1. waar moeten we opletten? bij het geboorte proces
1.1. • Is er een uur nadat de waterblaas is gezien of gebroken onvoldoende buikpers? Of is er ondanks normale buikpers na een uur nog niets te zien van het lam in de schede? Doe (vaginaal) onderzoek. • Zijn van een eerste lam de twee klauwtjes, met het snoetje daarop, langer dan een uur zichtbaar in de kling, terwijl de ooi wel voldoende perst? Geef geboortehulp. • Komen alleen de voorpootjes een stukje buiten de kling? Doe meteen vaginaal onderzoek. Meestal ligt dan het kopje verkeerd, het lam kan zo niet ter wereld komen. Overigens kan een teruggeslagen kopligging sterk lijken op een stuitligging! • Een lam in abnormale kopligging moet binnen een half uur worden geholpen, bv. als het snoetje plus één klauwtje of alleen het snoetje in de kling zichtbaar zijn. • Een lam in normale stuitligging, waarbij in de kling twee achterklauwtjes en hakjes zichtbaar zijn, moet vlot worden uitgedreven of worden verlost. • Help altijd meteen bij een abnormale stuitligging. Lammeren in zulke liggingen kunnen zelden worden uitgedreven door de ooi. • Is het onduidelijk wanneer de geboorte is begonnen en of die wel normaal verloopt? Of is er om een andere reden twijfel of het wel goed gaat? Doe voorzichtig vaginaal onderzoek. • Duurt het bij een persend schaap langer dan drie uur voor de waterblaas zichtbaar wordt? Doe dan (vaginaal) onderzoek.
2. zware verlossing
2.1. kan leiden tot:
2.1.1. zwak/dood lam
2.1.2. moederdier accepteert lam niet
2.1.3. ziek moederdier
3. duur geboorteproces
3.1. afhankelijk van:
3.1.1. aantal lammeren
3.1.2. grootte van de lammeren
3.1.3. de rust op stal
3.1.4. schapenras
3.1.5. schapen die 1ste keer aflammeren
3.1.5.1. meer tijd dan lammeren die eerder hebben afgelammerd
3.1.6. schapen die al hebben afgelammerd
3.1.6.1. je moet de dieren tijd geven
3.2. zolang er vordering tezien is, moet je afwachten. soms 4 uur lang
3.3. tevroeg ingrijpen
3.3.1. veroorzaakt ellende
4. verlosstropje van nylonkoord, waslijn met kern of elektriciteitsdraad met kern van koperdraad
4.1. kan gebruikt worden bij:
4.1.1. het gestrekt houden van het kopje en de hals tijdens en na een repositie
4.1.2. het verlossen van relatief grote lammeren
4.2. hoe aanbrengen?
4.2.1. om het kopje, achter beide oren en door de bek
4.3. wat doet het?
4.3.1. het kopje kan in de bekkenholte worden getrokken
4.4. afgeraden!!
4.4.1. Aan brengen van een lusje om de onderkaak
4.4.1.1. waarom?
4.4.1.1.1. de kaak al bij geringe trekkracht kan breken
4.4.2. Gebruik van een verlos- of ooghaakje
4.4.2.1. waarom?
4.4.2.1.1. Dit kan trauma veroorzaken zoals gespleten onderkaakjes of uitgescheurde ooghoeken.
5. ga voorzichtig te werk
5.1. de baarmoederwand is dun en kwetsbaar
5.2. Gebruik goede, niet sterk ruikende glijmiddelen (geen zeep!), maak de kling schoon en was uw handen
5.2.1. waarom?
5.2.1.1. om latere problemen bij het schaap, zoals baarmoederontsteking te voorkomen
5.3. Controleer verder altijd welke lichaamsdelen bij het te verlossen lam horen.
6. normale kopligging
6.1. gestrekte voorpoten en het kop er bovenop & later de voorknieën
6.2. in veel gevallen
6.2.1. de snuit ligt op de klauwtjes als het lam zichtbaar wordt
6.2.1.1. zware lammeren blijven vaak steken
6.2.1.1.1. geboorte vordert niet meer
7. normale stuitligging
7.1. gestrekte achterpoten eerst, gevolgd door de rest van het lichaam
7.1.1. hulp nodig als:
7.1.1.1. lam is te groot
7.1.1.2. het lam niet vanzelf in de juiste houding gaat gaan liggen voor aflammeren
7.2. overlevingskans neemt af
7.2.1. omdat de kans door verkeerde ligging het geboorteproces stagneert
8. hulp bij de geboorte
8.1. voorzichtigheid is aangeboden
8.2. neem geen risico's & werk netjes
8.3. bel een deskundige op tijd op
8.4. duur van geboorte
8.4.1. 1/2 van de ooien brengt binnen 2 uur na het daadwerkelijke begin hun eerste lam
8.4.2. het 2de lam komt ong binnen een half uur of een heel uu na eerste lam
9. verkeerde liggingen
9.1. wat moeten we dan doen?
9.1.1. eerst goed leggen
9.2. heupligging:
9.2.1. wat?
9.2.1.1. een steutligging, achterpoten langs romp naar voren
9.2.2. hoe helpen?
9.2.2.1. Duw het lam voorzichtig terug om ruimte te creëren. Daarna de hak naar je toe halen, en vervolgens het gebogen onderbeen.
9.3. carpaalligging
9.3.1. wat?
9.3.1.1. één pootje is in de pols naar achteren gebogen
9.3.2. hoe helpen?
9.3.2.1. Het beentje wordt goedgelegd door de voorknie wat omhoog te brengen langs de hals, en het klauwtje in gebogen toestand naar voren te trekken. Daarna kan het pootje gestrekt worden in het geboortekanaal.
9.4. Lam met teruggeslagen kop
9.4.1. hoe helpen?
9.4.1.1. Haal de kop voorzichtig onderlangs naar je toe. Daarna kan het lam op de normale manier worden verlost. Pas op dat de kop niet weer terug schiet.
9.5. enkele andere voorbeelden:
9.5.1. • Het kopje komt niet mee. • Wel het kopje, geen pootje(s). • Stuitligging, met teruggeslagen achterpootje(s). • Dwarsligger. • Twee lammeren tegelijk. • Te groot lam.
10. de 2 fasen in de geboorte
10.1. fase 1 is:
10.1.1. het laten intreden van de voorpootjes en het kopje door de bekkeningang in de schede. De klauwtjes van de voorpootjes behoren dan minimaal 5 centimeter voor het snuitje te zitten. Het snuitje is bij een ingetreden kopligging net (niet) te zien.
10.2. fase 2 bestaat uit:
10.2.1. bestaat uit het naar buitenvbegeleiden van het lam door trekkracht aan de beide pootjes of trekkracht aan de pootjes plus het kopje.