สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

1. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี (พระนามเดิม: หม่อมเจ้ารำเพย ศิริวงศ์; 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377 — 9 กันยายน พ.ศ. 2404) พระอัครมเหสีพระองค์ที่สองในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบรมราชชนนีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

2. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377 เป็นพระธิดาพระองค์รองในสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ ต้นราชสกุลศิริวงศ์ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว กับเจ้าจอมมารดาทรัพย์

3. พระองค์มีพระพี่น้องต่างพระมารดา รวม 8 พระองค์

4. เมื่อพระองค์อยู่ในช่วงวัยเยาว์ ได้เข้ามาอยู่กับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าละม่อม กรมพระยาสุดารัตนราชประยูร พระปิตุจฉา เพื่อเข้ามาฝึกหัดการถวายงานพัด และพระองค์ก็สามารถพัดได้ถูกพระทัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงกับโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามแก่หม่อมเจ้าหญิงนี้ว่า รำเพย[12] อันมีความหมายว่า "ลมเย็นที่พัดค่อย ๆ อ่อน ๆ

5. หม่อมเจ้ารำเพย ศิริวงศ์ เริ่มรับราชการในตำแหน่งพระมเหสีของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2396 ตั้งแต่พระชนมายุได้ 18 พรรษา ทรงได้รับการสถาปนาเลื่อนพระยศเป็น พระองค์เจ้า พระราชทานพระนามว่า รำเพยภมราภิรมย์ อันมีความหมายว่า "บุปผชาติที่เป็นที่ยินดีและเป็นที่พักพิงของมวลหมู่ภมร

6. ต่อมาดำรงพระอิสริยยศเป็น พระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์ เมื่อ พ.ศ. 2395

7. เมื่อพระองค์เสด็จสวรรคตเมื่อวันจันทร์ที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2404 สิริรวมพระชนมายุได้ 28 พรรษา ในรัชกาลที่ 5 ทรงสถาปนาพระบรมอัฐิเป็น กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ และในรัชกาลที่ 6 ทรงสถาปนาพระบรมอัฐิเป็น สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

8. นับตั้งแต่พระราชโอรสองค์เล็กประสูติ พระองค์ก็ประชวรมากแต่ก็ตรัสว่า "ไม่เป็นอะไรมากหรอก" แม้จะทรงกาสะ (ไอ) มากก็ตาม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชหัตถเลขาเกี่ยวกับพระอาการประชวรของพระองค์ไว้

9. ทรงกำพร้าทั้งพระชนก และ พระชนนี ตั้งแต่ทรงพระเยาว์ สมเด็จพระบรมอัยยิกาธิราชเจ้า พระบาทสมเด็จ พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อยู่ในพระอภิบาลของสมเด็จพระปิตุจฉา สมเด็จพระ เจ้าบรมมไหยิกาเธอ กรมพระสุดารัตน์ราชประยูร ณ พระตำหนักตึก ในพระบรมมหาราชวัง

10. มีเรื่องเล่ากันว่าพระภิกษุพระศรีสุทธิวงศ์ ได้ไปประเทศลังกาในขากลับได้นำเอาต้นไม้ชนิดหนึ่งเข้าถวาย สมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวพระองค์ทรงโปรดไม้นั้นมาก และ ได้พระราชทานชื่อไม้นั้นว่า"รำเพย"ตาม พระนามของพระเจ้าหลานเธอ

11. สมเด็จพระนางรำเพยภมราภิรมย์ ทรงมีพระราชโอรส และพระราชธิดารวม ๔ พระองค์คือ ๑. สมเด็จเจ้าฟ้าชายจุฬาลงกรณ์ ต่อมาเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ เป็น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่๕ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ๒. สมเด็จเจ้าฟ้าหญิงจันทรมณฑลโสภณภควดี ต่อมาได้รับโปรดเกล้าฯเฉลิมพระนามอัฐิ เป็น สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงวิสุทธิกษัตริย์ ๓. สมเด็จเจ้าฟ้าชายจาตุรนต์รัศมี ต่อมาได้รับโปรดเกล้าฯสถาปนาขึ้น เป็น สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระจักรพรรดิพงศ์ ๔. สมเด็จเจ้าฟ้าชายภาณุรังษีสว่างวงศ์ ต่อมาได้รับโปรดเกล้าฯสถาปนาขึ้น เป็น สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุ์วงศ์วรเดช

12. ในปี พ.ศ.๒๕๑๙ ซึ่งเป็นปีที่ องค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระชนมายุอยู่ในช่วงวัย เบญจเพศ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนา วัดเทพศิรินทราวาส ขึ้น ตามพระนามของสมเด็จพระ ราชชนนี เพื่อทรงเฉลิมพระเกียรติ และ ทรงอุทิศพระราชกุศลถวาย สนองพระเดชพระคุณแห่ง องค์สมเด็จ พระบรมราชชนนี และ สร้างพระพุทธรูปฉลองพระองค์ สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ประดิษฐานใน พระอุโบสถ เป็นพระพุทธรูปยืนทรงเครื่องปางห้ามสมุทร สูง ๑.๗๓เมตร ฐานสูง ๔๕ เซนติเมตร

12.1. เมื่อพระอารามแห่งนี้ได้มีสถานศึกษาขึ้น องค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระ ราชทานนาม สถานศึกษาแห่งนี้ว่า โรงเรียนเทพศิรินทร์ ให้เป็นเกียรติยศ มั่นคง ถาวรสืบต่อไป

13. เมื่อพระอารามแห่งนี้ได้มีสถานศึกษาขึ้น องค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระ ราชทานนาม สถานศึกษาแห่งนี้ว่า โรงเรียนเทพศิรินทร์ ให้เป็นเกียรติยศ มั่นคง ถาวรสืบต่อไป