1. Strategie inwestycyjne
1.1. Spekulacja jest najbardziej popularną techniką inwestowania. Inwestor kupuje instrumenty finansowe aby je później odsprzedać, licząc na wzrost ich cen. Spekulacja może być też obliczona na spadek notowań instrumentów finansowych. Charakterystyczną cechą spekulacyjnych instrumentów finansowych spekulacyjnych są duże wahania notowań, mogące doprowadzić do nieuzasadnionego ich przewartościowania, czyli wytworzenia bańki spekulacyjnej. Efektem spekulacji może być też niedowartościowanie instrumentów finansowych, w tym związanych z nimi aktywów, np. cen surowców, poprzez grę spekulacyjną na zniżkę na kontraktach terminowych. Szczególnie wrażliwe na działania spekulacyjne są rynki o niskiej płynności a także rynki aktywów strategicznych.
1.2. Krótka sprzedaż jest strategią inwestowania na giełdzie polegającą na sprzedaży pożyczonych papierów wartościowych a następnie ich odkupieniu i zwróceniu pożyczkodawcy. W chwili zawierania transakcji krótkiej sprzedaży inwestor nie posiada na rachunku papierów wartościowych, jednak jest zobowiązany dostarczyć je na dzień rozliczenia transakcji. W tym celu pożycza papiery wartościowe od instytucji finansowej, np. domu maklerskiego, który posiada je na własnym rachunku, banku, funduszu inwestycyjnego lub innego inwestora. Pożyczka papierów wartościowych oznacza w tym przypadku okresowe przeniesienie prawa własności papierów wartościowych na rzecz pożyczkobiorcy.
1.3. „kup i trzymaj” - Inwestor stosujący strategię „kup i trzymaj” wybiera na rynku akcje, które według jego przewidywań mają szanse na wzrost w średnim lub długim terminie. Tak utworzony skład portfela nie ulega zmianie przez założony okres inwestycji. Strategia ta przyniosła Warrenowi Buffettowi ogromną fortunę
1.4. Wyczucia rynku - strategia ta polega na przewidywaniu kierunków zmian na całym rynku kapitałowym i szybkim reagowaniu poprzez zakup wybranych instrumentów finansowych oraz ich odsprzedaży z zyskiem. Skład portfela inwestycyjnego przy tej strategii ulega częstym zmianom
1.5. Oportunistyczna - Inwestor dąży do wykorzystywania nadarzających się okazji zawarcia korzystnej transakcji. Wymaga to ciągłego monitorowania rynku, bowiem najlepsze okazje inwestycyjne zdarzają się sporadycznie i zazwyczaj trwają krótko. Ta strategia może więc przynosić zyski w każdej sytuacji rynkowej.
1.6. Behawioralna - Inwestor podejmuje decyzje inwestycyjne kierując się analizą psychologii rynku kapitałowego. Jest to dziedzina wiedzy określana mianem finansów behawioralnych. Pozwala zrozumieć reguły postępowania tłumu i przewidzieć zachowania inwestorów giełdowych w różnych scenariuszach rynkowych.
1.7. Benjamina Grahama - Inwestor skupia się na określeniu wartości wewnętrznej spółki. Dążąc do zakupu jej akcji poniżej wartości wewnętrznej chce zagwarantować sobie margines bezpieczeństwa. Graham wyróżnia trzy sposoby inwestowania, które można określić jako (i) inwestowanie w aktywa obrotowe, (ii) defensywne inwestowanie w wartość, (iii) przedsiębiorcze inwestowanie w wartość.
1.8. Uśredniania ceny nabycia - Inwestor kupuje określoną liczbę akcji wybranej spółki w ustalonych odstępach czasu. W efekcie cena nabycia pakietu akcji jest równa iloczynowi całkowitej liczby akcji i średniej ceny kupowanych akcji po, jakiej akcje były kupowane. W tej strategii niemożliwe jest zainwestowanie całego kapitału po najmniej korzystnej cenie.
1.9. Zachowania stałego współczynnika - Inwestor dzieli kapitał na dwie części w określonej proporcji. Jedna część jest przeznaczona na zakup akcji a druga na zakup bezpiecznych instrumentów finansowych. W zależności od sytuacji na rynku inwestor dokonuje zakupów bądź sprzedaży jednych albo drugich papierów wartościowych, dążąc do zachowania ustalonej na początku proporcji.
1.10. Cenowo-wskaźnikowa - Inwestor podejmuje decyzję o nabyciu lub sprzedażyakcji kierując się ustalonym wcześniej przedziałem zmian wskaźnika cena/zysk (C/Z,ang. P/E) lub wskaźnika cena/wartość księgowa (C/WK, ang. P/BV). W przypadku, gdywskaźnik dla danych akcji osiągnie górną wartość, inwestor dokonuje ich sprzedaży. Jeżeli spadnie do dolnej wartości przedziału, wówczas inwestor dokupuje kolejne akcje. Przy wskaźniku P/E lub P/BV znajdującym się w ustalonym przedziale nie są dokonywane żadne transakcje.
1.11. Zachowania kapitału - Inwestor kupuje płynne instrumenty finansowe, przynoszące zazwyczaj niski, lecz pewny dochód i umożliwiają w każdym momencie odzyskanie zainwestowanego kapitału. Taka inwestycja charakteryzuje się niskim ryzykiem ale jednocześnie niskim potencjałem zarabiania. Właściwa dla inwestorów posiadających awersję do ryzyka, nie oczekujących stóp zwrotu znacznie przewyższających inflację, jednak otrzymywanych systematycznie.
1.12. Bieżącego dochodu - Inwestor kupuje tylko takie aktywa, które generują przede wszystkim stałe strumienie dochodów z ulokowanego kapitału. Inwestycje obejmują instrumenty finansowe o stałym i pewnym dochodzie, np. odsetki od obligacji.Tą strategię stosują inwestorzy pragnący powiększyć aktualnie osiągane dochody i niezamierzający ponosić nadmiernego ryzyka.
2. Instytucje rynku kapitałowego
2.1. Nadzór nad rynkiem
2.1.1. Komisja Nadzoru Finansowego
2.2. Prowadzenie rynku giełdowego
2.2.1. Giełda Papierów Wartościowych
2.3. Prowadzenie rynku pozagiełdowego
2.3.1. Bond Spot S.A.
2.4. Lokowanie powierzonych środków
2.4.1. Fundusze inwestycyjne
2.4.2. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych
2.5. Emitenci papierów wartościowych
2.5.1. Spółki publiczne
2.6. Prowadzenie depozytu i ewidencji transakcji
2.6.1. - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A.
2.6.1.1. podmioty prowadzące giełdę
2.6.1.2. rynek pozagiełdowy
2.6.1.3. domy maklerskie
2.6.1.4. firmy inwestycyjne
2.6.1.5. Skarb Państwa
2.6.1.6. Narodowy Bank Polski
2.6.1.7. banki
3. Regulacje rynku kapitałowego
3.1. Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi
3.2. Ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych
3.3. Ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym
3.4. Ustawa o funduszach inwestycyjnych
3.5. Ustawa o giełdach towarowych
3.6. Ustawa o obligacjach
4. Ryzyka na rynku kapitałowym
4.1. Rynkowe – źródłem tego ryzyka są źle określone horyzonty czasowe inwestycji oraz niekorzystne zmiany cen papierów wartościowych, jak również brak jakiegokolwiek zabezpieczenia przed ryzykiem
4.2. Płynności – miarą tego ryzyka jest możliwość szybkiej wymiany rynkowych papierów wartościowych na gotówkę, ale bez spadku cen. Ryzyko płynności wiąże się ze zbyciem lub zakupem jakiegoś danego waloru
4.3. Finansowe – dotyczy tylko emitentów, których działalność finansowana jest kapitałem obcym. Przykładem źródła takiego ryzyka może być np. źle wykonana analiza papierów wartościowych
4.4. Inflacji – źródłem tego ryzyka jest zmiana siły nabywczej pieniądza, która wynika z inflacji
4.5. Stopy procentowej – źródłem jest zmiana stóp procentowych na rynku. Te zmiany mają wpływ zatem na wartość instrumentów finansowych, które są oparte na stopie procentowej, jak i na poziom dochodów inwestorów
4.6. Walutowe – powodem tego ryzyka są występujące zmiany kursów walutowych na rynku. Dotyczy to inwestorów, którzy nabyli instrument finansowy w obcej walucie, czyli innej niż jego kraju
4.7. Emitenta – źródłem jest nieefektywne działanie, funkcjonowanie emitenta. Pojawia się to ryzyko gdy np. emitent nie spełni określonych wymogów lub źle wykorzysta środki finansowe z emisji
4.8. Branży - to ryzyko zależy od sytuacji rynkowej branży, w której funkcjonujemy
5. Instrumenty rynku kapitałowego
5.1. Papiery wartościowe
5.1.1. akcje
5.1.1.1. według sposobu przenoszenia własności
5.1.1.1.1. imienne – uprawnionym do nich jest osoba fizyczna lub prawna wskazana w dokumencie akcji. Na tle innych papierów wartościowych wyróżniają się tym, iż są związane z konkretną osobą, która jest wymieniona w dokumencie akcji z imienia i nazwiska – w przypadku osoby fizycznej bądź z nazwy firmy – w przypadku osoby prawnej. Praktyka pokazuje, że zwykle posiadaczami takich akcji są założyciele spółki
5.1.1.1.2. na okaziciela – od akcji imiennych odróżnia je to, iż nie są związane z konkretną osobą. Uprawnioną jest bowiem każda osoba będąca w jej posiadaniu, a dane akcjonariusza nie widnieją na dokumencie akcji. Ułatwia to procedurę zbycia, która nie wymaga zachowania szczególnej formy
5.1.1.2. według formy pokrycia
5.1.1.2.1. gotówkowe – wydawane są w zamian za wkłady pieniężne uiszczane przez akcjonariuszy. Ich cechą charakterystyczną jest to, iż mogą zostać wydane po częściowej zapłacie (przynajmniej 25% należności). Do czasu pełnej wpłaty są akcjami imiennymi
5.1.1.2.2. aportowe – wydaje się je w zamian za wkłady niepieniężne (rzeczowe), czyli tak zwane aporty, którymi mogą być nieruchomości lub wartości niematerialne i prawne. Do czasu zatwierdzenia sprawozdania finansowego i rachunków za drugi rok obrotowy przez walne zgromadzenie są akcjami imiennymi
5.1.1.3. według uprawnień akcjonariuszy
5.1.1.3.1. zwykłe – reprezentują ułamkową własność kapitału akcyjnego. Dają one swym właścicielom określone prawa, w tym prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy wraz z prawem głosu, prawo do dywidendy, prawo poboru (pierwszeństwo w objęciu akcji nowej emisji), prawo do podziału majątku spółki w razie jej likwidacji
5.1.1.3.2. uprzywilejowane – dają swym posiadaczom szczególne uprawnienia w zakresie prawa do głosu, dywidendy i sposobie uczestnictwa w podziale majątku. W przypadku uprzywilejowania co do głosu akcjonariuszowi (spółka akcyjna) mogą przypadać dwa głosy na jedną akcję
5.1.2. obligacje
5.1.2.1. według typu emitenta
5.1.2.1.1. skarbowa (rządowa) - ten rodzaj obligacji emitowany jest przez Skarb Państwa, toteż często można spotkać się z innymi określeniami, takimi jak „obligacja państwowa”.
5.1.2.1.2. komunalne – to inaczej obligacja municypalna. Jej emitentami są samorządy terytorialne
5.1.2.1.3. podmiotów prawnych – to na przykład obligacja korporacyjna emitowana przez przedsiębiorstwo. Jej nabywcy przysługuje prawo do oprocentowania oraz prawo do zwrotu kapitału w terminie jego zapadalnośc
5.1.2.2. według oznaczenia obligatoriusza
5.1.2.2.1. imienna – wskazuje konkretnego właściciela instrumentu finansowego. Prawo własności może zostać przeniesione na zasadach cesji wraz z wydaniem dokumentu obligacji, przy czym obligacje te mogą zawierać ograniczenia w ich zbywalności, a w niektórych przypadkach ich zbycie jest zakazane
5.1.2.2.2. na okaziciela – w tym przypadku przeniesienie własności następuje przez wręczenie nabywcy dokumentu obligacji przez podmiot, który zbywa papier dłużny. Obligacje to w zdecydowanej większości instrumenty finansowe na okaziciela
5.1.2.3. według okresu wykupu
5.1.2.3.1. krótkoterminowe – ich okres wykupu sięga jednego roku
5.1.2.3.2. średnioterminowe – to obligacje z okresem wykupu 1-5 lat
5.1.2.3.3. długoterminowe – to dłużne papiery wartościowe z okresem wykupu powyżej 5 lat.
5.1.2.4. według oprocentowania
5.1.2.4.1. o stałym oprocentowaniu – w tym przypadku emitent zobowiązuje się do wypłaty regularnych płatności odsetkowych, czyli kuponów, które są obliczane przy uwzględnieniu stałego oprocentowania
5.1.2.4.2. o zmiennym oprocentowaniu – w tym przypadku emitent zobowiązany jest do wypłaty regularnych płatności odsetkowych, które mają zmienną wysokość. Obliczana jest ona na podstawie zmiennej stawki referencyjnej, na przykład w oparciu o stawkę WIBOR lub rentowność bonów skarbowych
5.1.2.4.3. indeksowane – to szczególny typ obligacji o zmiennym oprocentowaniu. W jej przypadku następuje dodatkowa zmiana odsetek o określoną stawkę, która wynika ze zmian określonego wskaźnika. Najczęściej jest to indeks inflacji. Indeksowane w ten sposób obligacje pozwalają zabezpieczyć zainwestowane środki przed spadkiem wartości nabywczej
5.1.2.4.4. zerokuponowa – w tym kontekście to obligacja, którą emitent sprzedaje z dyskontem, a jej wykup następuje po wartości nominalnej
5.1.2.5. według wartości nominalnej
5.1.2.5.1. zerokuponowe – zwykle emituje się ją z dyskontem, czyli poniżej ceny nominalnej. Jej cechą charakterystyczną jest to, iż nie dokonuje się okresowych płatności kuponowych. Są to obligacje, od których nie są płacone odsetki
5.1.2.5.2. kuponowe – w tym przypadku mamy do czynienia z okresową płatnością kuponu. Jego wysokość uzależniona jest od ratingu emitenta
5.1.2.6. według miejsca emisji
5.1.2.6.1. krajowe – emitowane są w kraju, z którego pochodzi emitent. Wyrażone są w walucie krajowej, a ich odbiorcami są przede wszystkim nabywcy krajowi
5.1.2.6.2. zagraniczne – emituje się je poza granicami kraju emitenta. Nominowane są w walucie obcej, a ich odbiorcami są nabywcy zagraniczni
5.1.2.6.3. euroobligacje – obligacje te sprzedawane są na rynku międzynarodowym. Mogą zaś być wystawione w dowolnej walucie
5.1.3. kwit depozytowy – papier wartościowy emitowany przez instytucję finansową, będący przedmiotem obrotu na zagranicznych rynkach kapitałowych
5.1.4. warrant subskrypcyjny – rodzaj bonu subskrypcyjnego, który uprawnia posiadacza papierów wartościowych do zakupu akcji lub obligacji z nowej emisji z dyskontem. Dokument ten nie jest akcją, ale na giełdach pojawia się jako papier wartościowy
5.2. Instrumenty niebędące papierami wartościowymi
5.2.1. instrumenty pochodne (derywaty) – rodzaj instrumentu finansowego, niebędącego papierem wartościowym, którego wartość uzależniona jest od instrumentu bazowego, np. kursów akcji, rentowności obligacji, wysokości stopy procentowej, wartości indeksu giełdowego, a także tak nietypowych wskaźników, jak liczba dni słonecznych, wielkość opadu śniegu czy deszczu – derywatów pogodowych
6. Klasyfikacja rynku kapitałowego
6.1. według miejsca obrotu
6.1.1. publiczny – propozycja nabycia instrumentów finansowych jest kierowana do co najmniej 150 osób lub do nieoznaczonych adresatów, w dowolnej formie i w dowolny sposób
6.1.2. niepubliczny – propozycja nabycia instrumentów finansowych jest kierowana do imiennie wskazanych osób w liczbie mniejszej niż 150
6.2. według miejsca emisji i sprzedaży
6.2.1. pierwotny - segment rynku kapitałowego, na którym wyemitowany instrument finansowy sprzedawany jest pierwszemu właścicielowi
6.2.2. wtórny - segment rynku kapitałowego, na którym dokonuje się obrotu wyemitowanym i sprzedanym pierwszemu posiadaczowi instrumentem finansowym
6.3. według strefy obrotu
6.3.1. regulowany - działający w sposób stały system obrotu instrumentami finansowymi dopuszczonymi do tego obrotu, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów, zorganizowany i podlegający nadzorowi właściwego organu (w Polsce – Komisji Nadzoru Finansowego)
6.3.2. alternatywny system obrotu – wielostronny system kojarzący oferty kupna i sprzedaży instrumentów finansowych, organizowany poza rynkiem regulowanym w taki sposób, że do zawarcia transakcji dochodzi w ramach tego systemu, zgodnie z określonymi regulacjami, które są łagodniejsze w porównaniu do rynku giełdowego i pozagiełdowego. Alternatywny system obrotu (inaczej niż rynek pozagiełdowy) nie jest rynkiem regulowanym, to znaczy, że nie ma obowiązku powszechnego, pełnego i jednakowego dostępu do informacji o ofertach, oraz do zapewnienia jednakowych warunków nabywania i zbywania instrumentów finansowych. Wymagana jest jedynie jednolita informacja o kursach i obrotach, a zasady odraczania informacji muszą być opublikowane. Dark pool może być zorganizowany tylko w postaci alternatywnego systemu obrotu.