Aðalnámskrá leikskóla

1. íslenska

1.1. Efnisyfirlit - Lykilatriði dregin fram

1.1.1. Formáli

1.1.1.1. Grunnþættir og samþætting náms

1.1.1.1.1. Þeir varða starfshætti, inntak og umhverfi náms á öllum skólastigum og skapa mikilvæga samfellu í íslensku skólakerfi. Þessir grunnþættir eru

1.1.1.2. Hlutverk skóla í lýðræðismenntun hins almenna borgara

1.1.1.2.1. Mennta þarf hinn almenna borgara nægilega vel til þess að hann geti veitt valdhöfum eðlilegt aðhald, hvort sem þeir eru í fjármálalífinu, stjórnmálum, fjölmiðum eða á öðrum sviðum. Skólar eru í raun einu stofnanir samfélagsins sem geta tryggt öllum uppvaxandi kynslóðum tækifæri til að búa sig undir þátttöku í virku lýðræði, þjálfa gagnrýna og skapandi hugsun og mæta ólíkum félagslegum og menningarlegum aðstæðum.

1.1.2. Inngangur

1.1.2.1. Lagalegur grundvöllur aðalnámsskrár leikskóla

1.1.2.1.1. Aðalnámskrá leikskóla er gerð á grundvelli 13. gr. laga um leikskóla, nr. 90/2008. Efnislega byggist hún á markmiðum 2. gr. laga um leikskóla og er ætlað að vera leiðarvísir fyrir leikskólastarf

1.1.2.2. Hlutverk aðalnámskrár í að samræma menntun og tryggja jafnrétti til menntunar og uppeldis

1.1.2.2.1. Aðalnámskrá leikskóla er ætlað að samræma menntun, uppeldi og umönnun leikskólabarna að því marki sem þörf er talin á auk þess að vera farvegur til að tryggja jafnrétti allra barna til menntunar og uppeldis í leikskólum landsins

1.1.3. 1. Hlutverk aðalnámsskrár

1.1.3.1. 1

1.1.3.1.1. Að birta heildarsýn

1.1.3.1.2. Tilgangur

1.1.3.1.3. Hlutverk nánar

1.1.3.2. 1.1 Sameiginlegur hluti aðalnámsskrár

1.1.3.2.1. Sameiginlegu kaflarnir 1 - 3

1.1.3.2.2. Skólanámskrá sem útfærsla á aðalnámsskrá

1.1.3.3. 1.2 Hlutverk skóla

1.1.3.3.1. Áhersla á hverju skólastigi

1.1.3.3.2. Að stuðla að almennri menntun (staða, þarfir og þátttaka í lýðræðissamfélagi)

1.1.3.3.3. Merkingarbært nám

1.1.3.3.4. Menntun

1.1.3.3.5. Starfshættir skóla

1.1.3.4. 1.3 Fagmennska kennara

1.1.3.4.1. Skilgreining á fagmennsku

1.1.3.4.2. Hlutverk kennara með hliðsjón af samfélagsþróun

1.1.3.4.3. Kennarar, skólanámsskrá og útfærsla kennslu

1.1.4. 2. Almenn menntun

1.1.4.1. 0

1.1.4.1.1. Skilgreining

1.1.4.2. 2.1 Grunnþættir menntunar

1.1.4.2.1. 2.10 Um Grunnþættina

1.1.4.2.2. 2.1.1 Læsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

1.1.4.2.3. 2.1.2 Sjálfbærni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

1.1.4.2.4. 2.1.3 Lýðræði og mannréttindi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.1.4.2.5. 2.1.4 Jafnrétti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.1.4.2.6. 2.1.5 Heilbrigði og velferð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

1.1.4.2.7. 2.1.6 Sköpun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

1.1.4.3. 2.2 Hæfni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

1.1.4.4. 2.3 Námshæfni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

1.1.5. 3 Mat og eftirlit . . 25

1.1.5.1. 3.1 Námsmat . .25

1.1.5.2. 3.2 Mat á skólastarfi . . . . 26

1.1.5.2.1. 3.2.1 Innra mat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

1.1.5.2.2. 3.2.2 Ytra mat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

1.1.6. 4 Hlutverk leikskóla ... 29

1.1.6.1. Meginmarkmið uppeldis og kennslu í leikskóla eru að:

1.1.6.1.1. a. fylgjast með og efla alhliða þroska barna í náinni samvinnu við foreldra,

1.1.6.1.2. b. veita skipulega málörvun og stuðla að eðlilegri færni í íslensku,

1.1.6.1.3. c. hlúa að börnum andlega, vitsmunalega og líkamlega í samræmi við þarfir hvers og eins svo að börnin fái notið bernsku sinnar,

1.1.6.1.4. d. stuðla að víðsýni barna og efla siðferðisvitund þeirra,

1.1.6.1.5. e. leggja grundvöll að því að börn verði sjálfstæðir, virkir og ábyrgir þátttakendur í lýðræðisþjóðfélagi sem er í örri og sífelldri þróun,

1.1.6.1.6. f. rækta hæfileika barna til tjáningar og sköpunar í þeim tilgangi m.a. að styrkja sjálfsmynd þeirra, heilbrigðisvitund, öryggi og hæfni til mannlegra samskipta.

1.1.6.2. Grunnþættir menntunnar

1.1.6.2.1. Á grundvelli markmiða laga um leikskóla, grunnskóla og framhaldsskóla hafa verið settir fram eftirfarandi grunnþættir menntunar:

1.1.6.2.2. Grunnþættirnir eru sameiginleg leiðarljós í menntun, uppeldi og umönnun í leikskólum og eiga að fléttast inn í allt leikskólastarfið.

1.1.6.3. Hlutverk stjórnenda og starfsfólks

1.1.6.3.1. Allt starfsfólk leikskóla á að koma fram við börn af virðingu, taka tillit til þeirra og hlusta á þau.

1.1.6.3.2. Starfsfólk skal leitast við að vera í gefandi samskiptum við börn, samstarfsfólk og fjölskyldur barna og vera góð fyrirmynd í hvívetna.

1.1.6.3.3. Starfsfólki ber að vinna í anda aðalnámskrár og tileinka sér þá sýn sem sett er fram í skólanámskrá hvers leikskóla.

1.1.6.4. Hlutverk leikskólastjóra

1.1.6.4.1. Leikskólastjóri er faglegur leiðtogi og í forystu um þróun metnaðarfulls leikskólastarfs.

1.1.6.4.2. Hann leiðir lýðræðislegt samstarf ólíkra hópa sem starfa innan leikskólans, stuðlar að jafnrétti og uppbyggilegum samskiptum með velferð barna að markmiði.

1.1.6.4.3. Leikskólastjóri ber ábyrgð á að starf leikskólans sé metið reglulega með innra mati og að niðurstöður séu notaðar til úrbóta í þágu starfsins..

1.1.6.4.4. Honum ber að sjá til þess að starfsfólk fái tækifæri til að bæta við þekkingu sína og vera í stöðugri starfsþróun.

1.1.6.4.5. Það er hlutverk leikskólastjóra að sjá til þess að farið sé eftir aðalnámskrá leikskóla og enn fremur lögum og reglugerðum sem snerta leikskólann

1.1.6.5. Hlutverk leikskólakennara

1.1.6.5.1. Leikskólakennari á að vera leiðandi í mótun uppeldis- og menntastarfsins, fylgjast með nýjungum og miðla þekkingu.

1.1.6.5.2. Hann á að vera góð fyrirmynd í starfi með börnum og leitast við að styrkja faglegt hlutverk leikskólans.

1.1.6.5.3. Litið er á leikskólakennara sem leiðandi samverkamann barna, foreldra og annars starfsfólks leikskóla.

1.1.6.5.4. Honum ber að sjá til þess að hvert barn sé virt að verðleikum og að námsumhverfið sé skipulagt á þann veg að börn fái notið bernsku sinnar.

1.1.7. 5 Leiðarljós leikskóla .. 32

1.1.7.1. •Leikskóli á að vera lýðræðislegur vettvangur og lærdómssamfélag þar sem starfsfólk, foreldrar og börn eru virkir þátttakendur og hafa áhrif á ákvarðanir um málefni leikskólans.

1.1.7.2. • Starfshættir leikskóla eiga að hvetja til samvinnu og samstarfs milli barna, starfsfólks, foreldra og nærsamfélags.

1.1.7.3. • Leikskóli á að vera félags- og menningarlegur vettvangur þar sem þjóðararfur og gildi íslensks samfélags skipa veglegan sess.

1.1.7.4. • Leikskóli á að vera samfélag þar sem hver einstaklingur nýtur virðingar og leggur sitt af mörkum.

1.1.7.5. • Starfshættir leikskóla eiga að taka mið af umhverfi leikskólans og því samfélagi sem hann er í. Jafnframt á leikskólinn að vera virkur þátttakandi í samfélaginu og hafa áhrif á það.

1.1.7.6. • Leikskólastarf skal byggjast á jafnrétti, virðingu fyrir margbreytileika mannlífsins og öðrum menningarheimum.

1.1.7.7. • Virða skal rétt allra sem þar dvelja, óháð kynferði, bakgrunni, aðstæðum eða getu og leitast við að koma til móts við þarfir allra.

1.1.7.8. • Menntun til sjálfbærni á að endurspeglast í öllu starfi leikskóla í virku samstarfi við heimili og nærsamfélag.

1.1.7.9. • Í leikskóla þarf að finna fjölbreyttar leiðir til samstarfs við fjölskyldur og leita margvíslegra leiða til að koma á framfæri upplýsingum um starfshætti og starf leikskólans.

1.1.7.10. • Starfshættir leikskóla eiga að stuðla að því að börn læri að bera virðingu og umhyggju fyrir öðru fólki, þrói með sér samkennd, tillitssemi og vináttu.

1.1.7.11. • Í leikskóla á að stuðla að því að börn þrói með sér jákvæða sjálfsmynd með því að virða sérstöðu og sjónarmið hvers einstaklings.

1.1.7.12. • Í leikskóla eiga börn að fá tækifæri til að fást við viðfangsefni sem taka mið af áhuga þeirra, styrkleikum og þroska þannig að trú þeirra á eigin getu aukist og hneigð þeirra til náms eflist.

1.1.7.13. • Í leikskóla á að byggja á reynsluheimi barna og skapa þeim merkingarbæra reynslu.

1.1.7.14. • Í leikskóla á að leggja áherslu á sjálfstæði og frumkvæði og hvetja á hvert barn til að taka ábyrgð á sjálfu sér.

1.1.7.15. • Starfshættir leikskóla eiga að stuðla að virðingu barna fyrir náttúru og umhverfi sínu.

1.1.7.16. • Í leikskóla eiga börn að fá tækifæri til fjölbreyttrar hreyfingar og útiveru.

1.1.7.17. • Í leikskóla eiga börn að fá tækifæri til að fást við fjölbreytt verkefni sem bjóða upp á margar lausnir og hvetja til rannsókna og ígrundunar.

1.1.7.18. • Starfshættir leikskóla eiga að hvetja til gagnrýninnar hugsunar og gefa börnum færi á að virkja sköpunarkraft sinn.

1.1.7.19. • Í leikskóla á að hvetja börn til að túlka og tjá sig á fjölbreyttan hátt, m.a. í gegnum leik, hreyfingu, myndmál, tónlist, tungumál, tölur og tákn.

1.1.7.20. • Í leikskóla á að skapa aðstæður fyrir börn til að leika sér svo að þau fái svigrúm fyrir ímyndunarafl sitt og sköpun.

1.1.7.21. • Starfshættir leikskóla eiga að hvetja börn til að tjá sig og hlusta á frásagnir, sögur, ljóð og ævintýri.

1.1.7.22. • Í leikskóla á að nýta þau tækifæri sem gefast í daglegum samskiptum til að efla íslenska málvitund þar sem börn læra ný orð og hugtök og þróa tungumálið

1.1.8. 6 Lýðræði og jafnrétti í leikskólastarfi . . . 35

1.1.8.1. Leikskóla ber að vera vettvangur þar sem allir:

1.1.8.1.1. • taka virkan þátt í samræðum um almenn málefni,

1.1.8.1.2. • hlusta hver á annan og skiptast á skoðunum,

1.1.8.1.3. • bera ábyrgð á sjálfum sér og gjörðum sínum,

1.1.8.1.4. • vinna saman og aðstoða hver annan,

1.1.8.1.5. • hafa val um verkefni og vinnubrögð,

1.1.8.1.6. • hafa áhrif á leikskólastarfið,

1.1.8.1.7. • taka þátt í heimspekilegum umræðum,

1.1.8.1.8. • vinna að jöfnum tækifærum kynjanna til að takast á við fjölbreytt viðfangsefni.

1.1.9. 7 Leikur og nám . . 37

1.1.9.1. Hlutverk leikskólakennara er að styðja við nám barna í gegnum leik á margvíslegan hátt, m.a. með því að:

1.1.9.1.1. • skapa fjölbreytilegt leikumhverfi og veita aðgengi að leikefni sem hvetur börn til að rannsaka, finna lausnir og skapa,

1.1.9.1.2. • gefa leik nægan og samfelldan tíma,

1.1.9.1.3. • gefa leik nægjanlegt rými svo að börnin hafi svigrúm til að hreyfa sig og til að þróa leik og dýpka,

1.1.9.1.4. • styðja við sjálfsprottnar athafnir og áhuga,

1.1.9.1.5. • eiga samskipti við börn og mynda tengsl við þau í gegnum leik,

1.1.9.1.6. • vera vakandi fyrir þeim tækifærum sem upp koma í leik og nota þau til að kveikja áhuga barna og styðja við nám þeirra,

1.1.9.1.7. • styðja við og efla jákvæð samskipti í leik,

1.1.9.1.8. • sjá til þess að öll börn hafi tækifæri til þátttöku í leik úti og inni.

1.1.10. 8 Námsumhverfi . . 39

1.1.11. 9 Samþætt og skapandi leikskólastarf . . . 41

1.1.11.1. Almenn viðmið

1.1.11.1.1. Námssvið leikskólans eiga að:

1.1.11.2. 9.1 Læsi og samskipti . . . 42

1.1.11.2.1. Í leikskóla ber að skapa aðstæður svo börn fái ríkuleg tækifæri til að:

1.1.11.3. 9.2 Heilbrigði og vellíðan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

1.1.11.4. 9.3 Sjálfbærni og vísindi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

1.1.11.5. 9.4 Sköpun og menning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

1.1.12. 10 Mat á námi og velferð barna . . . 46

1.1.12.1. Nám og velferð

1.1.12.1.1. Almennt

1.1.12.1.2. Markmið mats

1.1.12.1.3. Einstaklingsmiðun

1.1.12.1.4. Sérfræðiþjónusta og sálfræðiþjónusta

1.1.12.2. þegar fylgst er með þroska, námi og velferð barna er lögð áhersla á:

1.1.12.2.1. • alhliða þroska,

1.1.12.2.2. • sjálfstæði,

1.1.12.2.3. • áhugasvið,

1.1.12.2.4. • þátttöku í leik úti og inni,

1.1.12.2.5. • félagsfærni og samkennd,

1.1.12.2.6. • frumkvæði og sköpunarkraft,

1.1.12.2.7. • tjáningu og samskipti.

1.1.12.3. Aðkoma leikskóla að matsferli

1.1.12.3.1. Hver leikskóli á að þróa fjölbreyttar aðferðir við að safna, skrá, skipuleggja og greina upplýsingar um þroska barna, nám, vellíðan og færni og móta sérstakt vinnulag þar um. Fjalla þarf um vinnulagið í skólanámskrá, hafa það aðgengilegt þeim sem málið varðar og tengja það innra mati leikskólans eftir því sem við á.

1.1.12.4. Námsmat sem samvinnuferli

1.1.12.4.1. Námsmat sem samvinnuverkefni foreldra, barna og skólanns

1.1.12.4.2. Nánar um gildi samvinnunnar

1.1.13. 11 Fjölskyldan og leikskólinn . . 48

1.1.14. 12 Tengsl skólastiga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

1.1.15. 13 Skólanámskrá og starfsáætlun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

1.1.16. 14 Mat á leikskólastarfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

1.1.17. 14.1 Innra mat í leikskóla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

1.1.18. 14.2 Ytra mat í leikskóla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

2. Enska

3. Eldri gerð 1999