Tasarım Kuramları 2

1. Temel Tasarım Kavramları

1.1. G. Broadbent tasarımcıların üç boyutlu biçimleri yaratırken, ilk çağlardan günümüze kadar uzanan örneklerle genelde dört belirgin yoldan birini yada birkaçını bir arada seçtiklerini savunur.

1.2. PRAGMATİK TASARIM; En eski tasarımcılar, deneme yanılma yolu ile o anda ellerinde hangi malzeme varsa onları değerlendirerek doğruyu bulmaya çalışmışlardır. Neolitik insan ilk aletini böyle yapmış, ateşi böylece bulmuştur.

1.2.1. Rusya’nın güneyinde, Kiev yakınlarında Mongait tarafından bulunan (1961) Mamut avcılarının çadırı

1.2.1.1. Çadır Görünüş

1.3. ANALOJİK TASARIM; Bir bebek, elmanın çoğulunun elmalar olduğunu öğrenince, hiçbir zorlama olmadan ve yardım görmeden, kedinin çoğulunun kediler olduğunu bilecektir. Bu bir benzerlik olayıdır. İnsanın tüm yenilikler için kullandığı bir gruplama yöntemidir.

1.3.1. Bildiğimiz kadarıyla ilk yapısal tasarı örneklerinden biri olan kral Djoser’in Sahra çölünde İmhotep tarafından yapılan piramit mezar (MÖ 2800) bir analojik tasarı örneğidir.

1.3.1.1. Mashtaba

1.3.1.1.1. Djoser

1.3.1.1.2. Maştaba

1.4. İKONİK TASARIM; Tasarımların birbirine benzemesinin nedenlerini araştıran G. Broadbent, benzerliğin kuramı olduğunu savunur (1963). Sosyal yaşam tarzı, insanların birlikteliklerinde bazı benzerliklerin doğmasına neden olur. Bu bir iletişim biçimidir. İnsanların yaşadıkları mekanları da etkisi altına alır. Ayrıca, evin yapısı ile yaşam biçimi de uyum gösterir. Müslüman Arap toplumundaki kadın, erkek ayrımı ve bunu yapılara etkisi gibi.

1.4.1. Tasarı yapan ustalar, yaşamları boyunca becerilerini tasarımlarına aktarırken, çevresindeki insanların alışkanlıklarını ve beğenilerini de etkiler. Ustaların sırları, nesilden nesile geçerken, değişmezliğin rahatlığı toplumların düşünme ve görme yetilerinde de bir birlik sağlar. Ustaya ve yeteneğe saygı, usta çırak ilişkisine dayanarak devam eder gider.

1.4.2. Kültürel iletişim (masallar, şarkılar, danslar vb.) tasarımın yayılmasında ve tekrarında güçlü bir etkendir. Birlikte düşünme ve birlikte yaratma tasarım benzerlikleri, değişmeden tekrarlanan biçimler, malzemeler ve renkler yaratır.

1.4.2.1. Lykien Lahits

1.4.2.2. Elmalı Ambar

1.5. KANONİK TASARIM; Mısır’da MÖ 2100 yıllarında bulunan papirüs üzerine çizilmiş ilk planlar simetrik kareleme yöntemi ile hazırlanmıştı

1.5.1. Kanonik Tasarım

1.5.2. Yunan matematikçileri Pythagoreans, Plato gibi düşünürler, üç boyutlu biçimlerin kuramsallaştırılmasıyla da ilgilenmişlerdi. Rönesans hemen tümüyle kanonik tasarımın etkisi altında gelişmiştir.

1.6. Broadbent’e göre tarihsel süreç içinde, pragmatik tasarım en ilkel kuram gözlenmekte, onu ikonik ve analojik tasarım izlemektedir. Kanonik tasarım ise en gelişmiş kuramdır.

1.7. E.Aksoy’un dediği gibi, tasarıma ister pragmatik (deneme- yanılma yoluyla doğruyu bulma), ister ikonik (belli bir formun zihinsel imgesi), ister analojik (benzetmeci), ister kanonik (iki yada üç boyutlu geometri sistemi ile biçim üretilmesi) ulaşılsın, bu yolları etkili kılan bağlayıcılar olmadan çözümler yetersiz kalabilir.

1.8. Sosyal, kültürel alt yapıyı anlamak, bunun sonucu olarak toplumların koruduğu değerleri bulmak ikonik araştırmayı gerektirir. Toplumsal iletişim ve doğa koşulları insanları belli biçimleri tekrarlamaya zorlar. Matematiksel bakış yada kanonik tasarım, yaratılanı sağlam temellere oturtur.