การจัดการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน Problem-Based Learning
by A-Rin Nakarin
1. จุดมุ่งหมายของการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน
1.1. รูปแบบกิจกรรมการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐานมีจุดมุ่งหมาย
1.2. เพื่อฝึกทักษะการคิดแก้ปัญหาอย่างมีเหตุผลและเป็นระบบให้แก่นักเรียนโดยจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่เน้นทักษะกระบวนการคิดแก้ปัญหา การคิดสร้างสรรค์
1.3. การสืบค้นและรวบรวมข้อมูล กระบวนการกลุ่ม การบันทึกและการอภิปราย
2. ลักษณะของปัญหาในการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน
2.1. เกิดขึ้นในชีวิตจริงและเกิดจากประสบการณ์ของผู้เรียนหรือผู้เรียนอาจมีโอกาสได้เผชิญกับปัญหานั้น
2.2. เป็นปัญหาที่พบบ่อยมีความสำคัญมีข้อมูลเพียงพอสำหรับการค้นคว้า
2.3. เป็นปัญหาที่มีประเด็นขัดแย้ง ข้อถกเถียงในสังคมยังไม่มีข้อยุติ
2.4. เป็นปัญหาที่อยู่ในความสนใจ เป็นสิ่งที่อยากรู้แต่ไม่รู้
2.5. เป็นปัญหาที่มีความยากง่ายเหมาะสมกับพื้นฐานของผู้เรียน
2.6. เป็นปัญหาที่ส่งเสริมความรู้ด้านเนื้อหา ทักษะ สอดคล้องกับหลักสูตรการศึกษา
3. ลักษณะสำคัญของการเรียนรู้แบบ PBL
3.1. ให้ผู้เรียนเป็นศูนย์กลางของการเรียนรู้อย่างแท้จริง
3.2. จัดผู้เรียนเป็นกลุ่มย่อย ๆ ให้มีจำนวนกลุ่มละประมาณ 5–8 คน
3.3. ผู้สอนทำหน้าที่ เป็นผู้อำนวยความสะดวก หรือผู้ให้คำแนะนำ
3.4. ใช้ปัญหาเป็นตัวกระตุ้น (สิ่งเร้า) ให้เกิดการเรียนรู้
3.5. ลักษณะของปัญหาที่นำมาใช้ ต้องมีลักษณะคลุมเครือ ไม่ชัดเจน มีวิธีแก้ไขปัญหาได้อย่างหลากหลาย อาจมีคำตอบได้หลายคำตอบ
3.6. ผู้เรียนเป็นผู้แก้ปัญหาโดยการแสวงหาข้อมูลใหม่ ๆ ด้วยตนเอง
3.7. การประเมินผล ใช้การประเมินผลจากสถานการณ์จริง
4. การเตรียมตัวของครูก่อนการจัดการเรียนรู้
4.1. ศึกษาหลักสูตร เพื่อให้ครูเกิดความเข้าใจจุดประสงค์ของหลักสูตร ตลอดจนตัวชี้วัดและมาตรฐานการเรียนรู้ต่างๆ
4.2. วางแผนผังการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับเนื้อเรื่องที่จะสอน
4.3. ออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้ที่เหมาะสม
4.4. ครูผู้สอนสอบถามความต้องการในการเรียนและสร้างความคุ้นเคยกับนักเรียน
5. ขั้นตอนการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน
5.1. ทดสอบความรู้เกี่ยวกับเนื้อหาที่จะสอนก่อนเรียน
5.2. ให้ความรู้เบื้องต้นก่อนเริ่มกิจกรรมการเรียนรู้
5.3. เปิดโอกาสให้เด็กเสนอสิ่งที่อยากเรียนรู้
5.4. แบ่งกลุ่มเด็กในการทำกิจกรรม
5.5. สร้างกติกาในการร่วมกิจกรรมในชั้นเรียน
5.6. ให้เด็กลงมือปฏิบัติกิจกรรมด้วยตนเอง ค
5.7. ครูให้เด็กสรุปสิ่งที่เรียนรู้จากการทำกิจกรรมและให้เด็กได้นำเสนอผลงานของตน
5.8. ประเมินผลการจัดการเรียนรู้ตามสภาพจริง
6. การประเมินผลการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน
6.1. ควรทำความเข้าใจด้านกระบวนการที่เกี่ยวกับการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน
6.2. การพัฒนาการเรียนรู้ด้วยตนเองของผู้เรียน
6.3. สิ่งที่ได้รับจากเนื้อหาวิชา โดยทำการประเมินดัง
6.3.1. การประเมินตามสภาพจริง
6.3.2. การสังเกตอย่างเป็นระบบ
7. บทบาทของครูในการจัดการเรียนรู้แบบใช้ปัญหาเป็นฐาน
7.1. ครูผู้สอนจะทำหน้าที่สนับสนุนการเรียนรู้ของผู้เรียน คอยให้คำปรึกษา
7.2. กระตุ้นให้ผู้เรียนเอาความรู้เดิมที่มีอยู่มาใช้และเกิดการเรียนรู้โดยการตั้งคำถาม
7.3. ส่งเสริมให้ผู้เรียนประเมินการเรียนรู้ของตนเอง
7.4. เป็นผู้ประเมินทักษะของผู้เรียนและกลุ่ม พร้อมให้ข้อมูลย้อนกลับเพื่อให้ผู้เรียนได้เกิดการพัฒนาตนเอง
8. จุดเด่นและข้อจำกัดของการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน
8.1. จุดเด่น
8.1.1. จากงานวิจัยหลายชิ้นพบว่าการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐานมีจุดเด่นที่สำคัญ คือ ผู้เรียนจะมีทักษะในการตั้งสมมติฐานและการให้เหตุผลดีขึ้น
8.1.2. สามารถพัฒนาทักษะการเรียนรู้ด้วยตนเอง
8.1.3. ทำงานเป็นกลุ่มและสื่อสารกับผู้อื่นได้ดีขึ้นและมีประสิทธิภาพ
8.1.4. ความคงอยู่ของความรู้นานกว่าการเรียนแบบบรรยาย
8.1.5. บรรยากาศการเรียนรู้มีชีวิตชีวา จูงใจให้ผู้เรียนอยากเรียนรู้มากขึ้น
8.1.6. ส่งเสริมความร่วมมือและการทำงานร่วมกันระหว่างภาควิชาหรือหน่วยงาน
8.2. ข้อจำกัด
8.2.1. ครูมีความกังวลว่าผู้เรียนจะมีความรู้น้อยลง
8.2.2. ความรู้ที่ได้รับจะไม่เป็นระบบ
8.2.3. กังวลเกี่ยวกับความถูกต้องของเนื้อหา
8.2.4. ข้อจำกัดเกี่ยวกับงบประมาณหรือสิ่งสนับสนุนที่ใช้จำนวนครูการบริหารจัดการ