SÖZ SANATLARI
by baskil imamhatip
1. BENZETME(TEŞBİH)
2. İSTİARE
3. İSTİFHAM
4. MÜBALAĞA
5. KİNAYE
6. Benzetmenin temel ögelerinden birinin (benzetilen ya da kendisine benzetilen) söylenmesiyle yapılan benzetmedir.
7. Aralarında türlü yönlerden karşılaştırılarak benzerlik ilgisi bulunan iki şeyden zayıf olanı, nitelikçe daha üstün olana (güçlü olana) benzetme sanatıdır. Ancak, sözcükler gerçek anlamda da kullanılabilir.
8. Bir sözcüğün ya da sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını düşündürecek biçimde birlikte kullanılmasıdır. Asıl geçerli olan mecaz anlamdır.
9. TEŞHİS (Kişileştirme) ve İntak (Konuşturma)
10. İnsan dışındaki varlıklara ya da kavramlara insan kişiliği kazandırma sanatına kişileştirme (teşhis) denir. İnsanın konuşma yetisinin başka varlıklara aktarılmasına da intak (konuşturma) sanatı denir.
11. MECAZLARLA İLGİLİ OLAN SÖZ SANATLARI
12. ANLAMLA İLGİLİ OLAN SÖZ SANATLARI
13. Bir sözcüğün bir beyitte, bir cümlede, birden çok gerçek anlamı sezdirecek biçimde ve yakın anlamdan çok uzak anlamı kastedilerek kullanılmasıdır.
14. HÜSN-İ TALİL
15. Doğada var olan olayların başka bir neden bağlanma sanatıdır.
16. TELMİH (Çağrışım, anıştırma)
17. Herkesçe bilinen geçmişteki bir olayı, efsaneyi, çağrıştırma, anımsatma sanatıdır.
18. Bir varlığı, olayı ya da düşünceyi olduğundan çük daha büyük (ya da küçük) gösterme sanatıdır.
19. NİDA (seslenme)
20. Ünlem ve seslenme sözcüklerinin kullanılmasıdır
21. Duygu ve düşüncelerin daha etkili olabilmesi için soru biçiminde anlatımdan yararlanma sanatıdır.
22. SÖZLE İLGİLİ SANATLAR
23. ALİTERASYON (ses ve hece yinelemesi)
24. Düzyazıda ya da manzumede, bazı ses ya da hecelerin tekrarıyla ses güzelliği yaratmadır.
25. SECİ (İç Uyak)
26. Düzyazı cümleleri içinde ya da sonlarında yapılan uyaklara seci denir.
27. TENASÜP
28. TEVRİYE
29. MECAZ-I MÜRSEL (Ad Aktarması)
30. Bir sözcüğü benzetme amacı gütmeden, gerçek anlamı dışında başka bir sözcüğün yerine (Parça-bütün, iç-dış, neden-sonuç, yazar-yapıt, yer-insan, yer-olay gibi ilgiler kurularak) kullanma sanatıdır.
31. TARİZ (İğneleme, söz dokundurma)
32. Söylenen sözün ya da kavramın, gerçek ya da mecaz anlamı dışında tamamen tersini anlatma sanatıdır.
33. Anlamca birbirine uygun, birbiriyle ilişkili sözcüklerin bir arada kullanılması sanatıdır. Divan edebiyatında sıkça, Halk edebiyatında da seyrek başvurulan bir söz sanatıdır.
34. TECAHÜL-İ ARİF (Bilmezlikten Gelme)
35. Bilinen bir gerçeği, bir nükteye, (espri, ince anlamlı şaka söz) dayanarak bilmiyormuş gibi söyleme sanatıdır.
36. TEZAT (Zıtlık, karşıtlık)
37. Anlamı güçlendirmek için karşıt kavramların özellikleri bir arada kullanılır.
38. LEFF -Ü NEŞR (Açma ve Yayma)
39. Birkaç şeyi söyledikten sonra, onlarla ilgili kavramları bir cümle ya da manzumede belli düzenlerle sıra gözeterek anlatma sanatıdır. Kısacası, dizelerde ya da yazıda bir tür söz simetrisi yapmaktır.
40. TEKRİR (Tekrar, Yineleme)
41. Söze güç kazandırmak için, belli sözcüklerin düzyazıda ya da şiirde yineleme sanatıdır.
42. CİNAS
43. Seslen aynı, anlamları farklı sözleri bir arada kullanma sanatıdır.
44. Şiir ya da düzyazıda, konuya uygun düşen ata sözlerinin kullanılmasıdır.
45. İRSAL-I MESEL (Örnekleme)
