนเอง

8. จุดเด่นและข้อจำกัดของการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน

8.1. จุดเด่น

8.1.1. จากงานวิจัยหลายชิ้นพบว่าการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐานมีจุดเด่นที่สำคัญ คือ ผู้เรียนจะมีทักษะในการตั้งสมมติฐานและการให้เหตุผลดีขึ้น

8.1.2. สามารถพัฒนาทักษะการเรียนรู้ด้วยตนเอง

8.1.3. ทำงานเป็นกลุ่มและสื่อสารกับผู้อื่นได้ดีขึ้นและมีประสิทธิภาพ

8.1.4. ความคงอยู่ของความรู้นานกว่าการเรียนแบบบรรยาย

8.1.5. บรรยากาศการเรียนรู้มีชีวิตชีวา จูงใจให้ผู้เรียนอยากเรียนรู้มากขึ้น

8.1.6. ส่งเสริมความร่วมมือและการทำงานร่วมกันระหว่างภาควิชาหรือหน่วยงาน

8.2. ข้อจำกัด

8.2.1. ครูมีความกังวลว่าผู้เรียนจะมีความรู้น้อยลง

8.2.2. ความรู้ที่ได้รับจะไม่เป็นระบบ

8.2.3. กังวลเกี่ยวกับความถูกต้องของเนื้อหา

8.2.4. ข้อจำกัดเกี่ยวกับงบประมาณหรือสิ่งสนับสนุนที่ใช้จำนวนครูการบริหารจัดการ

9. ปัจจัยที่ส่งผลต่อคุณภาพของการจัดการเรียนรู้แบบ PBL

9.1. ความสำคัญของเนื้อหา

9.2. คุณภาพของโจทย์ปัญหา

9.3. กระบวนกลุ่ม

10. แนวคิดและทฤษฎีของการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐานของ PBL

10.1. กลุ่มทฤษฎีการเรียนรู้เชิงพฤติกรรมนิยม

10.2. กลุ่มทฤษฎีการเรียนรู้เชิงพุทธิปัญญานิยม