1. Introdución
1.1. Épica
1.1.1. Epos
1.1.1.1. ἔπος
1.1.2. Conxunto de manifestacións literarias que narran as fazañas lexendarias de diversos heroes históricos ou lendarios ou as orixes míticas dun pobo
1.1.2.1. Poesía heroica
1.2. Orixe
1.2.1. Ámbito escrito
1.2.2. Imitación dos autores gregos
1.2.2.1. Adaptando trazos propios
2. Características xerais
2.1. A súa orixe
2.1.1. Admiración que o poeta sente ante personaxes de influencia colectiva
2.1.2. Oral e cantada
2.2. A forma
2.2.1. Verso
2.2.2. Versificación maxestosa e lenta
2.2.3. Literaturas grega e romana
2.2.3.1. Hexámetro
2.3. O tema
2.3.1. Victorias e fazañas dos seres heroicos máis recoñecidos por unha comunidade
2.3.2. Épica grega
2.3.2.1. Fazañas e aventuras dos heroes gregos e troianos que se enfrontaron na guerra de Troia (A Ilíada e a Odisea)
2.4. Figuras heroicas
2.4.1. Encarnan valores morais e actitudes sociais máis prezados pola cultura que os creou
2.5. Figuras retóricas
2.5.1. Fórmulas
2.5.1.1. Rapsoda
2.5.1.1.1. Mellor memorización do texto
2.5.2. Versos enteiros ou partes de verso
2.5.2.1. Repítense sobre un mesmo esquema métrico
2.5.2.2. Serven como epítetos que caracterizan personaxes humanos ou divinos
2.5.3. Símiles e comparacións
2.5.3.1. Paso dun episodio a outro
2.5.3.2. Plasticidade e viveza á narración
2.5.3.3. Relaxar a atención tras momentos dunha tensión especial
3. Antecedentes
3.1. Introdución
3.1.1. Obxecto específico da poesía épica
3.1.1.1. Cantar
3.1.1.1.1. Fazañas dos reis e dos caudillos
3.1.1.1.2. Guerras funestas
3.2. Elogia
3.2.1. Inscricións funerarias en verso
3.2.1.1. Eloxio dun defunto
3.2.2. Famosas
3.2.2.1. Sepulcros de membros da familia dos Escipións
3.2.3. Narran
3.2.3.1. Valor
3.2.3.2. Méritos diversos
3.2.3.3. Fazañas gloriosas
3.3. Carmina convivalia (cantos de banquetes)
3.3.1. , que fixo desaparecer moitos elementos romanos autóctonos (como o verso saturnio).
3.3.2. Primeiros séculos de Roma
3.3.2.1. Final dos banquetes
3.3.2.1.1. Cantar con acompañamento de frauta ou sen el
3.3.3. Niebuhr
3.3.3.1. Ciclo épico de cantos heroicos
3.3.3.1.1. Lendas de personaxes heroicos
3.3.3.1.2. Perda
3.4. Carmina triumphalia (cantos de trunfo)
3.4.1. Cantados polos soldados que acompañaban ao xeneral vencedor na procesión triunfal desde as aforas de Roma ata o Capitolio
3.4.2. Tema
3.4.2.1. Fazañas do xeneral e e dos soldados na guerra
3.4.2.2. Morte de miles de inimigos
3.4.3. Estilo
3.4.3.1. Humorístico
3.4.3.1.1. Burlas ao propio xeneral
3.4.4. Suetonio
3.4.4.1. Tras conquista da Galia por César
3.5. Neniae (cantos fúnebres)
3.5.1. Honras fúnebres de personaxes ilustres
3.5.1.1. Fúnebre melopea co eloxio do defunto, das súas virtudes e dos seus feitos heroicos
3.5.1.1.1. Parentes
3.5.1.1.2. Praeficae ou plañideiras
4. Épocas, autores e obras representativas
4.1. Época arcaica (III – II a.C)
4.1.1. Autores que imitaron as estructuras da épica grega, adaptándoa ós temas xenuínos do pobo romano
4.1.2. Livio Andrónico
4.1.2.1. Odussia (Odisea)
4.1.2.1.1. Primeiro poema épico romano
4.1.2.1.2. Transposición da Odisea de Homero ó ámbito latino
4.1.3. Gneo Nevio
4.1.3.1. Bellum poenicum (Guerra púnica)
4.1.3.1.1. Primeiro libro orixinal na épica romana
4.1.3.1.2. Reflicte a primeira guerra púnica
4.1.4. Ennio
4.1.4.1. Annales (Anais)
4.1.4.1.1. Historia de Roma desde as súas orixes
4.1.4.1.2. Poeta nacional romano por excelencia
4.2. Época clásica (I a.C. – I d.C.)
4.2.1. Período de crise profunda durante o final da República
4.2.1.1. Goberno de Augusto
4.2.1.2. Rexeneración moral da sociedade romana
4.2.2. Obra poética
4.2.2.1. Exaltación destes valores morais da Roma arcaica
4.2.2.2. Magnificación dos heroes romanos que encarnan estes valores
4.2.3. Virxilio
4.2.3.1. Eneida
4.2.3.1.1. Poema épico-heroico que narra o periplo do heroe troiano Eneas
4.2.3.1.2. Eneas
4.2.4. Ovidio
4.2.4.1. Metamorfose
4.2.4.1.1. Poema épico-mitolóxico
4.2.4.1.2. Ton máis superficial có anterior
4.2.4.1.3. Relata cambios de forma que sufriron diversos personaxes
4.2.5. Lucano
4.2.5.1. Farsalia
4.2.5.1.1. Poema épico-histórico
4.2.5.1.2. Acontecementos da guerra civil entre os xenerais Xulio César e Pompeio
4.3. Época posclásica (s. I. d.C.)
4.3.1. Silio Itálico (Púnica)
4.3.2. Valerio Flaco (Argonáuticas)
4.3.3. Papinio Estacio (Tebaida e Aquileida)
4.3.4. Epopeas latinas posteriores
4.3.4.1. Excesiva retórica e ornamento
5. Virxilio
5.1. Publio Virxilio Maro
5.1.1. 70 a.C., Mantua
5.1.1.1. Seo dunha familia de clase media
5.1.2. Retórica
5.1.2.1. Nápoles
5.1.2.1.1. Filosofía
5.1.2.1.2. Sirón
5.1.3. Bucólicas (anos 44 - 43 a. C.)
5.1.3.1. Roma
5.1.3.1.1. Círculos literarios de Mecenas e Augusto
5.1.4. Antes da morte
5.1.4.1. Orden de queimar a obra
5.1.4.1.1. Amigos publicárona tal e como el a deixara coa autorización do emperador Augusto
5.2. A Eneida
5.2.1. Epopea nacional de Roma
5.2.2. Escrita por Virxilio por encargo do emperador Augusto
5.2.3. Hexámetros
5.2.4. 12 libros
5.2.5. Estructura argumental que segue os poemas de Homero
5.2.5.1. Primeiros seis libros
5.2.5.1.1. Peripecias de Eneas na súa viaxe de Troia a Italia
5.2.5.2. Seis últimos libros
5.2.5.2.1. Conflictos que precisou superar ata que puido establecer a paz na comarca de Alba Longa, tal e como ocorre no sitio narrado pola Ilíada
5.2.6. Elementos propios da épica tradicional
5.2.6.1. Exemplo
5.2.6.1.1. Símiles e comparacións
5.2.6.1.2. Fórmulas
5.2.6.1.3. Arcaísmos
5.2.6.2. Vigor heroico e solemnidade características dun poema épico
5.2.7. Tema
5.2.7.1. Características do xénero
5.2.7.1.1. Ira da deusa Xuno
5.2.7.2. Novidades
5.2.7.2.1. Modernidade suficiente como para que aínda teña un grande atractivo entre os lectores actuais
5.2.7.2.2. Exemplo
5.3. Finalidade da obra
5.3.1. Exaltación de Roma nas súas orixes mitolóxicas
5.3.1.1. Glorificación
5.3.1.1.1. Augusto e familia
5.3.1.1.2. Outros personaxes e familias ilustres
5.3.2. Gusto polo helenismo alexandrino
5.3.2.1. Contacto con Augusto
5.3.2.1.1. Obra: vincula á familia imperial con Eneas, o heroe de Troia
5.3.3. Virxilio
5.3.3.1. Restauración moral e cívica de Roma de Augusto
5.3.3.1.1. Enlazar o orgullo nacional romano coas novas tendencias helenizantes
5.3.3.1.2. Restaurar a vella relixión e a austeridade das costumes antigas
5.3.4. Romanos da época de Augusto
5.3.4.1. Descoñecedores do seu pasado
5.3.5. Gregos
5.3.5.1. Tradicións que se remontaban a épocas remotísimas e impoñíanse pola antigüidade da súa raza e polas súas pretendidas orixes divinas
5.3.6. Xulio César
5.3.6.1. Gens Iulia con Iulo, o fillo de Eneas e deusa Venus
5.3.7. Tema da Eneida
5.3.7.1. Nacional
5.3.7.2. Dinástico
5.4. Estilo
5.4.1. Etapa nova na poesía épica
5.4.1.1. Epopea sabia
5.4.1.2. Glorificación de Roma
5.4.1.3. Subxectividade
5.4.1.3.1. Simpatía coa natureza enteira, os seres animados e os inanimados
5.4.2. Épica feita de dores e de paixóns
5.4.2.1. Gran penetración psicolóxica e espírito elexíaco
5.4.2.1.1. Soldados=homes con sentimentos
5.4.3. Eneida
5.4.3.1. Equilibrio
5.4.3.1.1. Entre
5.4.3.1.2. Entre
5.4.3.2. Uso das palabras
5.4.3.2.1. Absoluta propiedade
5.4.3.2.2. Colocación exacta
5.4.3.3. Cores e sons
5.4.4. Consideración da Eneida debido ao seu estilo
5.4.4.1. Idade Media
5.4.4.1.1. Dante
5.4.4.1.2. Melancolía
5.4.4.2. Época actual
5.4.4.2.1. Virxilio
5.5. A sensibilidade poética en Virxilio
5.5.1. Natureza poética de Virxilio
5.5.1.1. Elexía e lirismo
5.5.2. Campo de batalla
5.5.2.1. Sensibilidade
5.5.3. Amor pola natureza
5.5.4. Simpatía e piedade por
5.5.4.1. Infortunios humanos
5.5.4.2. Necesitados
5.5.4.3. Desherdados da sorte
5.5.5. Poesía de Virxilio
5.5.5.1. Enfrontada á poesía
5.5.5.1.1. Dos gregos
5.5.5.1.2. Dos romanos
5.5.5.2. Características
5.5.5.2.1. Amor
5.5.5.2.2. Bondade
5.5.5.2.3. Xenerosidade
5.5.5.2.4. Fraternidade entre os homes
5.5.5.3. Anuncio da actitude cristiá ante a vida
5.5.5.3.1. Dolorosas meditacións
5.5.5.3.2. Inmenso amor ao próximo
5.5.5.4. Comprensión e respecto das miserias humanas e un ansia irresistible de remedialas
5.6. Argumento da Eneida
5.6.1. LIBRO I
5.6.1.1. Naves dos troianos
5.6.1.1.1. Xuno
5.6.2. LIBRO II
5.6.2.1. Eneas conta as súas aventuras a Dido
5.6.2.1.1. Caída de Troia
5.6.2.2. Eneas abandoa a patria
5.6.2.2.1. Pérdese Creúsa
5.6.3. LIBRO III
5.6.3.1. Eneas prepara unha flota e navega ás costas de Tracia
5.6.3.1.1. Illa de Delos e illas Estrófades
5.6.4. LIBRO IV
5.6.4.1. Eneas marcha
5.6.4.1.1. Dido quítase a vida e maldi a Eneas e ao seu pobo
5.6.5. LIBRO V
5.6.5.1. Tempestade
5.6.5.1.1. Costa de Sicilia
5.6.6. LIBRO VI
5.6.6.1. Eneas viaxa ao inferno con Sibila
5.6.6.1.1. Descrición do Tártaro e os seus suplicios
5.6.7. LIBRO VII
5.6.7.1. Flota troiana
5.6.7.1.1. Tíber
5.6.8. LIBRO VIII
5.6.8.1. Turno
5.6.8.1.1. Axuda entre todos os pobos do Lacio
5.6.9. LIBRO IX
5.6.9.1. Turno pon sitio ao campamento troiano e queima as súas naves
5.6.9.1.1. Aventura nocturna de Niso e Euríalo
5.6.10. LIBRO X
5.6.10.1. Xúpiter deixa a guerra en mans do fado e as súas disposicións
5.6.10.1.1. Turno mata a Palante (fillo de Evandro e amigo de Eneas)
5.6.11. LIBRO XI:
5.6.11.1. Eneas ataca Laurento
5.6.11.1.1. Morre a heroína Camila
5.6.12. LIBRO XII:
5.6.12.1. Turno e Eneas enfróntanse en combate e a man de Lavinia é para o vencedor
5.6.12.1.1. Eneas é ferido pero cúrase grazas á súa nai
5.7. Influencia de Virxilio na literatura universal
5.7.1. O inicio da Eneida
5.7.1.1. Arma virumque cano, Troiae qui primus ab oris Italiam fato profugus Lavinaque venit litora - multum ille et terris iactatus et alto vi superum, saevae memorem lunonis ob iram, multa quoque et bello passus, dum conderet urbem inferretque deos Latio - genus unde Latinum Albanique patres atque altae moenia Romae.
5.7.1.1.1. “Canto as fazañas e ao varón que, fuxitivo por causa do fado, chegou o primeiro dende as costas de Troia a Italia e ao litoral de Lavinia, abaneado por terra e mar pola forza dos deuses e a cruel ira da rancorosa Xuno; e sufriu moito na guerra ata fundar a cidade e introducir os deuses no Lacio, de onde provén a linaxe latina, os pais Albanos e as murallas da altiva Roma”.
5.7.1.2. Modelo de moitos dos poetas épicos posteriores en todas as literaturas europeas
5.7.1.2.1. Inicio de Os Lusíadas do poeta portugués Luis de Camoes (1524 - 1580)
5.7.1.2.2. Primeiros versos de La Araucana de Alonso de Ercilla (1533 -1594)
5.7.2. Unha versión medieval
5.7.2.1. O mito da guerra de Troia pervive durante a Idade Media
5.7.2.2. Autor da versión francesa Roman de Troie
5.7.2.2.1. Inspírase en Virxilio