1. Gwrthryfeloedd Edward VI
1.1. Gwrthryfel y Gorllewin 1549
1.1.1. Economaidd
1.1.1.1. Rol blaenllaw i ffactorau economaidd, megis prisiau bwyd, rhent, trethi uchel, trethi ar frethyn a defaid a 'sibrydion' am drethi ar anifeiliaid eraill
1.1.1.2. "None of this adds up to an overall economic and social explanation of the rising"
1.1.2. Crefyddol
1.1.2.1. Erthyglau cyntaf yn ffocysu'n llwyr ar ailgyflwyno Catholigiaeth gan ddychwelyd i'r hyn a oedd ar ddechrau cyfnod Harri VIII
1.1.2.2. Gwrthod y llyfrau newydd, tynnu'r delweddau o'r Eglwys a mynnent bod y Beiblau Saesneg yn cael ei cymryd o'r Eglwys; cynnal yr offerin yn Lladin
1.1.2.3. Heriodd y gwrthryfelwyr hawl yr Amddiffynydd Somerset i wneud y fath newidiadau i grefydd y wlad
1.1.2.4. Nid oeddynt am herio'r brenin > am sicrhau nad oedd modd i unigolyn eraill (fel Somerset) camddefnyddio eu pwer
1.1.3. Gwleidyddol
1.1.3.1. Asiant y llywodraeth, William Body, yn gweithio, gwaethygodd ef y sefyllfa oherwydd ei agwedd haerllug tuag at y bobl lleol wrth gyflwyno, gorfodi a sichrau cydymffurfiaeth o bolisiau crefyddol newydd y llywodraeth
1.1.3.2. e.e. i archwiliadau i'r Siantriau
1.1.3.3. Dim digon o bwer gan Ynadon Heddwch i reoli dechrau'r gwrthryfel
1.1.3.4. Herio hawl Somerset i'r Goron
1.2. Gwrthryfel Kett 1549
1.2.1. Economaidd
1.2.1.1. Amgau tir = y bonedd yn bua ar tir - rhent uchel; werin yn colli'i arian nad oeddynt yn ennill
1.2.1.2. Rhent > yn cwyno am y cynnydd yn ei rhent
1.2.1.3. Rhent > rhenti afresymol yn cael ei weld fel dull lle rhoddwyd y faich o gostau uchel ar y werin gan y tirfeddianwyr ac felly'n gweithygu'r sefyllfa economaidd iddynt
1.2.2. Crefyddol
1.2.2.1. Newid crefydd y wlad; yn apelio at y bonedd
1.2.2.2. "the articles relating to religion... calls for more competent and invented clergy"
1.2.2.3. Y gwerin yn hapus tu hwnt
1.2.2.4. Dylent fod yn offeiriaid i'r gymuned gyfran ac nid i'r bonedd yn unig
1.2.2.5. Gwelir Protestaniaeth amlwg ar Mousehold Heath oherwydd roeddynt yn defnyddio'r Llyfr Gweddi newydd
1.2.3. Gwleidyddol
1.2.3.1. Gwrthryfeloedd yn dechrau oherwydd Somerset
1.2.3.2. Protest yn erbyn llywodraethu gwael yn Nwyrain Anglia
1.2.3.3. Kett yn ceisio apelio at y llywodraeth canolog yn hytrach na'r llywodraeth lleol (Ustiaid Heddwch) yn y gobaith byddai'r llywodraeth ganolog yn ymateb i'w cwynion a cheisio gwella'r sefyllfa
1.2.3.4. John Flowerdew yn rhy llym gyda'r gwerin > yn dechrau gwrthryfel Kett
2. Gwrthryfeloedd Elisabeth I
2.1. Gwrthryfel y Gogledd 1569
2.1.1. Economaidd
2.1.1.1. Yn wyneb diffyg cefnogaeth, cynigwyd 16 ceiniog y diwrnod gan y pendefigion i unrhyw un a gefnogai'r Gwrthryfel
2.1.1.2. Llawer o'r werin hefyd ag ofn beth fyddai'n digwydd iddyn nhw, eu teuluoedd a'u heiddo pe na fyddent yn ymuno am fod y gwrthryfelwyr yn bygwth dinistrio eu tir a'u cnydau
2.1.2. Crefyddol
2.1.2.1. "The trigger of the rebellion was the arrival in England in 1568 of Mary, Queen of Scots, Elizabeth's cousin and potentially a Catholic heir to the throne" (Anderson a Moffat)
2.1.2.2. Llawer o bendefigion, yn enwedig yn y Gogledd, yn Gatholig, ac felly roeddent o blaid ailsefydlu'r ffydd Gatholig yn Lloegr, gyda Mari'r Alban fel Brenhines
2.1.2.3. Y rhan fwyaf o bendefigion y gogledd yn parhau i fod yn Gatholig
2.1.2.4. Aelodau o'r gwrthryfel megis Markenfield a Morton wedi bod i'r cyfandir yn ystod blynyddoedd cynnar teyrnasiad Elisabeth ac wedi dychwelyd yn 1568 yn frwdfrydig iawn am y gwrth-ddiwygiad
2.1.2.5. Gwisgai Richard Norton y bathodyn o Bum Anaf Crist fel y Pererindod Gras pan gyrhaeddodd y gwrthryfelwyr Eglwys Gadeiriol Durham
2.1.2.6. Elisabeth a'i chynghorwyr wedi ailgydio yn hen bolisiau ei thad h.y. lleihau pwer a grym y pendefigion, yn enwedig yn y gogledd
2.1.2.7. Roedd pwer, statws a chyfoeth rhai pendefigion e.e. yr Iarll Northumberland a Westmorland, wedi dirywio
2.1.2.8. C. Haigh: "The revolt was presented in traditional terms as the revenge of the old nobility against upstart evil councillors"
2.1.2.9. A Fletcher: "It may well be that political resentment at the extension of Tudor authority in the North was more important in attracting support to it than the hatred of Protestantism... the cause of Catholicism proved inadequate to sustain the rising that followed"
3. Gwrthryfeloedd Harri VIII
3.1. Economaidd
3.1.1. Y Pererindod Gras 8 Hydref - 8 Rhagfyr 1536
3.1.1.1. Cynaeafu gwael rhwng 1535 - 1536 a oedd wedi effeithio'n wael ar y werin - yn economaidd ac yn gymdeithasol
3.1.1.2. Nifer o broblemau economaidd eraill e.e. amgau tir comin, cymryd mewn rhent, trethi uchel a'r degwn
3.1.1.3. "The roots of the movement were decidedly economic, its demands predominantly secular"
3.1.1.4. Bonedd gyda problemau economaidd hefyd
3.2. Crefyddol
3.2.1. Gwrthryfel Swydd Lincoln 1 - 11 Hydref 1536
3.2.1.1. Cariwyd y baner Pum Anaf Crist
3.2.1.2. Wnaeth y gwrthryfelwyr atal y comiwsiynwyr rhag gwblhau eu gwaith, megis diddymu'r mynachlogydd, neu gan gipio'r comiwsiynwyr e.e. yn Lleiandy Legbourne.
3.2.1.3. Lladdwyd Canghellor Esgobaeth Lincoln gan bobl dreisgar Horncastle a gwasgarwyd eu cyfoeth ymysg y bobl lleol
3.2.2. Y Pererindod Gras 8 Hydref - 8 Rhagfyr 1536
3.2.2.1. Diddymu'r mynachlogydd; gwrthryfelwyr yn mynnu ailsefydlu'r mynachlogydd am eu bod nhw'n chwarae rol bwysig yn mywydau'r bobl ac i'r ffydd Gatholig
3.3. Gwleidyddol
3.3.1. Gwrthryfel Swydd Lincoln 1 - 11 Hydref 1536
3.3.1.1. Gwaith 3 set o gomiwsiynwyr llywodraethu; eu gwaith oedd diddymu'r mynachlogydd, casglu trethi, archwilio safonau'r offeiriaid a dechrau gweithredu cyfreithiau crefydd newydd
3.3.2. Y Pererindod Gras 8 Hydref - 8 Rhagfyr 1536
3.3.2.1. Deddfau Teyrnfrawdwriaeth a Heresi'r llywodraeth hefyd yn amhoblogaidd iawn
3.3.2.2. Syniad Thomas Cromwell = yn gwaethygu'r sefyllfa
3.3.2.3. "... held a member of grievances against the Cromwellian regime"
3.3.3. Gwrthryfel Syr Ffransis Bigod 16 Ionawr - 10 Chwefror 1537
3.3.3.1. Gogledd yn disgwyl cadarnhad o'r termau a chytunwyd gyda'r brenin, ond nid oedd gan Harri unrhyw fwriad o gadw at ei air
4. Gwrthryfeloedd Mari I
4.1. Gwrthryfel Wyatt 1554
4.1.1. Economaidd
4.1.1.1. Dioddefaint economaidd dirywiad diwydiant brethyn yng Nghaint yn dueddol o wneud bobl yn fwy tebygol o leisio barn a gwrthryfela
4.1.1.2. Poeni bydd Philip yn domiwnyddu'r llys ac yn llusgo Lloegr i mewn i ryfeloedd Ewropeaidd a cynyddu'r trethi
4.1.1.3. Gweithwyr dros 30 diwydiant yn gwrthryfela felly nid economaidd oedd prif achos y gwrthryfel
4.1.2. Crefyddol
4.1.2.1. Pendefigion a Bonedd: y mwyafrif ohonynt o'r Gogledd Protestanaidd
4.1.2.2. Ddim am gweld Catholigiaeth roedd priodas rhwng Mari a Philip medru achosi
4.1.3. Gwleidyddol
4.1.3.1. Wyatt + dilynwyr yn ofni byddai llywodraeth yn cael ei rheoli gan dramorwr; diddordebau Lloegr yn dod yn ail i ddiddordebau Sbaen
4.1.3.2. Oherwydd Brenhines nid Brenin oedd Mari, yr oedd yna mwy o fygythiad i wlad y frenhines
4.1.3.3. Sicrhau pe bai Mari’n marw heb etifedd ni fyddai unrhyw hawl gan Philip i gadw’r orsedd
4.1.3.4. “But their prospects of advancements were at stake”
4.1.4. Cymdeithasol
4.1.4.1. Pwysleisiodd Wyatt bod dim cymhelliant crefyddol tu ôl i’r gwrthryfel
4.1.4.2. “the main reason seems to be that patriotism and anti-Spanish sentiment offered a better way of raising support”