Get Started. It's Free
or sign up with your email address
Cümlenin Ögeleri by Mind Map: Cümlenin Ögeleri

1. Yüklem

1.1. Cümlede işi, oluşu, hareketi, durumu, düşünceyi ya da yargıyı bildiren ögedir.

1.1.1. "Pandemi dönemi boyunca hiç ders çalışmadım." cümlesinde 'çalışmadım' kelimesi yüklemdir.

1.1.2. "Bin yıldan uzun bir gecenin bestesidir bu." cümlesinde 'bestesidir' kelimesi yüklemdir.

1.1.3. "Bu olay beni çok mutlu etti." cümlesinde 'mutlu etti' yüklemdir.

2. Cümle, bir duyguyu, düşünceyi veya olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Cümlede her sözcüğün bir görevi vardır. Bu görevli sözcüklere öge denir.

2.1. Söz grupları cümlede aynı öge içinde yer alır ve bölünmez.

3. Özne

3.1. Cümlede yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan ya da oluş içinde bulunan ögedir. Yükleme sorulan "Yapan kim?" ve "Yapan veya olan ne?" sorularıyla bulunur.

3.1.1. Bildirilen işin yapıcısı olmayan ancak yapılan işten etkilenen özneye sözde özne denir.

3.1.1.1. "Öğrenciler, online eğitim sisteminden çok sıkılmış." cümlesinde 'öğrenciler' öznedir.

3.1.1.2. "Bugün yalnızca iki test çözdüm." cümlesinde özne, gizlidir. (ben-gizli özne)

3.1.1.3. "Buranın şifalı suları her derde devadır." cümlesinde 'buranın şifalı suları' öznedir.

4. Nesne

4.1. Yükleme sorulan "neyi, kimi, ne" sorularıyla bulunur. "Neyi, kimi" soruları belirtili nesneyi, "ne" sorusu belirtisiz nesneyi buldurur.

4.1.1. "Kitap aldık." cümlesinde 'kitap' kelimesi 'ne' sorusuna cevap verdiğinden, belirtisiz nesnedir.

4.1.2. "İstanbul'u dinliyorum, gözlerim kapalı." cümlesinde 'İstanbul'u' kelimesi 'neyi' sorusuna cevap verdiğinden, belirtili nesnedir.

4.2. "Cüzdanı evde unutmuş." cümlesinde 'cüzdanı' kelimesi 'neyi' sorusuyla bulunduğundan, belirtili nesnedir.

5. Dolaylı Tümleç

5.1. İsmin "-e, -de-, -den" hal eklerinden birini alır, yükleme sorulan "neye, nereye, nerede, nereden, neyden; kime, kimde, kimden" sorularıyla bulunur.

5.1.1. "Aradığı kitabı, hiçbir kitapçıda bulamamış." cümlesinde 'kitapçıda' kelimesi, 'nerede' sorusuna cevap verdiğinden, dolaylı tümleçtir.

5.1.2. "Annesi anahtarı komşuya bırakmış." cümlesinde 'komşuya' kelimesi, 'kime' sorusuna cevap verdiğinden, dolaylı tümleçtir.

5.1.3. "Restorana gidip özgürce yemek yiyebildiğimiz günleri çok özledim." cümlesinde 'restorana' kelimesi 'nereye' sorusuna cevap verdiğinden dolaylı tümleçtir.

6. Zarf Tümleci

6.1. Yükleme sorulan "nasıl, neden, niçin, niye, ne kadar, ne zaman" gibi sorularla bulunur.

6.1.1. "Salınarak yürüyordu." cümlesinde 'salınarak' kelimesi 'nasıl' sorusuna cevap verdiğinden, zarf tümleçtir.

6.1.2. "Üniversite kazanmak istediğim için bir an önce toparlanmalıydım." cümlesinde 'bir an önce', 'ne zaman' sorusuna cevap verdiğinden, zarf tümleçtir.

6.1.3. "Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden." cümlesinde 'ağır ağır', 'nasıl' sorusuna cevap verdiğinden, zarf tümleçtir.

7. Edat Tümleci

7.1. Yükleme sorulan "ne ile, kim ile, kim için" gibi sorularla bulunur.

7.1.1. "Evine bisikletle gidiyor." cümlesinde 'bisikletle' kelimesi 'ne ile' sorusuna cevap verdiğinden, edat tümleçtir.

7.1.2. "Arkadaşlarıyla iyi anlaşırdı." cümlesinde 'arkadaşlarıyla' kelimesi 'kimler ile' sorusuna cevap verdiğinden, edat tümleçtir.

7.1.3. "Bu hediyeyi senin için aldım." cümlesinde 'senin için', 'kim için' sorusuna cevap verdiğinden, edat tümleçtir.