1. Lírica
1.1. A lírica como xénero literario
1.1.1. Composicións poéticas que expresan emocións e sentimentos e teñen un enfoque persoal e subxectivo
1.1.2. Lyros
1.1.2.1. Instrumento musical de corda co que se acompañaban os poetas
1.2. Subxéneros líricos
1.2.1. Égloga
1.2.1.1. Idilios
1.2.1.2. Rodeados dunha natureza idealizada (locus amoenus), uns pastores dialogan sobre temas xeralmente amorosos
1.2.1.3. Estrutura
1.2.1.3.1. Monódica
1.2.1.3.2. Dual
1.2.1.4. A égloga na literatura castelá
1.2.1.4.1. Juan del Enzina, Lucas Fernández, Garcilaso de la Vega, Juan Boscán, Hernando de Acuña
1.2.1.4.2. Garcilaso
1.2.2. Elexía
1.2.2.1. Calquera poema composto no metro elexíaco, que alterna un verso hexámetro e outro pentámetro
1.2.2.2. Gregos: Temas sociais e políticos
1.2.2.3. Os latinos introduciron outros temas referidos ó amor, á vida e á morte
1.2.2.3.1. En xeneral asociouse á temática amorosa
1.2.2.4. Catulo, Tibulo, Propercio e Ovidio
1.2.3. Epigrama
1.2.3.1. Composición poética breve que expresa un único pensamento principal festivo ou satírico de forma inxeniosa
1.2.3.2. Máis antigos gravábanse en lápidas funerarias
1.2.3.2.1. A partir de aí os epigramas pasan a ser sinónimo de poemas breves pero intensos
1.2.3.3. Asuntos moi variados: amplio repertorio de personaxes e situacións que nos permiten coñecer Grecia e en Roma
1.2.3.4. «Brevĭtas et argutĭa» (brevidade e argucia)
1.2.3.5. Marcial (40-104 d.C.)
1.2.3.5.1. Vida rural
1.2.3.5.2. 500 epigramas, en quince libros
1.2.3.5.3. Obra: retrato das clases sociais, das paixóns do pobo, dos vicios e dos costumes dos seus habitantes
1.2.4. Oda
1.2.4.1. Composición poética de ton elevado ou cantado, reflexión do poeta
1.2.4.2. Antiga Grecia
1.2.4.2.1. Tipos
1.2.4.2.2. Píndaro, Alceo de Mitilene, Safo e Anacreonte
1.2.4.3. Roma
1.2.4.3.1. Horacio
2. Primeiras manifestacións
2.1. Precedentes
2.1.1. Carmen fratrum Arvalium
2.1.1.1. Himno dos irmáns Arvales
2.1.1.2. Sucesión de termos cuxo sentido se nos escapa
2.1.1.3. O alfabeto en que foi escrito era o modelo antigo que nin se usaba nin se coñecía no momento da inscrición
2.1.1.4. "Fratres Arvales": 12 sacerdotes que no momento da lúa chea do mes de maio facían unha procesión no campo, cantando este poema
2.1.2. Carmen Saliorum
2.1.2.1. Himno dos Salios
2.1.2.2. Varrón
2.1.2.3. Cantaban este himno en procesión mentres danzaban
2.1.2.4. Sentido inintelixible para os romanos da época clásica
2.2. Quinto Lutacio Catulo
2.2.1. Estética alexandrina
3. A lírica no s. I a.C.
3.1. O status social dos poetas
3.1.1. Clases altas e económicamente sólidas
3.1.2. Individualismo na literatura
3.2. A función da poesía, o poeta e o seu público
3.2.1. Funcións tradicionáis
3.2.1.1. Entreter, educar e cantar as glorias da patria
3.2.2. Nova concepción
3.2.2.1. Non se escribe pensando nun público habituado aos valores que lle impoñía a tradición, alleos aos intereses do propio poeta
3.2.2.2. Desinterés e afastamento do poeta do colectivo de cidadáns
3.2.3. Público culto e esixente
3.2.3.1. Favorece o desenvolvemento da lírica nos últimos tempos da República
3.3. Os neotéricos
3.3.1. Poetae novi
3.3.1.1. Acuñado polo propio Cicerón
3.3.2. Catulo, Calvo, Cinna, Bibáculo e Cornificio
3.3.2.1. Calímaco
3.3.2.1.1. Cultivar xéneros diferentes
3.3.2.1.2. Preferencia por formas menores (poema breve e refinado)
3.3.2.1.3. Desprezo dos grandes xéneros e temas (épica e traxedia)
3.3.2.1.4. Ruptura do automatismo entre os poetas gregos da identificación do metro cun tema concreto
3.3.3. Poetas da primeira metade do século I. a.C.
3.3.3.1. Condición social elevada
3.3.3.2. Móvense na esfera otium e da literatura como divertimento
3.3.3.3. Composicións breves, cunha gran beleza formal e de gran perfeción técnica
3.3.4. Catulo
3.3.4.1. Descubridor do individuo e os seus valores
3.3.4.2. Paso do poeta artesán-imitador ao poeta-artista
3.3.4.3. Desprezo dos valores proclamados pola política do momento
3.3.4.4. Vir lepidus
3.3.4.5. A "urbanitas" e a "amicitia" son os novos valores
4. Catulo
4.1. Catulo na lírica
4.1.1. Amósanos como os neotéricos levan a cabo a fusión entre as dúas poesías gregas
4.1.1.1. Lírica de Safo, Anacreonte
4.1.1.2. Lírica dos alexandrinos Calímaco e Filodemo
4.2. Biografía
4.2.1. Gayo Valerio Catulo
4.2.2. Verona
4.2.3. Lesbia
4.2.3.1. Clodia
4.2.3.2. Rompeu as súa relación amorosa con Catulo
4.2.3.2.1. Coa escusa de visitar a tumba do seu irmán que morrera en Bitinia, marcha a esta provincia romana como axudante do gobernador
4.2.4. Morte
4.2.4.1. Morreu ó pouco tempo do seu regreso a Roma
4.3. Obra
4.3.1. 116 poemas dunha enorme variedade en canto ós temas e á súa extensión
4.3.1.1. Poemas mitolóxicos eruditos
4.3.1.1.1. Os máis extensos, de inspiración alexandrina
4.3.1.2. Poemas satíricos e epigramas
4.3.1.2.1. Lanza invectivas contra os seus inimigos e critica a sociedade da súa época e mesmo ós políticos
4.3.1.3. Poemas líricos puros
4.3.1.3.1. Os seus sentimentos, de amizade ou amor
4.4. Destaca polo seu grado de intensidade e de autenticidade no uso da lingua latina
4.4.1. Precursor de Horacio e dos poetas elexíacos do século de Augusto
5. Poesía e sociedade augústeas
5.1. O espazo histórico
5.1.1. Antes da chegada de Augusto
5.1.1.1. Paso do sistema republicano ao Imperio
5.1.2. A literatura acada a súa época dourada
5.1.3. Poetas: teñen claro que o seu papel é conseguir a inmortalidade
5.1.4. Tres momentos
5.1.4.1. O período triunviral
5.1.4.1.1. 43 a.C.
5.1.4.1.2. Octavio, Antonio e Lépido
5.1.4.2. O primeiro período augústeo
5.1.4.2.1. 27 a.C
5.1.4.2.2. Libros I, II, III de Odas de Horacio, xunto coa Eneida de Virxilio
5.1.4.3. Terceiro cambio
5.1.4.3.1. 20 a.C.
5.1.4.3.2. Odas, libro IV, e a Ars Poetica, tamén de Horacio
5.2. Os poetas e a sociedade
5.2.1. Cambio final de actitude cara á poesía e ós poetas
5.2.2. Os poetas renuncian ó esteticismo e comprométesen coa sociedade ou vense na obriga de defender a súa falta de compromiso
5.2.3. Visión grega clásica da poesía
5.2.3.1. Traballo de xente con talento
5.2.3.1.1. Educación moral
5.3. Os poetas e os patróns
5.3.1. Prestixio de ser asociado a un gran grupo de poetas prestixiosos
5.3.1.1. Publicidade
5.3.2. Primeiro período augústeo
5.3.2.1. Mecenas
5.3.2.1.1. Patrón que mediaba entre poetas e princeps
5.3.2.1.2. Virxilio e Horacio
5.3.2.1.3. Sinónimo daquel que fomenta e patrocina as actividades artísticas desinteresadamente
5.3.2.1.4. Augusto
5.3.2.1.5. Batalla de Filipos
5.3.2.1.6. 23 a. C.
5.3.2.1.7. Apoio e protección a novos poetas
5.3.2.1.8. Cando Mecenas morreu, sinalou a Augusto como o seu único herdeiro
5.3.2.2. Augusto
5.3.2.2.1. Quería era que a súas fazañas heroicas quedasen recollidas nun poema épico, a inmortalidade
5.3.3. Segundo perído augústeo
5.3.3.1. Decae a influencia de Mecenas e os poetas pasan a depender directamente do emperador
6. Horacio (65-8 a.C)
6.1. Introdución
6.1.1. Familia de libertos
6.1.2. Boa educación en Roma e Atenas
6.1.3. Batalla de Filipos
6.1.4. Virxilio
6.1.4.1. Mecenas
6.1.4.1.1. Augusto
6.1.5. Propaganda da política do goberno
6.2. Horacio a través do período imperial
6.2.1. Período triunviral
6.2.1.1. Épodos e Sátiras
6.2.1.1.1. Acerbitas (acritude, agresividade)
6.2.1.1.2. Conflictos persoais e públicos dentro dun tono de pesimismo xuvenil
6.2.1.2. Libre arbitrio republicano e a escasa simpatía polos triunviros
6.2.2. Mecenas
6.2.2.1. Compromiso de apoio ao proxecto político de Octavio, que a non tardar ía ser vehemente
6.2.3. Coida da súa imaxe en posición patronizada e afirma que a súa aceptación é un proceso honroso baseado no mérito
6.2.4. Renovación
6.2.4.1. Influxo do ambente que o rodea e déixase levar polo cambio constante das súas propias emocións
6.2.4.1.1. Odas
6.3. A contribución horaciana á lírica
6.3.1. Horacio
6.3.1.1. Primeiro en facer poesía lírica en latín
6.3.1.2. Métrica eólica
6.3.1.3. Odas
6.3.1.3.1. Alceo
6.3.1.3.2. Variedade e complexidade temática e riqueza métrica
6.3.1.3.3. Melancolía, seu sentido epicúreo da vida, incredulidade e desconfianza, renuncia ás grandes ambicións
6.3.1.3.4. Aurea mediocritas
6.3.1.4. Neotéricos
6.3.1.4.1. Venusa
6.3.1.5. Poesía fría, intelectual, cerebral
6.3.1.6. Perfección, harmonía do conxunto, soltura do manexo dos recursos da lingua, técnica novidosa
6.3.2. A temática de Horacio
6.3.2.1. Amor, a amizade, os himnos, os banquetes, a natureza, as reflexións filosóficas (o tempo, a morte, o destino do home e a súa posición no mundo, a sabedoría) e vitais e políticas
6.3.2.2. Considera o amor como un conxunto de penas e preocupacións que a el non lle afectan nin o inmutan
6.3.2.2.1. Epicúreo
6.3.2.3. Mensaxe típica horacian
6.3.2.3.1. O amor, a ocupación do ocio, é unha ocupación efímera, que se esvae como o fume, indigna de confianza, aínda que por iso mesmo pode ser dolorosa
6.3.2.4. Oda 3, .28
6.3.2.4.1. Poeta do viño e o amor
6.3.2.4.2. Mensaxe
6.3.2.5. Oda III, 3o
6.3.2.5.1. Referencia á inmortalidade que o autor espera lograr da súa obra
6.3.2.6. Odas
6.3.2.6.1. Unidade
6.3.2.6.2. Versatilidade métrica e rítmica
6.3.2.6.3. Poesía subxectiva e obxectiva
6.3.2.6.4. Poesía de tono elevado, epigramático, de contido mitolóxico e das cousas cotiás
6.3.3. Obra lírica de Horacio
6.3.3.1. Odas
6.3.3.1.1. Carmina
6.3.3.1.2. 104 composicións, catro libros
6.3.3.1.3. Ton solemne e severo
6.3.3.1.4. Temas
6.3.3.1.5. O poeta sabe da súa fama futura e quere que os seus poemas sirvan de canon
6.3.3.1.6. Predomina o formal sobre o subxectivo
6.3.3.1.7. A melancolía, o escepticismo, o desfrute do momento presente (carpe diem), o contentarse con pouco (aurea mediocritas), a inmortalidade da propia obra (exegi monumentum aere perennium (...) non omnis moriar...)
6.3.3.2. Épodos
6.3.3.2.1. Dezasete pezas
6.3.3.2.2. Inspirados na lírica grega
6.3.3.2.3. Beatus ille
6.3.3.2.4. Sátira / espírito lírico das Odas
7. Tópicos literarios
7.1. Topica ou lugares comúns son un asunto moi antigo na literatura
7.2. O autor latino que proporcionou máis expresións latinas ao patrimonio cultural de Europa foi Cicerón
7.3. Tamén son numerosas as frases de Horacio que chegaron a ser tópicos
7.4. Tópicos
7.4.1. 1.- Ab ovo usque ad mala
7.4.1.1. Dende o ovo ás mazás
7.4.2. 2.- Aliquando bonus dormitat Homerus
7.4.2.1. En ocasións ata o bo Homero bota unha sonequiña
7.4.3. 3.- Aequam memento rebus in arduis servare mentem
7.4.3.1. Lémbrate de conservar a mente despexada nos momentos difíciles
7.4.4. 4.- Amoto quaeramus seria ludo
7.4.4.1. Unha vez deixado de lado o xogo, busquemos as cousas serias
7.4.5. 5.- Aurea mediocritas
7.4.5.1. A dourada medianía
7.4.6. 6.- Aut insanit homo, aut versus facit
7.4.6.1. O home está tolo ou fai versos
7.4.7. 7.- Beatus ille
7.4.7.1. Ditoso aquel, eloxio, aínda que cínico en Horacio, da vida retirada
7.4.8. 8.- Bella detesta matribus
7.4.8.1. As guerras detestadas polas nais
7.4.9. 9.- Bis repetita placent
7.4.9.1. As cousas repetidas agradan
7.4.10. 10.- Caelum, non animum mutant qui trans mare currunt
7.4.10.1. Os que corren ó outro lado do mar non cambian nin o ceo nin o espírito
7.4.11. 11.- Carpe diem
7.4.11.1. Aproveita o día
7.4.12. 12.- Crescentem sequitur cura pecuniam
7.4.12.1. Canto máis crece o diñeiro máis crece a preocupación
7.4.13. 13.- Cui placet alterius, sua nimirum est odio sors
7.4.13.1. A quen agrada o do otro a súa sorte convírtese en cousa odiada
7.4.14. 14.- Cura esse quod audis
7.4.14.1. Preocúpate de ser o que oes que eres
7.4.15. 15.- Decipimur specie recti
7.4.15.1. Somos enganados coa apariencia da verdade
7.4.16. 16.- Dimidium facti, qui bene coepit, hebet
7.4.16.1. Un bo principio é a metade do feito
7.4.17. 17.- Dulce est desipere in loco
7.4.17.1. É cousa agradable un momento de loucura
7.4.18. 18.- Dulce et decorum est pro patria mori
7.4.18.1. É doce e honroso morrer pola patria
7.4.19. 19.- Eheu fugaces labuntur anni
7.4.19.1. Ai! que rápidos se pasan os anos!
7.4.20. 20.- Est modus in rebus; sunt certi denique fines quos ultra citraque negat consistere rectum
7.4.20.1. Hai unha medida para as cousas; ó final hai certos límites máis alá ou máis acá dos cales o ben non pode subsistir
7.4.21. 21.- Exegi monumentum aere perennius
7.4.21.1. Levantei un monumento máis duradeiro que o bronce
7.4.22. 22.- Gaudet equis canibusque et aprici gramine campi
7.4.22.1. Disfruta cos cabalos, cos cans e cos campos cheos de herba
7.4.23. 23.- Genus irritabile vatum
7.4.23.1. Raza insoportable dos poetas
7.4.24. 24.- Graecia capta ferum victorem (captorem) cepit et artes intulit agresti Latio
7.4.24.1. Grecia capturada, capturou ó seu feroz capturador
7.4.25. 25.- Iactes et genus et nomen inutile
7.4.25.1. É necio quen se xacta da súa estirpe e do seu nome
7.4.26. 26.- In amore haec sunt mala: bellum, pax rursum
7.4.26.1. No amor son malas as dúas cousas: a guerra e a paz de novo
7.4.27. 27.- In medias res
7.4.27.1. Ó miolo da cuestión
7.4.28. 28.- In vitium ducit culpae fuga
7.4.28.1. A fuxida da culpa leva ó vicio
7.4.29. 29.- Ira furor brevis est
7.4.29.1. A ira é coma unha loucura breve
7.4.30. 30.- Laudator temporis acti
7.4.30.1. Adulador de tempo pasado
7.4.31. 31.- Mors ultima linea rerum est
7.4.31.1. A morte é a meta de todas as cousas
7.4.32. 32.- Multa renascentur quae iam cecidere
7.4.32.1. Moitas cousas que caeron, volveron nacer
7.4.33. 33.- Nec scire fas est omnia
7.4.33.1. No é posible sabelo todo
7.4.34. 34.- Nescit vox missa reverti
7.4.34.1. A palabra que saiu da boca non sabe volver
7.4.35. 35.- Nil mortalibus arduum est
7.4.35.1. Non hai nada demasiado difícil para os mortais
7.4.36. 36.- Non omnis moriar
7.4.36.1. Non morrerei de todo
7.4.37. 37.- Nunc est bibendum
7.4.37.1. Agora hai que beber
7.4.38. 38.- O, imitatores, servum pecus
7.4.38.1. Oh imitadores, rabaño servil!
7.4.39. 39.- Odi profanum vulgus et arceo
7.4.39.1. Odio ó vulgo profano e rexeitoo
7.4.40. 40.- Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci
7.4.40.1. Triunfou quen uniu o útil co agradable
7.4.41. 41.- Pallida mors aequo pulsat pede pauperum tabernas regumque turres
7.4.41.1. A morte pálida golpea co mesmo pé as chozas dos pobres e as torres dos reis
7.4.42. 42.- Parturient montes, nascetur ridiculus mus
7.4.42.1. Parirán os montes e nacerá un ridículo ratonciño
7.4.43. 43.- Permitte divis cetera
7.4.43.1. Encomenda ós deuses as demáis cousas
7.4.44. 44.- Pulchre, bene, recte
7.4.44.1. Con fermosura, ben e corrección
7.4.45. 45.- Quid aeternis minorem consiliis animum fatigas?
7.4.45.1. Por que fatigas o espírito débil con proxectos eternos?
7.4.46. 46.- Quid de quoque viro et cui dicas, saepe videto
7.4.46.1. Considera a miúdo que dis, acerca de quen e a quen llo dis
7.4.47. 47.- Quid rides? Mutato nomine de te fabula narratur
7.4.47.1. Por que te rís? A fábula refíerese a ti, aínda que con outro nome
7.4.48. 48.- Quidquid praecipies esto brevis ut cito dicta percipiant animi dociles teneantque fideles
7.4.48.1. Se conciso nos teus preceptos, para que o ánimo os colla prontamente e os reteña con fidelidade
7.4.49. 49.- Rara avis
7.4.49.1. Unha ave rara
7.4.50. 50.- Ridentem dicere verum quid vetat?
7.4.50.1. Que impide dicir a verdade con alegría?
7.4.51. 51.- Saepe stylum vertas, iterum quae digna legi sint scripturus
7.4.51.1. Tacha a miúdo se queres escribir cousas que sexan dignas de ser lidas
7.4.52. 52.- Serviet aeternum qui parvo nesciet uti
7.4.52.1. Será escravo eterno quen non saiba usar as cousas pequenas
7.4.53. 53.- Usus te plura docebit
7.4.53.1. O uso ensinarache moitas cousas
7.4.54. 54.- Ut pictura poesis
7.4.54.1. A poesía é coma unha pintura
7.4.55. 55.- Verba provisam rem non invita sequentur
7.4.55.1. As palabras seguen case sen querer os pensamentos preparados
7.4.56. 56.- Virtutem doctrina parit
7.4.56.1. A ciencia enxendra virtude
7.4.57. 57.- Vitando est improba Siren desidia
7.4.57.1. Hai que evitar esa perniciosa Sirena que é a desidia