1. Sexuala edo asexuala izan daiteke espeziearen eta haien ingurumen-kondizioen arabera, eta zelula espezializatuak elkartzen diren ala ez eta material genetikoa trukatzen den ala ez kontuan izanda.
1.1. UGALKETA ASEXUALAREN ABANTAILAK:
1.1.1. 1.- Banako bakarra behar da eta denbora gutxiko prozesua da.
1.1.2. 2.- Ondorengo asko sortzen dira eta sortzailearen ezaugarriak mantentzen dituzte.
1.1.3. 3.- Ugalketa prozesua ez da oso konplexua izaten.
1.2. UGALKETA ASEXUALAREN ERAGOZPENAK:
1.2.1. 1.- Aldakortasun genetikorikez , mutazioak ez badira, horrek, zaildu egiten du beste ingurune batzuetara egokitzea eta espezieen eboluzioa.
1.3. UGALKETA SEXUALAREN ERAGOZPENAK:
1.3.1. 1.- Prozesu konpelxuagoa da.
1.3.2. 2.- Energia gastu handia suposatzen du.
1.4. UGALKETA SEXUALAREN ABANTAILAK:
1.4.1. 1.- Bi banako desberdinen zelula espezializatuak (gametoak) elkartzean gertatzen da.
1.4.2. 2.- Bi gametoek bat egin eta haien ezaugarriak ondorengoei ematen dizkiete.
1.4.3. 3.- Ernalketa gertatzen da eta bi gametoen material genetikoa nahasten da.
1.4.4. 4.- Bakarrak diren konbinazio genetiko berriak sortzen dira
2. Ugalketa sexuala
2.1. UGALTZE-APARATUA
2.1.1. Sexu bidezko ugalketa honi esker gertatzen da, animalia espezie eta sexuaren araberakoa da haren morfologia eta funtzioa. (zenbat eta garatuago egon espeziea, ugaltzea aparatua konplexuagoa da.)
2.1.2. Zatiak
2.1.2.1. 1.- Gonadak: organo nagusiak dira, han gametoak sortzen dira (espezie batzuetan hormonak ere).
2.1.2.1.1. -Animalia sexubakarrak: banako bakoitzak gonada mota bakarra du, maskulinoa "testikulua" (gameto maskulinoak sortu) eta femeninoa "obulutegia" (gameto femeninoak sortu)
2.1.2.1.2. -Animalia hermafroditak: banako bakoitzak bi gonada motak batera ditu, obotesita, bi gameto motak sortzeko gai dena.
2.1.2.2. 2.- Gonoduktuak: "Espermiduktuak" ugaltze aparatu maskulinoan eta "obiduktoak" femeninoan.
2.1.2.2.1. Gonopororaino gametoak garraiatzen ditutzen duktuak dira eta kanpoaldearekin komunikatzen dira, batzuetan han ernalketa gertatzeko.
2.1.2.2.2. ** batzuetan organo kopulatzaile maskulino modura zakila dago eta femenino modoura espermatozoide biltegia edo enbrioi-garapenarekin erlazionatutakoak.
2.2. GAMETOEN SORKETA
2.2.1. Gametoak
2.2.1.1. -Espermatozoideak (txikiak eta mugikorrak) Atalak: Burua, lepoa eta isatsa
2.2.1.2. -Obuluak (handiak, esferikoak eta harrautz formakoak)
2.2.2. Gametogenesia (gametoak sortzeko prozesua): haploideak edo diploideak izan daitezke.
2.2.2.1. -Maskulinoa pubertaroan hasi eta espermatogenesia du izena. -Femeninoa garapen enbrionarion hasten da eta obogenesia deitzen da.
2.3. ERNALKETAN SEXU DESBERDINEKO GAMETOAK ELKARTZEN DIRA
2.3.1. Ernalketa: sexu desberdineko gametoak elkartzeari eta zigoto bat eratzeari deritzo. Lekuaren arabera bi mota
2.3.1.1. 1.- Kanpokoa: Ernalketa kanpoan gertatzen da gameto arrak eta emeak ingurunean daudelako.
2.3.1.2. 2.- Barenekoa: Espermatozoideak emearen hodi genitalaren barruan gordetzen dira eta ugaltze aparatu femeninoaren barruan gertatzen da ernalketa. Gehienetan kopulazio bidez.
2.3.2. Animalia hermafroditen ernalketa
2.3.2.1. 1.- Autoernalketa: Banako bereko gameto maskulinoen eta femeninoen artekoa.
2.3.2.2. 2.- Ernalketa gurutzatua: Banako baten espermatozoideen eta beste banako baten obozitoen artekoa.(ohikoena)
2.3.3. Ernalketa etapak: 1.-Espermatozoidea sartzea 2.- Obozitoa aktibatzea 3.- Nukeleoen elkarketa
2.4. GARAPEN ENBRIONARIOA ETA POSTENBRIONARIOA
2.4.1. Ontogenesia osatzen dute eta garapen aldiak dira.
2.4.1.1. -Garapen enbrionarioa: zigotoa sortzen denetik banakoa jaiotzen denerarteko bizitza du. Hiru animalia mota daude.
2.4.1.1.1. OBIPAROAK: Arrautzetan garatu eta ingurunera eklosionatzen da, ernalketa barrukoa edo kanpokoa izan daiteke.
2.4.1.1.2. OBOBIBIPAROAK: Arrautzetan garatu enbrioia eta biteloz elikatu, gorputz barruan ernaltzen da.
2.4.1.1.3. BIBIPAROAK: Enbrioia amaren umetokian garatu eta zuzenean janten du handik, gorputz barruan ernaltzen da.
2.4.1.1.4. ** amaren barruen ernaltzen diren enbioiak babestuago daude eta bideragarriagoa izaten da, umetokiaren barruen egitura guztiak osatzen dira eta oinarrizko funtzio guztiak garatzen dira.
2.4.1.1.5. Garapen enbrionarioak hiru fase ditu enbrioia etengabe aladuz doalako: segmentazioa, gastrulazioa eta organogenesia.
2.4.2. Zigoto motak
2.4.3. Segmentazioa: arautza edo enbrioia eratutakoan, blasotmeroak sortzen dira mitosiaren zatiketari esker. Morula sortzen da, elkar lotuta daude zalula zati txikiko masa. Blastomero horiek zalularen kanpoko aldera migratzen dute pareta bat eratzeko "blastodermoa", fluidoz beteta dagoen barrunbea "blastozelea" eta osorik "blastula"
2.4.3.1. - Arrautza oligolezitoak
2.4.3.2. - Arrautza heterolezitoak
2.4.3.3. - Arrautza telolezitoak
2.4.3.4. - Arrautza zentrolezitoak
2.4.4. Gastrulazioa: Blastulako zakuen tolesturak eta leku aldatzeak "gastrula" sortuz. Prozesuan enbrioi-orriak sortzen dira eta haietatik ehunak eta organoak. (kanpoko geruza= ektodermoa, barruko geruza=endodermoa)
2.4.4.1. Geruzen sorketa enbolia edo epibolia bidez izan daiteke.
2.4.4.2. Ebrioi orri kopuruaren arabera:
2.4.4.2.1. Diblastikoak (bi orri garatzen dituzeten animaliak= poriferoak eta knidarioak)
2.4.4.2.2. Triblatikoak (hirugarren enbrioi geruza bat sortzen dute mesodermoan. zeloma garatzen duten ala ez kontuan hartuta hiru mota:
2.4.5. Histogenesia eta organogenesia: organogenesi prozesuari esker oreganoak eta ahunal elkartu eta garatzen dira. Animali diblastikoak (endodermoa eta ektodermoa) eta animali triblasitkoak (endodermo, mesodermo-zelomikoa, mesodermo es zelomikoa eta ektidermoa)
2.4.6. Garapen postenbrionarioa: Jaio ondoren eta osaotasunen osatuta daudenean, heldu fasera iritsi eta ugaltze aparatua funtzionala denean amaitzen da fasea.
2.4.6.1. Zuzena: Animali berdina da jaiotzen denean eta hiltzen denean.
2.4.6.2. Zeharkakoa: Prozesu konpelxuagoa, metamorfosi izeneko aldaketa progresiboko prozesu multzo batetik igarotzen da.
2.4.6.2.1. Metamorfosi-osoa: Larba banakoa helduaren antzekoa da, muden bitartez haziz aldatzen da eta ez dago jarduera gabeko unerik.
2.4.6.2.2. Metamorfosi ez-osoa: Helduarengandik oso desberdina eta jarduera gabeko fase bat du. Fase horretan aldaketak sortzen dira.
2.5. ORNOGABEEN UGALKETA:
2.5.1. Ugaltzeko modu desberdinak daude, asexualki: poriferoak; sexu bidez: nematodoak eta palthielminteak; belaunikadaz: knidarioak
2.5.2. Gainerko ornogabeak sexu bidez ugaltzen dira, biparoak dira insektu obobibiparo batzuk izan ezik.
2.5.2.1. Molusko gasteropodoak: hermafroditak, ernalketa gurutzatua eta gorputz barruanernaltzn dira, zuzeneko edo zeharkako garapen enbrionarioa izan ahal dute. Bibalboak: sexubakarrak, kanpo ernalketa dute eta zeharkako garapen enbrionarioa Zefalopodoak: sexubakarrak, gorputz barruko ernalketa eta zuzeneko garapen enbrionarioa.
2.5.2.2. Anelido lehortarrak: hermafroditak, gorputz barruko ernalketa eta zuzeneko garapen enbrionarioa dute. Anelido urtarrak: sexubakarrak, kanpoko ernalketa eta zeharkako garapen enbrionarioa dute.
2.5.2.3. Artropodoak: sexubakarrak, (krustazeoek- kanpoko ernalketa etza zeharako garapen enbrionarioa), (araknidoek- gorputz barruko ernalkesta eta zuzeneko garapen enbrionarioa), (intsektuak- barruko ernalketa eta zuzen edo zeharkako garaben enbrionarioa.
2.5.2.4. Ekinodermatuak: sexubakarrak, kanpoko ernalketa eta zeharkako garapen enbrionarioa dute.
2.5.3. Metamorfosia:
2.5.3.1. 1.- molusku bibalboek eta itsasoko gasteropodoek:
2.5.3.2. 2.- Tximeletek, euliek eta kakalardoek:
2.5.4. 3.- Ekinodermatuek:
2.6. ORNODUNEN UGALKETA: Ugalketa sexuala da.
2.6.1. Arrain-hezurdunak kanpo ernalketa eta arrain-kartilaginosoak barne ernalketa.
2.6.2. Anfibio-anuroek kanpo ernalketa eta anfibio-urodeloek gorputz barneko ernalketa.
2.6.3. Narrastiak barne ernalketa dute.
2.6.4. Goi-mailakoak: Gorputz barruan ernaltzen direnak (hegaztiak) eta kanpoan ernaltzen direnak (ugaztunak).
2.6.4.1. Hiru ugaztun mota daude denek zuzeneko garapen enbrionarioa izan arren. 1.-Monotrematuak 2.- Martsupialioak 3.- Karendunak
2.6.5. Eranskin-enbrionarioak: Enbrioi-orrietatik garatzen diren estalki esta barrumunbe batzuk dira eta anbrioia elikatzen eta babesten dute.