1. Antecedentes
1.1. Obxectivo
1.1.1. Cantar fazañas dos reis e dos caudillos e as guerras funestas
1.2. Romanos
1.2.1. Primeiros poemas épicos
1.2.1.1. Fin s.II a.C.
1.3. 1. Elogia
1.3.1. Inscricións funerarias en verso
1.3.1.1. Eloxio defunto
1.3.2. Famosas
1.3.2.1. Sepulcros de membros da familia dos Escipións
1.3.3. Valor, méritos e gloriosas fazañas do morto
1.4. 2. Carmina convivalia (cantos de banquetes)
1.4.1. Máis claros precedentes
1.4.2. Costume nos primeiros séculos de Roma cantar ao final dos banquetes
1.4.2.1. Clarorum uirorum laudes atque virtutes
1.4.2.1.1. As glorias e as valorosas fazañas dos antepasados ilustres
1.5. 3. Carmina triumphalia (cantos de triunfo)
1.5.1. Cantados polos soldados que acompañaban ao xeneral vencedor na procesión triunfal
1.5.2. Fazañas do xeneral e as súas propias na guerra, xactándose de dar morte a miles de inimigos
1.5.3. Trazos de humor, en burlas dirixidas ata ao propio xeneral
1.6. 4. Neniae (cantos fúnebres)
1.6.1. Nas honras fúnebres de personaxes ilustres
1.6.1.1. Parentes nun principio
1.6.1.2. Mulleres contratadas para iso
1.6.1.2.1. Praeficae
1.6.1.2.2. Plañideiras
1.6.1.3. Recitaban unha fúnebre melopea co eloxio do defunto, das virtudes e dos seus feitos heroicos
2. Épocas, autores e obras representativas
2.1. Época arcaica (III – II a.C)
2.1.1. Imitaron as estructuras da épica grega, adaptándoa ós temas xenuínos do pobo romano
2.1.2. Livio Andrónico
2.1.2.1. Odussia
2.1.2.1.1. Odisea
2.1.2.1.2. Primeiro poema épico romano
2.1.2.1.3. Transposición da Odisea de Homero ó ámbito latino
2.1.3. Gneo Nevio
2.1.3.1. Bellum poenicum
2.1.3.1.1. Guerra púnica
2.1.3.1.2. Primeiro libro orixinal na épica romana
2.1.3.1.3. Reflicte un feito histórico contemporáneo do autor
2.1.4. Ennio
2.1.4.1. Annales
2.1.4.1.1. Anais
2.1.4.1.2. Historia de Roma desde as súas orixes
2.1.4.2. Ata Virxilio, o poeta nacional romano por excelencia
2.2. Época clásica (I a.C. – I d.C.)
2.2.1. Despois do período de crise que vive Roma
2.2.1.1. Final da República
2.2.1.2. Goberno de Augusto propón unha rexeneración moral da sociedade romana
2.2.1.3. Obra poética desta época exalta estes valores morais da Roma arcaica
2.2.2. Virxilio
2.2.2.1. Eneida
2.2.2.1.1. Poema épico-heroico
2.2.2.1.2. Narra o periplo do heroe troiano Eneas
2.2.2.1.3. Foxe da súa cidade, ó ser arrasada polos gregos, e chega ao Lacio onde, despois de loitar con diversos inimigos, funda a nova Troia, por orde dos deuses
2.2.3. Ovidio
2.2.3.1. Metamorfose
2.2.3.1.1. Épico-mitolóxico
2.2.3.1.2. Ton máis superficial
2.2.3.1.3. Cambios de forma que sufriron diversos personaxes
2.2.4. Lucano
2.2.4.1. Farsalia
2.2.4.1.1. Épico-histórico
2.2.4.1.2. Acontecementos da guerra civil entre os xenerais Xulio César e Pompeio
2.3. Época posclásica (s. I. d.C.)
2.3.1. Epopeas latinas posteriores
2.3.1.1. Excesiva retórica e ornamento
2.3.2. Silio Itálico
2.3.2.1. Púnica
2.3.3. Valerio Flaco
2.3.3.1. Argonautas
2.3.4. Papinio Estacio
2.3.4.1. Tebaida e Aquileida
3. Virxilio (70 –19 a.C.)
3.1. Publio Virxilio Maro
3.2. Naceu no ano 70 a.C. en Mantua
3.3. Familia de clase media
3.4. Nápoles
3.4.1. Estudiar filosofía
3.4.1.1. Epicúreo Sirón
3.5. Primeira obra
3.5.1. Bucólicas
3.6. Roma
3.6.1. Círculos literarios
3.6.1.1. Mecenas
3.6.1.2. Augusto
3.6.1.3. Apoiado por estes
3.6.1.3.1. Xeórxicas
3.6.1.3.2. Eneida
3.7. A Eneida
3.7.1. Encargo do emperador Augusto
3.7.2. Epopea nacional de Roma
3.7.3. Non recolle diversas versións orais
3.7.4. Síntese da Odisea e da Ilíada de Homero
3.7.5. Hexámetros
3.7.6. Distribuída en doce libros
3.7.7. Estructura argumental que segue os poemas de Homero
3.7.7.1. Primeiros seis libros
3.7.7.1.1. Peripecias de Eneas na súa viaxe de Troia a Italia
3.7.7.2. Seis últimos
3.7.7.2.1. Conflictos que precisou superar ata que puido establecer a paz na comarca de Alba Longa
3.7.8. Elementos propios da épica tradicional
3.7.8.1. Símiles e comparacións
3.7.8.2. Arcaísmos
3.7.8.3. Vigor heroico e a solemnidade características dun poema épico
3.7.9. Tema responde ás características do xénero
3.7.9.1. Sucede pola ira da deusa Xuno
3.7.9.1.1. Dende o comezo da obra e que non se aplaca ata o final
3.7.10. Moitas novidades
3.7.10.1. Uso da profecía
3.7.10.1.1. Grandes momentos da historia romana, que lle permiten loubar a Augusto, en quen se cumpren todos os agurios proféticos
3.7.10.2. Habilidade na descrición de personaxes
3.7.10.2.1. Raíña Dido reúne os trazos propios dunha heroína tráxica
3.7.10.2.2. Turno, rival de Eneas no Lacio, é o antagonista
3.7.10.2.3. Longa lista de personaxes que responden a todo tipo de tópicos sociais
3.7.11. Finalidade
3.7.11.1. Exaltación Roma nas súas orixes
3.7.11.1.1. Tema fundamental en Virxilio
3.7.11.2. Glorificación de Augusto
3.7.11.2.1. Baixada infernos
3.7.11.2.2. Escudo de Vulcano para Eneas
3.7.11.3. Poema épico nacional que vincule á familia imperial con Eneas, héroe de Troia
3.7.11.4. Xustificación do poderío actual nun pasado glorioso
3.7.11.5. Busca do romano tipo
3.7.11.5.1. Home de acción
3.7.11.5.2. Piadoso cos deuses
3.7.11.6. Búsqueda do héroe colectivo
3.7.12. Estilo
3.7.12.1. Imitación e homenaxe a Homero
3.7.12.2. Vastos coñecementos
3.7.12.3. Glorificación de Roma
3.7.12.3.1. Unidade toda a obra
3.7.12.4. Subxectividade
3.7.12.4.1. Amor á natureza
3.7.12.4.2. Épica de dores e paixóns
3.7.12.5. Eneas
3.7.12.5.1. Heroe relixioso e humano, traxedia interior
3.7.12.5.2. Pius Aeneas
3.7.12.6. Conxuga maxistralmente a solemnidade épica coa graza dos poetas neotéricos
3.7.12.7. Evocación da luminosidade, cores e sons
3.7.12.8. Usa as palabras con absoluta propiedade e a colocación exacta
3.7.12.9. Fama nunca decaeu
3.7.12.9.1. Dende a Idade Media
3.7.12.9.2. Ata a actualidade
3.8. A sensibilidade poética en Virxilio
3.8.1. Sensibilidade superior á súa imaxinación, delicadeza e forza
3.8.2. Natureza poética lévao máis á elexía ou ao lirismo
3.8.3. Alma de Virxilio non¡ escapa das dores e infortunios dos seus 7 personaxes
3.8.3.1. Chora e sofre con eles
3.8.4. Alma sempre aberta á natureza
3.8.5. Compara
3.8.5.1. Caída de Troia co olmo que roda desde os cumes
3.8.5.2. Axitación de Dido, coa fuxida dunha cerva ferida
3.8.5.3. Berros de Laocoonte, cos muxidos horrendos do touro que escapa ferido do sacrificio
3.8.5.4. Actividade cartaxinesa, cunha rumorosa colmea
3.8.5.5. Marcha dos guerreiros, co voar dunha bandada de cisnes
3.8.5.6. Sarabiada de frechas que cae sobre Eneas, coa sarabia que se abate devastadora sobre a campiña
3.8.6. Tenrura permítelle
3.8.6.1. Afondar no corazón de Dido
3.8.6.1.1. Pintar a batalla que nel se libra entre o amor a Eneas e o respetuoso recordo de Siqueo
3.8.6.1.2. Despeito de muller menosprezada
3.8.7. Poeta do corazón
3.8.7.1. Comprende a fraxilidade das cousas humanas
3.8.7.2. Describe a tristeza de Andrómaca cunha graza conmovedora
3.8.7.3. Eneas entenrécese pola morte cruel de Lauso
3.8.7.4. Deuses chegan a conmoverse polas miserias humanas
3.8.7.4.1. Só o Destino lles impide remedialas
3.8.8. Aporta o amor, a bondade, a xenerosidade, a fraternidade entre os homes
3.8.8.1. É o anuncio da actitude cristiá ante a vida, coas súas dolorosas meditacións e o seu inmenso amor ao próximo
3.8.9. Precursor dos tempos actuais
3.8.10. A Eneida
3.8.10.1. Romana polo espírito que a anima
3.8.10.2. Grega pola inspiración
3.8.10.3. Cristiá case polo corazón
3.8.10.4. Canta a morriña do pasado de Roma, o seu presente glorioso e o porvir da Humanidade
3.8.10.5. Amor universal ao home
3.9. Influencia de Virxilio na literatura universal
3.9.1. O inicio da Eneida
3.9.1.1. Comezo sumamente coñecido e frecuentemente citado e imitado
3.9.1.2. Modelo a moitos poetas épicos posteriores en todas as literaturas europeas
3.9.1.2.1. Exemplo
3.10. Unha versión medieval
3.10.1. Mito da guerra de Troia pervive durante a Idade Media
3.10.1.1. Máis grazas á influenza latina que á grega
3.10.1.1.1. Inspírase en Virxilio o autor
3.11. Argumento da Eneida
3.11.1. LIBRO I
3.11.1.1. As naves dos troianos son arroxadas ás costas africanas por unha tempestade que lles envía a Xuno.
3.11.1.2. Venus, aparéceselle a Eneas como unha cazadora, e infórmalle de que se atopa nas terras da fenicia Dido.
3.11.1.2.1. Entra Eneas nesta cidade co seu amigo Acates rodeados por unha nube que os oculta. Cando chegan mostrarse á vista de todos.
3.11.2. LIBRO II
3.11.2.1. Cóntase a caída de Troia, logo que os gregos lograron introducir o cabalo na cidade.
3.11.2.1.1. Esa noite aparécese a Eneas a pantasma de Héctor que lle anuncia o desastre e lle pide que escape e busque novas murallas para os deuses da cidade
3.11.3. LIBRO III
3.11.3.1. Eneas prepara unha flota e navega ás costas de Tracia
3.11.3.1.1. Chegan ás costas de Epiro, onde atopan a Andrómaca e Héleno; anúncialle este o seu brillante porvir e advírtelle dos perigos que debe evitar na navegación cara a Italia
3.11.4. LIBRO IV
3.11.4.1. Dido exponlle a súa irmá que se namorou do heroe troiano, pero aínda respecta a memoria de Siqueo, o seu primeiro marido xa morto.
3.11.4.1.1. Dido rompe todos os lazos do pudor e entrégase a unha ardente paixón por Eneas Xuno e Venus, acordan finxindo propiciar a unión de Dido con Eneas e unir aos dous pobos
3.11.5. LIBRO V
3.11.5.1. Son arroxados ás costas de Sicilia e acólleos o rei Acestes, e celebra entón Eneas sacrificios e xogos no sepulcro do seu pai
3.11.5.1.1. As mulleres de Troia, instigadas por Iris, incendian a flota e conseguen destruír catro naves; Xúpiter envía unha choiva milagrosa que impide a destrución total
3.11.6. LIBRO VI
3.11.6.1. Chega a Cumas e ntrevístase coa Sibila, escoita o seu oráculo e pídelle que o acompañe ás mansións infernais para ver ao seu pai
3.11.6.1.1. Percorren ambos os infernos, logo que o heroe consegue a póla de ouro que lles franquea o paso
3.11.7. LIBRO VII
3.11.7.1. Desembarcan no Tíber e establecen os troianos o seu campamento
3.11.7.1.1. Eneas, ao ver cumprido o vaticinio de Celeno, recoñece nestas terras a patria
3.11.8. LIBRO VIII
3.11.8.1. deus do Tíber aparécese en soños a Eneas e advírtelle, que debe buscar a alianza con Evandro, rei arcadio
3.11.8.1.1. Venus, preocupada polas guerras que agardan ao seu fillo, solicita o favor de Vulcano, quen ordena aos seus Cíclopes que preparen para o heroe unhas armas marabillosas
3.11.9. LIBRO IX
3.11.9.1. Turno pon sitio ao campamento troiano e queima as súas naves, que a deusa Cibeles converte en Ninfas do mar
3.11.9.1.1. Turno ataca e o propio Ascanio debe empuñar as armas contra os atacantes, dando morte a Numano
3.11.10. LIBRO X
3.11.10.1. Rútulos preparan un segundo ataque, preséntase Eneas coas tropas tirrenas
3.11.10.1.1. Xuno consegue de Xúpiter que saque a Turno do campo, librándoo dunha morte inminente
3.11.11. LIBRO XI
3.11.11.1. Celebra Enea a morte de Mecencio
3.11.11.1.1. Turno e Drances enfróntanse agriamente en defensa da guerra e a paz cos troianos, respectivamente
3.11.12. LIBRO XII
3.11.12.1. Acepta Turno enfrontarse en combate singular a Eneas, e que a man de Lavinia sexa para o vencedor
3.11.12.1.1. Rómpese o pacto porque Tolumnio dispara os seus dardos contra os troianos
4. Introducción
4.1. Palabra épica procede palabra latina "epos"
4.1.1. "Poema heroico"
4.1.2. Ao principio significaba
4.1.2.1. Palabra
4.1.2.2. Obra
4.1.3. Máis tarde adquiríu o significado
4.1.3.1. Poesía épica
4.1.4. Definición
4.1.4.1. Conxunto de de manifestacións literarias que narran as fazañas lexendarias de diversos heroes históricos ou lendarios ou as orixes míticas dun pobo
4.1.4.1.1. Por isto tamén se chama poesía heroica
4.2. Non xorde da tradición oral
4.2.1. Inicia no ámbito escrito
4.2.1.1. Imitación dos autores gregos
4.3. Xénero grego
4.3.1. Adoptou trazos propios
4.3.1.1. Obras gran trascendencia nas literaturas modernas
5. Características xerais
5.1. Xorde da admiración que o poeta sente ante personaxes de influencia colectiva
5.1.1. Oposición á lírica
5.2. Autor non acostuma adoptar unha posición obxectiva
5.2.1. Recolle fazañas de heroes propios da súa cultura e demostra a admiración
5.3. 1. Orixe
5.3.1. Na maior parte das culturas
5.3.1.1. Épica comezou sendo oral e cantada
5.3.1.1.1. Non no caso da épica latina
5.4. 2. Forma
5.4.1. Verso
5.4.1.1. Maxesteoso
5.4.1.2. Lento
5.4.1.3. Hexámetro
5.5. 3. Tema
5.5.1. Canta victorias e fazañas dos seres heroicos máis recoñecidos nunha comunidade
5.5.2. Épica grega
5.5.2.1. Modelo da latina
5.5.2.2. Fazañas e aventuras dos heroes gregos e troianos que se enfrontaron na guerra de Troia
5.5.2.2.1. Ilíada
5.5.2.2.2. Odisea
5.6. 4. Figuras heroicas
5.6.1. Valores morais e as actitudes sociais máis prezados pola cultura que os creou
5.7. 5. Figuras retóricas
5.7.1. Tradición oral
5.7.1.1. Fórmulas
5.7.1.1.1. Rapsoda
5.7.2. Versos enteiros ou partes que se repiten sobre un mesmo esquema métrico
5.7.2.1. Epítetos
5.7.2.1.1. Caracterizan personaxes humanos ou divinos
5.7.3. Símiles ou comparacións
5.7.3.1. Paso dun episodio a outro
5.7.3.2. Plasticidade
5.7.3.3. Viveza
5.7.3.4. Relaxar atención tras momentos de tensión especial