สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

1. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ทรงมีพระราชโอรส-ธิดาทั้งหมด ๔ พระองค์ คือ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์) (พ.ศ. ๒๓๙๖-๒๔๕๓) สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑล กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์ (สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑล โสภณภควดี) (พ.ศ. ๒๓๙๘-๒๔๐๖) สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์ (สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี) (พ.ศ. ๒๓๙๙-๒๔๔๓) สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช (สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์) (พ.ศ. ๒๔๐๒-๒๔๗๑)

2. เมื่อเสด็จเข้าไปประทับอยู่ในพระบรมมหาราชวัง เสด็จอาผู้ทรงอภิบาลบำรุงได้จัดให้เสด็จขึ้นเฝ้า สมเด็จ พระบรมอัยยิกา อยู่เนืองนิจ เมื่อทรงมีอายุพอถวายงานพัดได้ ทรงได้รับการสอนจากเสด็จอา ให้รู้จักวิธี การถวายงานพัด แม้ขณะนั้นจะทรงพระเยาว์ (๕ พระชันษา) แต่ก็ถวายอยู่งานพัดถวายสมเด็จพระอัยยิ กา ได้อย่างดีและถูกแบบแผน เป็นโปรดปรานพอพระราชหฤทัยของสมเด็จ พระอัยยิกาธิราชเป็นยิ่งนัก สมเด็จพระอัยยิกาธิราชจึงทรงพระราชทานพระนามว่า "หม่อมเจ้าหญิงรำเพย" ซึ่งหมายถึงการพัดอย่าง โชยๆ ถูกแบบแผนราชประเพณี

3. ต่อมาในปีพ.ศ.๒๔๑๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จเถลิงถวัลย์ขึ้นครองสิริราชสมบัติจึงทรง พระกรุณาโปรดเกล้าฯเฉลิมพระนามพระอัฐิ เพื่อเป็นการสนองพระเดชพระคุณแด่องค์พระราชชนนีพันปีหลวง เป็น"กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์" และ ต่อมาในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ เฉลิมพระนามาภิไธยเป็น "สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี"

4. ในปี พ.ศ.๒๕๑๙ ซึ่งเป็นปีที่ องค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระชนมายุอยู่ในช่วงวัย เบญจเพศ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนา วัดเทพศิรินทราวาส ขึ้น ตามพระนามของสมเด็จพระ ราชชนนี เพื่อทรงเฉลิมพระเกียรติ และ ทรงอุทิศพระราชกุศลถวาย สนองพระเดชพระคุณแห่ง องค์สมเด็จ พระบรมราชชนนี และ สร้างพระพุทธรูปฉลองพระองค์ สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ประดิษฐานใน พระอุโบสถ เป็นพระพุทธรูปยืนทรงเครื่องปางห้ามสมุทร สูง ๑.๗๓เมตร ฐานสูง ๔๕ เซนติเมตร

5. พระอิสริยยศม หม่อมเจ้ารำเพย ศิริวงศ์ พระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์ สมเด็จพระนางเจ้ารำเพยภมราภิรมย์ กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

6. หม่อมเจ้ารำเพย ศิริวงศ์ ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๗๗ ทรงเป็นพระธิดาพระองค์รองในสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ พระองค์เจ้าศิริวงศ์ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ต้นราชสกุลศิริวงศ์ กับหม่อมน้อย ทรงมีพระพี่ยา พระน้องยา และพระน้องนางเธอ ต่างพระมารดา

7. การประชวร นับตั้งแต่พระราชโอรสองค์เล็กประสูติ พระองค์ก็ทรงประชวรมากแต่ก็ทรงตรัสว่า "ไม่เป็นอะไรมากหรอก" แม้จะทรงไอมากก็ตาม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชหัตถเลขา เกี่ยวกับพระอาการประชวรของพระองค์ไว้ดังนี้ “…แต่แม่รำเพย ตั้งแต่คลอดบุตรชายภาณุรังษีสว่างวงศ์มาแล้ว ป่วยให้ไอและซูบผอมมากไป กลัวจะตั้งวรรณโรคภายใน”

8. ครั้นล่วงเข้ารัชสมัยของ พระบาทสมเด็จ พระปรเมนทรมหามงกุฏฯ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ เมื่อถึงปี พ.ศ.๒๓๙๕ สมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี พระมเหสีของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จ สวรรคต พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงทรงพระราชทานสมมตยาภิเษก "หม่อมเจ้าหญิงรำเพย" ขึ้น เป็นพระราชเทวี ทรงพระนามว่า "พระนางเธอพระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์" ทรงดำรงตำแหน่งพระอัครมเหสี และต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานพระอิสริยยศเป็นที่ "สมเด็จพระนางรำเพยภมราภิรมย์"