1. Mga Tauhan
1.1. Crisostomo Ibarra
1.1.1. Siya ay ang binatang anak ni Don Rafael Ibarra na nag-aral sa Europa. Sa kabanatang ito, kanyang inalam ang tunay na nangyari sa kanyang ama. Napansin nya din ang mabagal na progreso at pagbabago sa kanyang bayan.
1.2. Tinyente Guevarra
1.2.1. Isa siyang matapat na tinyente. Siya ang nagsalaysay kay Crisostomo Ibarra ng mga tunay na pangyayari bago namatay ang kanyang amang si Don Rafael Ibarra.
1.3. Padre Damaso
1.3.1. Siya ay isang kurang pransiskano at nabanggit sa kwento na isa sa mga nakaalitan ni Don Rafael Ibarra.
1.4. Ang Artilyero
1.4.1. Siya ang maniningil ng buwis na naging dahilan ng pagkakakulong ni Don Rafael Ibarra.
1.5. Ang grupo ng mga bata
1.5.1. Sila naman ang naging dahilan ng pagkagalit ng artilyero na nauwi sa pagtatalo nito at ni Don Rafael Ibarra.
1.6. Kapitan Tiyago
1.6.1. Siya ang mangangalakal ng Binondo na binanggit ni Tinyente Geuvarra na maaaring magkwento kay Crisostomo Ibarra ng iba pang mga pangyayari ukol sa kanyang ama.
1.7. Don Rafael Ibarra
1.7.1. Siya ang ama ni Crisostomo Ibarra. Siya ang pinakamayaman sa kanilang lalawigan at ginagalang siya ng karamihan. Gayunpaman, siya din ay kinaiinggitan ng ilan, lalo na ng mga Kastila at mga pari.
2. EREHE AT PILIBUSTERO
3. GAWAIN
3.1. Hindipa rin nag babago ang mga nakikita ni Ibarra sa paligid ng Liwasang Binondo pagkaraan ng pitong taon. Ano ang nais ipahiwatig na ito ni Ibarra tungkol sa buhay ng mga Pilipino at sa Pilipinas.
3.2. Kanino nalaman ni ibarra ang sinapit g ama? Tunay nga bang malapit na kaibigan ito ng kanyang ama? Paano ito mapapatunayan?
3.3. Sino ang naging kagalit ng ama ni Ibarra na nagparatang dito na erehe at pilibustero?
3.4. Ano ang kinasangkutan ng ama ni Ibarra kaya ito nabilanggo?
3.5. Anong tulong ang ginawa ng tinyente upang tulungan ang ama ni Ibarra sa naging kalagayan nito sa loob ng bilangguan?
4. TALASALITAAN
4.1. Pilibustero
4.2. Kimkim
4.3. Bumuwal
4.4. Pasaring
4.5. Nilibak
5. Mga Mahalagang Pangyayari
5.1. Naglakad ang binata na hindi batid and destinasyon. Nakarating siya hanggang sa may Liwasan ng Binundok . Sa maraming taong pagkakawala niya sa bayan,wala pa ring pagbabago sa kanyang dinatnan. Sa paggala-gala ng kanyang paningin, napansin niyang may dumantay na kamay sa kanyang balikat. Si Tinyente Guevarra,na sumunod sa kanya upang paalalahanan na mag-ingat din sapagkat nangangamba siyang baka matulad siya sa sinapit ng kanyang ama. Nakiusap si Ibarra na isalaysay ng tinyente ang tungkol sa buhay ng kanyang ama sapagkat tunay na wala siyang nalalaman Sinabi ni Ibarra na sumulat ang kanyang ama sa kanya mayisang taon na ang nakakalipas. Nagbilin si Don Rafael(ama ni Ibarra) na huwag nitong ikagugulat kung sakali mang hindi siya makasulat sapagkat lubha siyang abala sa kanyang mga gawain.
5.1.1. Ganito ang salaysay ng tinyente: Si Don Rafael ay siyang pinakamayaman sa buong lalawigan. Bagamat siya ay iginagalang, may ilan din namang naiinggit. Ang mga nuno nila ay mga kastila. Ang mga kastila dahil sa kasawian ay hindi gumagawa ng mga nararapat. Ang masasama sa Espanya ay nakakarating sa Pilipinas. Si Don Rafael ay maraming mga kagalit na mga kastila at pari. Ilang buwan pa lamang nakakaalis sa Pilpinas si Ibarra, si Don Rafael at Pari Damaso ay nagkasira. Diumano, di nangungumpisal si Don Rafael.Nabilanggo si Don Rafael dahil sa pagkakaroon ng mga lihim na kaaway. Pinagbintangan pa na siya ang pumatay sa isang mangmang at malupit na artilyerong naniningil ng buwis ng mga sasakyan pero hindi naman totoo. Isang araw may isang grupo ng mga bata na sinigawan ang artilyero ng ba be bi bo bu na labis na ikinagalit nito.Pinukol ng kanyang tungkod ng artilyero ang mga bata. Isa ang Dinamalar I na tinamaan at nabuwal. Pinagsisipa niya ito. Napatiyempo namang nagdaraan si don Rafael. Kinagalitan niya ang artilyero. Pero, ito ay lalong nagpuyos sa galit at si DonRafel ang kanyang hinarap. Walang nagawa si Don Rafael kung hindi ipagtanggol ang sarili.
5.1.1.1. Sa hindi malamang dahilan, bigla na lamang sumuray-suray ang artilyero at dahan-dahang nabuwal. Terible ang kanyang pagkakabuwal sapagkat ang kanyang ulo ay tumama sa isang tipak na bato. Nagduduwal ito at hindi nagkamalay hanggang sa tuluyang mapugto ang hininga. Dahil dito, nabilanggo di Don Rafael. Pinagbintangan siyang erehe at pilibustero. Masakit sa kanya ang ganito sapagkat iyon ang itinuturing na pinakamabigatna parusa. Pero, lalong nadagdagan ang dagan sa kanyang dibdib. Pinaratngan din siyang nagbabasa ng mga ipinagbabawal na aklat (El Correo de Ultraman) at diyaryo, nagtatago ng larawan ng paring binitay, isinakdal sa salang pangangamkam ng lupain at nagbibigay ng tulong sa mga tulisan.
5.1.1.1.1. Gumawa siya (tinyente) ng paraan para tulungan si Don Rafael at sumumpang ito ay marangal na tao. Katunayan, siya ay kumuha ng isang abugadong Pilipino na si G.A at G.M. Ito ay pagkaraang lumitaw sa pagsusuri na ang ikinamatay ng artilyero ay nag pamumuo ng dugo sa ulo nito. Nang lumaon, ang katwiran ay nagtagumpay din. Nang si don Rafael ay malapit ng lumaya dahil sa tapos nglahat ang mga kasong ibinintang sa kanya. Ang sapin-saping kahirapan ng kalooban na kanyang dinanas ay hindi nakayanan ng kanyang pisikal na katawan. Hindi na niya natamasa ang malayang buhay. Sa mismong loob ng bilangguan, nalagutan ng hininga si Don Rafael. Huminto sa pagsasalaysay na g tinyente. Inabot nito ang kanyang kamay kay Ibarra at sinabing si Kapitan Tiyago na lamang ang bahalang magsalaysay ng iba pang pangyayari. Nasa tapat sila ng kuwartel ng maghiwalay. Sumakay sa kalesa si Ibarra.